تنگناهای صنعت «سرب و روی»
«محمد حیدرزاده» کارشناس سرب و روی درباره چالش‌‌‌های صنعت سرب و روی در سالی که گذشت، در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» عنوان کرد: یکی از مشکلاتی که تولیدکنندگان سرب و روی با آن درگیر هستند، مربوط به واردات خاک می‌شود که در این راستا باید عوارض گمرکی پرداخت کنند، این درحالی است که از سوی دیگر، برای بازگشت ارز صادرات خود، باید آن را به بانک مرکزی داده و برای دریافت ارز مورد نیاز برای وارد کردن تجهیزات، در صف انتظار قرار بگیرند. البته این مشکل به نوعی مشکل تمام تولیدکنندگان در کشور به‌‌‌شمار می‌‌‌رود که بازگشت ارز از طریق سامانه دولتی برای آنها مساله‌‌‌ساز شده است، چراکه از یکسو باید مواد اولیه خود را با ارز آزاد وارد کنند، اما در مقابل ارز صادراتی خود را به قیمت ارز دولتی بفروشند.
کمبود خاک
حیدرزاده در ادامه با اشاره به مشکلاتی که بیشتر مختص خود صنعت سرب و روی است، خاطرنشان کرد: یکی از مشکلات عمده کارخانه سرب و روی، کمبود خاک به عنوان مواد اولیه است؛ البته این مشکل عمدتا برای «روی» بیشتر از سرب است و کارخانه‌‌‌های روی با وجود معادن روی بسیار در ایران، مجبور هستند که ۴۰درصد از خاک مورد نیاز خود را از کشورهای دیگر از جمله ترکیه و... به کشور وارد کنند.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا در ایران به اندازه مورد نیاز واحدهای تولیدی معادن روی وجود ندارد، بیان کرد: ایران به لحاظ ذخایر معدنی روی در دنیا رتبه ششم را به خود اختصاص داده است. در کشور معادن روی بسیاری وجود دارد که به دلایل مختلف از این معادن استخراج قابل‌توجهی انجام نمی‌گیرد.
این کارشناس سرب و روی همچنین در پاسخ به این پرسش که مهم‌ترین دلایلی که سبب عدم‌بهره‌‌‌برداری از معادن سرب و روی شده، چه هستند، خاطرنشان کرد: در زمینه معادن سرب و روی باید به این موضوع توجه کرد که معادن موجود، معادن کوچک و پراکنده‌‌‌ای هستند و سرمایه‌گذاری با پشتوانه غنی برای برداشت از این معادن انجام نگرفته است. البته باید به این موضوع توجه کرد که یک معدن کوچک با برداشت از آن امکان دارد به تدریج تبدیل به یک معدن بزرگ شود. از سوی دیگر، مساله آن است که معادن با معارضان محلی و محدودیت‌‌‌های منابع طبیعی و محیط‌زیست روبه‌رو هستند و این مسائل قانونی باعث شده که به راحتی استخراج از این معادن امکان‌‌‌پذیر نشود و باوجود معادن بسیار، اما استخراج و بهره‌‌‌برداری در سطح پایینی باشد و تولیدکنندگان مجبور به واردات خاک به کشور شوند.
حیدرزاده در ادامه با اشاره به معادن مهم سرب و روی در کشور بیان کرد: هم‌‌‌اکنون معدن انگوران در استان زنجان بخش عمده‌‌‌ای از نیاز واحدهای تولیدی روی در داخل را پاسخگو است. معدن بزرگ دیگر کشور، معدن مهدی‌‌‌آباد در یزد است که دومین معدن بزرگ دنیا به‌‌‌شمار می‌‌‌رود؛ البته درباره معدن مهدی‌‌‌آباد ذکر این نکته ضروری است که این معدن یک معدن سولفوره روی است و نه یک معدن اکسیده، در نتیجه ضروری است که پس از استخراج از معدن، ماده سولفوره را تبدیل به اکسیده کرد تا مورد استفاده قرار گیرد. در حقیقت این معدن باوجود بزرگی، چندان مطابق نیاز مصرف‌کنندگان داخلی که نیاز به مواد اکسیده دارند، نیست.
وی در ادامه با اشاره به ظرفیت‌‌‌های صنعت روی در کشور توضیح داد: در کشور حدود ۸۵ کارخانه روی وجود دارد که تنها یک کارخانه در یزد از مواد سولفوره استفاده می‌‌‌کند؛ بنابراین در چنین شرایطی کنسانتره روی صادر می‌شود تا اکسید روی وارد شود. البته در این راستا می‌توان با یک فناوری خاص، خاک سولفوره را تبدیل به اکسید کرد تا مورد استفاده قرار گیرد. در هر صورت این نیز یکی از مشکلات این صنعت محسوب می‌شود.
این کارشناس سرب و روی در ادامه با اشاره به سایر مشکلات این صنعت عنوان کرد: یکی از مشکلات این روزهای کارخانه‌‌‌های روی این موضوع است که از حاشیه سود پایینی برخوردار هستند و حتی می‌توان مدعی شد که این واحدها در نقطه سر به سر و ضرر و زیان نیز قرار دارند.
بازار در رکود
حیدرزاده با اشاره به وضعیت بازار سرب و روی یادآور شد: بازار داخلی سرب و روی در رکود به‌‌‌سر می‌‌‌برد، در این بازار طی سال گذشته شاهد کاهش تقاضای جهانی از یکسو و کاهش قیمت‌های جهانی از سوی دیگر بودیم. در چنین شرایطی قیمت‌های داخلی نیز سیر نزولی به خود گرفتند و رونق را از این بازار گرفتند.
وی در ادامه با اشاره به این موضوع که در زمینه فروش، دولت تولیدکنندگان را مجبور به عرضه در بورس‌کالا کرده است، تصریح کرد: براساس مقرراتی که وزارت صنعت، معدن و تجارت وضع کرده، تولیدکنندگان موظف هستند که کالای خود را در بورس‌کالا عرضه کنند و قیمت‌ها را نیز این بازار تعیین خواهد کرد که قیمت‌های تعیین‌‌‌شده از قیمت‌های جهانی پایین‌‌‌تر است؛ این موضوع زمینه رانت را برای مصرف‌کنندگان گالوانیزه ایجاد کرده و سبب ضرر تولیدکنندگان سرب و روی شده است. این کارشناس سرب و روی در ادامه افزود: موضوع قابل‌توجه دیگر در بورس کالا، این است که تولیدکنندگان تا زمانی که در بورس‌کالا عرضه نداشته باشند، اجازه صادرات نخواهند داشت. حیدرزاده در ادامه با اشاره به تعداد واحدهای تولیدکننده روی در کشور خاطرنشان کرد: در کشور حدود ۸۵ واحد روی وجود دارد که ۲۱۰هزار تن شمش روی تولید می‌‌‌کنند که از این میزان ۱۵۰هزار تن آن به صادرات اختصاص دارد. از نظر صادرات نیز کیفیت و قیمت روی ایران به گونه‌‌‌ای است که قابلیت صادرات و رقابت در بازار بین‌المللی را دارد.
سال پیش‌‌‌رو چندان امیدبخش نیست
وی در پاسخ به این پرسش که سال پیش‌‌‌رو را برای صنعت سرب و روی چگونه ارزیابی می‌‌‌کنید، گفت: با توجه به جو حاکم در بازار، نمی‌توان تغییرات فاحشی را برای بازار سرب و روی در سال پیش‌‌‌رو پیش‌بینی کرد. البته اگر امسال واحد تغلیظ (کنسانتره روی) مهدی‌‌‌آباد که قرار است وارد مدار تولید شود، محقق شود، این امر ممکن است تحولاتی را در این بازار ایجاد کند. سایر واحدهای تولیدی طرح‌‌‌های توسعه‌‌‌ای چندانی در دست اقدام ندارند که منشأ تحولات قابل‌توجه شوند.
این کارشناس سرب و روی در ادامه یادآور شد: البته اگر قیمت حامل‌‌‌های انرژی در سال پیش‌‌‌رو افزایش پیدا کند، بدون شک کارخانه‌‌‌های سرب و روی با مشکلات بسیاری روبه رو خواهند شد و حتی احتمال تعطیلی آنها در چنین شرایطی قابل پیش‌بینی خواهد بود.
حیدرزاده همچنین در پاسخ به این پرسش که کارخانه‌‌‌های سرب و روی با مشکل تامین انرژی روبه رو نیستند، گفت: کارخانه‌‌‌های سرب و روی در تابستان با کمبود برق و در زمستان با کمبود گاز روبه‌رو هستند. البته در زمستان سال گذشته به دلیل گرم بودن هوا، این واحدها چندان با مشکل روبه رو نبودند. وی در ادامه توضیح داد: البته واحدهای سرب و روی بیشتر برق مصرف می‌‌‌کنند، برای نمونه یک واحد تولید روی به ازای تولید یک تن روی، به ۵ مگاوات برق نیاز دارد، بنابراین این واحدها بیشتر در مضیقه برق قرار دارند و در تابستان با مشکلات بیشتری مواجه می‌‌‌شوند.
