افزایش اضافه‌برداشت بانک‌ها در مهرماه
رکورد‌زنی در ابتدای نیمه دوم
این در حالی است که این رقم در بازه زمانی مشابه در سال گذشته چیزی حدود ۱۳ هزار میلیارد تومان بود. بررسی آمارهای منتشر شده همچنین نشان می‌دهد که در مهر سال جاری میانگین اضافه برداشت روزانه بانک‌ها از منابع بانک مرکزی در حدود ۳۲۵ میلیارد تومان بوده‌است. رقمی که در مقایسه با ماه پیشین حدود ۴ برابر شده‌است. بررسی آمارهای بانک مرکزی همچنین نشان می‌دهد که بانک‌ها در مهرماه سال جاری، بیشتر از تمامی ماه‌های نیمه نخست سال جاری به منابع بانک مرکزی مراجعه کرده‌اند.
افزایش اتکا به منابع بانک مرکزی
جدیدترین گزارش بانک مرکزی از مختصات پولی و بانکی کشور نشان می‌دهد که در مهرماه سال جاری میزان بدهی بانک‌ها به شبکه بانکی به بیش از ۱۶۰ هزار میلیارد تومان رسیده‌است. مقایسه این رقم با کارنامه پولی کشور در نیمه نخست سال جاری حکایت از افزایش ۱۰ هزار میلیارد تومانی بدهی شبکه بانکی به بانک مرکزی در مهر سال جاری دارد. آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که بانک‌ها برای نقش‌آفرینی به عنوان واسطه‌گر مالی در سال جاری ماهانه حدود ۴۱۰۰ میلیارد تومان از منابع بانک مرکزی اضافه برداشت کرده‌اند. از آنجا که اضافه برداشت از بانک مرکزی به‌عنوان یکی از پر هزینه‌ترین شیوه‌های تامین مالی برشمرده‌می‌شود، در یک الگوی مطلوب بانک‌ها کمترین میزان مراجعه به منابع بانک مرکزی را خواهند داشت و در تنگنای نقدینگی در چنین شرایطی عموما از آلترناتیوهای استقراض از بانک مرکزی از جمله فروش دارایی‌های بانک، تمدید سررسید سپرده‌ها از طریق مذاکره، استقراض بین بانکی، تامین مالی از طریق بازار سرمایه و انتشار گواهی سپرده جدید استفاده می‌کنند. به واسطه آثار سوءاستقراض از بانک مرکزی بر متغیرهای پولی و در نتیجه تورم، معمولا سیاست‌گذاران پولی بالاترین نرخ بهره را به اضافه برداشت از منابع بانک مرکزی اختصاص می‌دهند تا تمایل بانک‌ها در تسهیلات‌دهی از منابع بانک مرکزی به حداقل برسد. با این وجود بررسی‌ها نشان می‌دهد که بالابردن جریمه استقراض از بانک مرکزی به تنهایی برای کنترل این سو رفتار پولی که مهم‌ترین عامل انبساط نقدینگی در دهه گذشته ایران نیز بوده‌است کافی نیست. بلکه میزان سخت‌گیری نظارتی بانک مرکزی و میزان اثر این رفتار بر اعتبار بانک نزد ذی‌نفعان و فعالان بازار سرمایه مهم‌ترین دلایل در کنترل رفتار پولی بانک‌ها در مراجعه به منابع بانک مرکزی است. در بانکداری نوین وام‌دهی از منابع بانک مرکزی به‌عنوان سیگنالی از وضعیت بحرانی چنان اثری بر ذی‌نفعان و سرمایه‌گذاران بانکی دارد که از معادل لغوی «داغ ننگ» برای توصیف استقراض شبانه بانک‌ها از بانک مرکزی استفاده می‌شود. اهمیت ممهور نشدن به داغ ننگ در نظام بانکداری کشورهای توسعه‌یافته به حدی است که در اوج بحران مالی سال ۲۰۰۸ بانک مرکزی آمریکا از طریق مکانیزم‌های تشویقی سعی در قانع کردن بانک‌ها (حتی بانک‌های به نسبت سالم) برای مراجعه به منابع بانک مرکزی را داشت.
اما با وجود تمام هزینه‌های استقراض شبانه از بانک مرکزی، بانک‌های ایرانی در سال جاری تحت تاثیر مجموعه‌ای از عوامل از جمله نبود نیروی بازدارنده قوی،تکیه بیشتری به منابع بانک مرکزی داشته‌اند. بررسی آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که میزان بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی در ۷ ماه نخست سال جاری ۶/ ۲۱ درصد افزایش یافته‌است. این در حالی است که میزان انبساط تعهدات پولی بانک‌ها در قبال بانک مرکزی در سال گذشته حدود ۱۲ درصد افزایش یافته بود. بنابراین فرکانس مراجعه بانک‌ها به منابع بانک مرکزی در ۷ ماه نخست سال جاری در مقایسه با بازه زمانی مشابه در سال گذشته به میزان قابل توجهی افزایش یافته‌است. رویه‌ای که ناشی از مجموعه‌ای از علل از جمله افزایش مراجعه سپرده‌گذاران به بانک‌ها به واسطه فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بازار پول و طلا، افزایش تامین مالی بخش خصوصی به واسطه رشد تقاضای سفته‌بازی پول و احتمالا افزایش انعطاف بانک مرکزی در قبال اضافه‌برداشت بانک‌ها بوده است. برآیند این عوامل باعث شده‌است که میزان بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی در ۷ ماه نخست سال جاری حدود ۲۹ هزار میلیارد تومان افزایش یابد. این در حالی است که در بازه زمانی مشابه در سال گذشته، میزان بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی در حدود ۵/ ۱۲ هزار میلیارد تومان افزایش یافته بود. این مقایسه نشان می‌دهد که نرخ ایجاد بدهی به بانک مرکز در شبکه بانکی کشور در ۷ ماه نخست سال جاری در مقایسه با سال گذشته ۴/ ۲ برابر شده‌است.
بدهی بانکی، میوه نوسانات مهرماه
بررسی آمارهای بانک مرکزی نشان‌دهنده رکوردشکنی بانک‌ها در استقراض از بانک مرکزی در مهر سال جاری است. بر مبنای آمارهای بانک مرکزی در ۶ ماه نخست سال جاری بانک‌ها به‌طور میانگین به ۱۳۸ میلیارد تومان از منابع بانک مرکزی برای ترازکردن عملیات نقدی روزانه خود احتیاج داشته‌اند. البته آمارهای بانک مرکزی نمایانگر رفتار نوسانی بانک‌ها در استقراض از منابع بانک مرکزی است. به نحوی که در نیمه نخست سال جاری میانگین استقراض روزانه از بانک مرکزی بین ۸۰ میلیارد تومان در شهریورماه و ۲۹۲ میلیارد تومان در تیر متفاوت بوده است. اما ایجاد ۱۰ هزار میلیاردتومان بدهی در مهرماه سال جاری، رکورد تورم بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی را به نام ثلث ابتدایی پاییز گره زده‌است. بر مبنای آمارهای بانک مرکزی نرخ ایجاد بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی در مهرماه سال جاری معادل ۳۲۵ میلیارد تومان در روز بوده است. می‌توان علل متفاوتی را برای صعود قابل توجه بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی در مهرماه سال جاری در نظر گرفت. بررسی آمارهای موجود از نرخ ارز در بازار آزاد نشان می‌دهد که مهر سال جاری پرنوسان‌ترین ماه نوسان ارز در سال ۱۳۹۷ بوده‌است. طی این ماه نوسان قیمت دلار دامنه ۶ هزار تومانی را به ثبت رساند. در چنین وضعیتی احتمالا فرکانس مراجعه سپرده‌گذاران برای دریافت سپرده‌های خود افزایش یافته‌است. فرضیه‌ای که البته با توجه به افزایش سهم پول از نقدینگی در مهر سال جاری به چالش کشیده‌می‌شود. فرضیه محتمل دیگر جریان یافتن سپرده‌ها بین بانک‌ها در جست‌وجوی نرخ بهره بالاتر است. وضعیتی که می‌تواند مراجعه بانک‌های مبدا به منابع بانک مرکزی را افزایش دهد. امکان محتمل دیگر نیز استقراض بانک‌ها از بانک مرکزی و استفاده از منابع حاصل برای پوشش فعالیت بانک‌ها در بازارهای ارز و طلا است، چراکه در پرنوسان‌ترین ماه متغیر ارزی، احتمال جاذبه کسب سود در بازارهای پرالتهاب بر دافعه جریمه اضافه‌برداشت غلبه کرده‌است. یکی دیگر از احتمالات ممکن افزایش میزان تسهیلات‌دهی بانک‌ها در مهر سال جاری است. سناریویی که با توجه به تفاوت چشمگیر جریمه استقراض شبانه و بهره تسهیلات‌دهی کمی دور از ذهن به نظر می‌رسد.
ارسال نظر