چالش‏‏‌ها و مشکلات صنعت کارگزاری

شاهین احمدی /فعال بازار سرمایه معمولا درآمد اصلی صنعت کارگزاری از محل کارمزد معاملات اوراق، کالا و مشتقات به دست می‌‌‌آید. البته تنها منبع درآمدی کارگزاری‌ها، کارمزد نیست و در صورتی که منابع مالی مناسبی داشته باشند، می‌‌‌توانند از محل سود سرمایه‌گذاری‌‌‌ها (اعم از سودهای نقدی، سود سپرده‌‌‌های بانکی، سود صندوق‌های با درآمد ثابت و سودهای سرمایه‌ای ناشی از افزایش قیمت اوراق بهادار)، به سودآوری بیشتر امید داشته باشند. همچنین سایر درآمدها از قبیل درآمد مشاوره عرضه و مشاوره پذیرش هم وجود دارند که با توجه به رقابت زیاد بین نهادهای مالی در ارائه این قبیل خدمات، سهم این درآمدها در سبد درآمدی کارگزاری‌‌‌ها بسیار ناچیز است. از این‌رو، با فرض تقسیم‌بندی درآمد کارگزاری‌‌‌ها به سه بخش فوق و با صرف نظر از ارائه خدمات مشاوره عرضه و پذیرش و امثالهم، به بررسی چالش‌‌‌های پیش‌روی درآمد کارمزد و حق‌الزحمه‌‌‌ها به عنوان منبع اصلی درآمد و سود سرمایه‌گذاری‌‌‌ها به عنوان منبع دوم تولید درآمد کارگزاری‌‌‌ها خواهم پرداخت.

درآمد کارمزدها و حق‌الزحمه‌ها

این مقوله درآمدی، به رونق یا رکود بازار سرمایه ارتباط دارد، اگرچه در هر دو روند معاملاتی و بازار، کارگزاران کارمزدهای خود را می‌‌‌سازند، اما در روندهای نزولی این درآمد بسیار کاهش می‌‌‌یابد؛ چرا که روندهای صعودی با افزایش ارزش معاملات همراه هستند که این امر، اندازه کیک کارمزد را افزایش می‌دهد و سهم هر کارگزاری از کیک بزرگ‌تری تعیین می‌شود.  به این ترتیب، مهم‌ترین پارامتر اثرگذار بر سودآوری کارگزاری‌‌‌ها، روندهای صعودی یا نزولی هستند و در روندهای نزولی، کارگزاری‌‌‌ها با مشکلات متعددی روبه‌رو می‌‌‌شوند.  در ادامه اجزای کارمزدها و چالش‌‌‌ها و فرصت‌‌‌های پیش‌روی صنعت کارگزاری را بیان خواهم کرد.

درآمد کارمزد اوراق: این مهم به واسطه افزایش تعداد کارگزاری‌ها، کاهش ارزش معاملات و تاسیس نهادهای مالی متنوع و انجام معاملات با کارگزاری‌‌‌های وابسته، با تهدید‌‌‌های بی‌شماری روبه‌روست و افزایش ارزش معاملات می‌‌‌تواند فرصت مناسبی برای این بخش باشد.

درآمد کارمزد کالا و انرژی: این مورد به دلیل عرضه عمده زنجیره محصولات در بورس‌کالا، فرصتی برای کارگزاری‌‌‌ها فراهم آورده تا درآمدهای خود را متنوع کنند و البته همچنان تحت‌تاثیر رقابت از طرف کارگزاری‌‌‌های نهادی قرار دارد.

درآمد کارمزد مشتقات: به دلیل عمق کم این بازار، عملا اثر چندانی بر سودآوری کارگزاری‌‌‌ها در میان‌‌‌مدت ندارد و رشد سودآوری کارگزاری‌‌‌ها نیازمند توسعه قابل‌توجه این بازار است.

 هزینه‌‌‌های کارگزاری‌ها:

هزینه‌‌‌های عمومی و اداری: کارگزاری‌‌‌ها به واسطه نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار، تحت‌تاثیر الزامات نظارتی شدیدی هستند که یکی از این موارد، منابع انسانی است.  به تعبیری فضای کاری حداقلی ابلاغی و نیز تعداد پرسنل موردنیاز هر یک از مجوزها اعم از اوراق، کالا، پذیرش، انرژی، مشتقات و...، این مورد را به هزینه اصلی شرکت‌ها تبدیل می‌کند که باعث می‌شود بخش قابل‌توجهی از سودآوری شرکت‌ها به دلیل هزینه‌‌‌های عمومی و اداری بلعیده شود.

هزینه‌‌‌های بازاریابی: به دلیل رقابت سنگین، کارگزاری‌‌‌ها عملا مجبور به اعطای تخفیفات قابل‌توجه به مشتریان به منظور حفظ سهم بازار هستند و این تخفیفات بخش زیادی از درآمد‌‌‌های شرکت‌ها را از بین می‌‌‌برد.

 جمع‌بندی

این صنعت به دلیل رقابت سنگین، نیروی کار گران و زیرساخت پرهزینه، با چالش‌‌‌های درآمدی قابل‌توجهی روبه‌روست و ممکن است با تداوم روند رکودی و فرسایشی بازار سرمایه، بخشی از کارگزاری‌‌‌ها از چرخه رقابت حذف شوند.