چه کالاهایی بیشترین و کمترین اثر را داشته‌اند؟
بازیگران اصلی تورم آذر
نکته قابل‌توجه اینکه گروه حمل‌و‌نقل در تورم ماهانه آذر بالاترین اثر کاهشی را داشته ولی در همان‌ماه، اثرگذار‌ترین عامل فزاینده تورم نقطه‌به‌نقطه بوده است. تورم‌ماهانه گروه حمل‌و‌نقل منفی ۶/ ۳ و تورم نقطه‌به‌نقطه ۲/ ۶۵ در آذر‌ماه ثبت شده است. در این بررسی ۴ دلیل برای افزایش قیمت‌ها در سال‌جاری بیان شده است؛ افزایش حجم نقدینگی، افزایش قیمت دلار و همچنین افزایش تورم انتظاری که تورم کاذب را در پی داشته؛ از طرفی افزایش تقاضای یکباره برای برخی از اقلام به علت شیوع بیماری کرونا نیز یکی دیگر از دلایل افزایش قیمت‌ها در سال‌جاری محسوب می‌شود.
بالاترین و پایین‌ترین تورم ماهانه گروهی
در آذر‌ماه نسبت به آبان‌ماه، گروه‌های روغن‌ها و چربی‌ها با ۴/ ۱۰ درصد، شیر، پنیر و تخم‌مرغ با ۳/ ۱۰ درصد و میوه و خشکبار با ۷/ ۹ درصد بالاترین نرخ تورم‌ماهانه را داشته‌اند. به‌نظر می‌رسد تغییر فصل، نزدیک‌شدن به آیین باستانی شب‌یلدا، افزایش هزینه‌های تولید ناشی از بالارفتن قیمت نهاده‌های دامی و تغییر نحوه ارز تخصیصی به واردات مواد‌اولیه روغن‌ها در افزایش قیمت این اقلام تاثیر‌گذار بوده است. گروه حمل‌و‌نقل با منفی ۶/ ۳ درصد کمترین نرخ تورم‌ماهانه را داشته است.
بررسی درصد تغییرات شاخص مصرف‌کننده خانوارهای کشور نسبت به‌ماه قبل همان‌ماه، از فروردین سال ۱۳۹۵ تا آذر‌ماه سال‌جاری، نشان می‌دهد تورم‌ماهانه حمل‌و‌نقل در سال ۱۳۹۹ بالاترین و پایین‌ترین مقادیر را در طی‌ماه‌های بررسی‌شده ثبت کرده است. در ۴ گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها، گروه مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها، گروه بهداشت و درمان و گروه حمل‌و‌نقل، پایین‌ترین تورم‌ماهانه با رقم منفی۶/ ۳درصد مربوط به گروه حمل‌و‌نقل در آذر‌ماه سال‌جاری ثبت شده است. همچنین بالاترین تورم ثبت‌شده نیز مربوط به همین گروه و در مهر‌ماه سال‌جاری با رقم ۱۷درصد ثبت شده است.
در آذر‌ماه سال‌جاری، گروه‌های میوه و خشکبار، شیر، پنیر و تخم‌مرغ و گوشت قرمز و گوشت ماکیان بیشترین ضریب تاثیر را در افزایش تورم‌ماهانه ثبت کرده‌اند، به‌طوری که ضریب تاثیر گروه میوه و خشکبار، ۳/ ۳۳درصد و برای گروه شیر، پنیر و تخم مرغ ۸/ ۲۸درصد و برای گوشت قرمز و گوشت ماکیان، ۶/ ۲۰درصد به دست آمده است. از طرفی کمترین اثرگذاری بر نرخ تورم‌ماهانه آذر، مربوط به گروه حمل‌و‌نقل با ضریب تاثیر منفی ۹/ ۳۳درصد ثبت شده است. رتبه‌های دوم و سوم کمترین اثرگذاری به گروه آب، برق و سوخت با ضریب منفی ۲/ ۲ درصد و ارتباطات با ضریب صفر بر‌می‌گردد.
بالاترین تورم نقطه‌به‌نقطه آذر‌ماه
در آذر‌ماه ۱۳۹۹ نسبت به ماه مشابه سال قبل (تورم نقطه‌به‌نقطه)، گروه‌های میوه و خشکبار با ۲/ ۷۶ درصد، روغن‌ها و چربی‌ها با ۸/ ۷۵ درصد و حمل‌و‌نقل با ۳/ ۶۵ درصد بالاترین نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه را داشته‌اند که در مقایسه با آبان ۱۳۹۹ گروه روغن‌ها و چربی‌ها جایگزین گروه سبزیجات شده است. در بررسی تورم آذر‌ماه نسبت به‌ماه مشابه سال قبل، گروه آب، برق و سوخت با ۷/ ۱۲ درصد کمترین نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه را داشته است. بر اساس گزارش مرکز آمار تحت‌نظارت وزارت رفاه، گروه‌های اجاره و حمل‌و‌نقل بیشترین ضریب تاثیر را در افزایش تورم نقطه‌به‌نقطه آذر‌ماه داشته‌اند. گروه اجاره در این‌ماه با ضریب تاثیر ۸۵۴ بالاترین تاثیر و گروه خدمات نگهداری و تعمیر واحد مسکونی (خدمت) ۸/ ۱۷درصد کمترین اثرگذاری بر تورم نقطه‌ای آذر‌ماه را داشته‌اند.
سنگینی نرخ اجاره و حمل‌و‌نقل
براساس گزارش تحلیلی مرکز آمار و مطالعات راهبردی وزارت رفاه، سه قلم اساسی اجاره، حمل‌و‌نقل و نان و غلات نسبت به سایر گروه‌های مصرفی خانوارها دارای اثر بالاتری بر نرخ تورم ۱۲ماهه منتهی به آذر‌ماه دارد. در این گزارش، ضریب تاثیر گروه اجاره ۶/ ۷۹۲، گروه حمل‌و‌نقل ۸/ ۶۰۹ و ضریب تاثیر گروه نان و غلات و بهداشت و درمان به ترتیب ۸/ ۲۶۶ و ۹/ ۱۸۴ برآورد شده است. طی ۱۲ماهه منتهی به آذر‌ماه ۱۳۹۹(تورم سالانه)، گروه‌های حمل‌و‌نقل با ۸/ ۶۴ درصد، چای، قهوه، کاکائو، نوشابه و آب‌میوه (نوشابه‌های غیر‌الکلی) با ۲/ ۴۱ درصد و گروه نان و غلات با ۴۰ درصد بالاترین نرخ تورم ۱۲ماهه را داشته‌اند که در مقایسه با آبان ۱۳۹۹ نیز همین روال بوده است. گروه‌های ارتباطات با ۸/ ۱۱درصد، محصولات خوراکی طبقه‌بندی نشده با ۵/ ۱۰درصد و آب، برق و سوخت با ۵/ ۹درصد کمترین نرخ تورم ۱۲ماهه را داشتند.
تورم سالانه روستایی بالاتر از شهری
بررسی روند تورم سالانه در مناطق شهری و روستایی طی ۱۴ سال، ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۸، نشان می‌دهد، تورم سالانه مناطق روستایی در اکثر سال‌ها رقم بالاتری را نسبت به مناطق شهری به ثبت رسانده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد طی سال‌های مذکور تنها در سه سال ۱۳۸۵، ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ تورم مناطق شهری بالاتر از مناطق روستایی بوده است. شایان ذکر است در سه سال مذکور اختلاف تورم مناطق شهری و روستایی به ترتیب ۳/ ۱، ۱/ ۱ و ۷/ ۰ واحد ثبت شده است. این در حالی است که اختلاف تورم این مناطق در سال‌هایی که تورم مناطق روستایی بالاتر بوده، حتی به رقم ۱/ ۱۰ واحد (در سال ۱۳۹۰) رسیده است. مشاهده روند تورم سالانه در مناطق شهری و روستایی طی سال‌های ۸۴ تا ۹۸، از سه موج تورمی خبر می‌دهد. در گزارش تحلیلی مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت رفاه، افزایش تورم در موج اول در سال ۱۳۸۷، حاصل افزایش نقدینگی در اقتصاد کشور دانسته شده است. موج دوم تورم در سال‌های ۱۳۹۰تا ۱۳۹۲ مرتبط به دور اول تحریم‌ها دانسته شده است.
بررسی روند تورم سالانه مناطق شهری و روستایی، از تغییرات حدود ۳۰واحدی در این تورم‌ها در دهه اخیر خبر می‌دهد. کمترین رقم تورم سالانه مناطق روستایی در سال‌های اخیر رقم ۲/ ۷ در سال ۱۳۹۵ و بالاترین رقم تورم ثبت شده برای این مناطق ۳/ ۳۷ واحد مربوط به سال ۱۳۹۸ به‌دست آمده است. برای مناطق شهری کمترین رقم تورم سالانه ثبت شده مربوط به سال ۱۳۹۵با رقم ۸/ ۶ بوده است. بالاترین رقم ثبت شده نیز مربوط به سال ۱۳۹۸، رقم ۴/ ۳۴ برای تورم مناطق شهری ثبت شده است. از دهه ۱۳۸۰ تاکنون، نرخ تورم تک‌رقمی فقط طی دو سال پیاپی ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶در مناطق شهری و روستایی، ثبت شده است.
وزنه کالاها در سبد مصرفی خانوار
بررسی ضرایب اهمیت گروه‌های اصلی سبد کالاها و خدمات مصرفی خانوارهای کشور نشان می‌دهد، بالاترین ضریب اهمیت مربوط به تامین مسکن است. به‌طور کلی برآورد ضریب اهمیت مسکن در سبد مصرفی خانوارهای ایرانی، رقم ۱۲/ ۳۱ را به‌دست می‌دهد. در حالی که ضریب اهمیت مسکن برای خانوارهای شهری ۱۰/ ۳۴ و برای خانوارهای روستایی ۴۷/ ۱۴ به‌دست آمده است. با توجه به اینکه بیش از ۷۰درصد جمعیت ایران شهر‌نشین هستند پس می‌توان گفت ۳۴درصد از سبد مصرفی ۷۰ درصد از خانوارهای ایرانی صرف تامین مسکن می‌شود.
بالاترین ضریب اهمیت برای کلیه خانوارهای ایرانی، پس از گروه مسکن، مربوط به گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها با رقم ۶۴/ ۲۶درصد به‌دست آمده است. تفکیک ضریب اهمیت گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها در مناطق شهری و روستایی نشان می‌دهد ضریب‌اهمیت این گروه برای خانوارهای شهری ۵۳/ ۲۴ و برای خانوارهای ساکن روستا ۴۸/ ۳۸ ثبت شده است. بر این اساس بالاترین سهم مخارج برای خانوارهای شهری مربوط به تامین مسکن و برای خانوارهای روستایی مربوط به تامین مواد خوراکی مورد‌نیازشان است.
به‌طور کلی ضریب‌اهمیت چند گروه خوراکی و آشامیدنی و دخانیات و پوشاک و کفش و آب و برق و سوخت و لوازم خانگی نگهداری معمول آنها برای خانوارهای روستایی بالاتر از خانوارهای شهری است. با این حال ضریب اهمیت گروه‌های بهداشت و درمان و حمل‌و‌نقل و ارتباطات برای خانوارهای شهری و روستایی دارای اختلاف محسوسی نیست.
توجه به ضریب اهمیت گروه آموزش نیز نشان می‌دهد، ضریب اهمیت این گروه برای خانوارهای شهری بیش از دو‌برابر خانوارهای روستایی است. ضریب‌اهمیت گروه آموزش برای خانوارهای شهری ۰۲/ ۲ و برای خانوارهای روستایی ۹۵/ ۰ به‌دست آمده است. نکته دیگر که از بررسی ضریب اهمیت گروه‌های اصلی سبد‌مصرفی خانوارهای ایرانی می‌توان به‌دست آورد این است که ضریب اهمیت گروه دخانیات در خانوارهای روستایی بیش از دو‌برابر خانوارهای شهری ثبت شده است. ضریب اهمیت گروه دخانیات برای خانوارهای ساکن روستا ۱۴/ ۱ و برای ساکنان شهر ۵/ ۰ برآورد شده است.
