همه گزینههای پوتین
در زمستان تقاضای اروپا برای گاز معمولا ۳۰درصد بالاتر از دیگر فصول سال است و به طور متوسط روزانه حدود ۸/ ۱میلیارد متر مکعب گاز در اروپا مصرف میشود. با توجه به آنکه ماه گذشته عرضه روزانه گاز روسیه به اروپا ۲۵۰میلیون متر مکعب کاهش یافت، زیرا عرضه از اوکراین کمتر شد و از لهستان به صفر رسید، ورود گاز طبیعی مایع به اروپا در حال افزایش است. نیمی از گاز طبیعی مایع که ماه قبل به اروپا وارد شد، از آمریکا تامین شد. واردات از آمریکا، جبران کاهش انتقال گاز روسیه از اوکراین را تسهیل میکند. ماه قبل عرضه گاز روسیه از اوکراین به اروپا ۷۰درصد کاهش یافت. اگر روسیه انتقال گاز به اروپا را به طور کامل متوقف کند، میتوان ظرفیت واردات پایانههای گاز طبیعی مایع را کمی بالا برد با این حال بخش اعظم گاز طبیعی مایع که به اروپا وارد خواهد شد، به دست مصرفکنندگان شمال غرب اروپا میرسد و بخش بسیار کمتری به کشورهای شرق اروپا خواهد رسید بهویژه آنهایی که دارای پایانههای واردات گاز طبیعی مایع برای خود نیستند، مقدار بسیار کمتری دریافت میکنند.
اوکراین، رومانی و مولداوی بیشترین آسیبپذیری را از قطع انتقال گاز روسیه به اروپا دارند. اوکراین در این حالت مجبور است از گازی که از اروپا ارسال میشود، استفاده کند و دو کشور دیگر زیرساختهای کافی برای دریافت گاز طبیعی مایع ندارند. از سوی دیگر اگر همزمان با قطع شدن انتقال گاز روسیه به اروپا، انتقال نفت و فرآوردههای سوختهای فسیلی روسیه نیز متوقف شود شرایط به شدت نگران کنندهتر خواهد شد. سناریویی که در آن روسیه تصمیم بگیرد برای تلافی اعمال تحریم از سوی غرب، اختلالهای فراگیر در عرضه انرژی به اروپا ایجاد کند غیرمحتمل است. زیرا این کار بر اقتصاد روسیه اثرات بلندمدت و بسیار منفی خواهد گذاشت.
احتمال واقع بینانهتر، حملات به زیرساختهای انرژی است. این حملات ممکن است شامل حملات پنهانی علیه شبکه انتقال گاز در اوکراین شود که با این کار، روسیه بهانه مناسب برای رها شدن از قراردادی را به دست میآورد که طبق آن مسکو باید تا سال ۲۰۲۴ گاز را از طریق اوکراین به اروپا ارسال کند. وارد شدن خسارت به شبکه خط لوله اوکراین همچنین به روسیه کمک میکند مقامات اروپایی را به لزوم تایید سریع بهرهبرداری از خط لوله جنجالبرانگیز نورداستریم ۲ متقاعد کند. این خط لوله روسیه را قادر میسازد به انتقال گاز از اوکراین پایان دهد. نکته مهم دیگر این است که کاهش جریان نفت در اثر حمله احتمالی به زیرساختهای انتقال این ماده خام از طریق اوکراین سبب خواهد شد قیمت نفت به ۱۰۰ دلار در هر بشکه برسد و این در حالی است که از پیش رشد شدید قیمتها و افزایش نرخ تورم در بسیاری از اقتصادها لطمات بزرگی به اقتصاد جهان وارد کرده است. گزینه دیگری که در اختیار مسکو است حملات سایبری با هدف متوقف کردن عملیاتهای ذخیرهسازی انرژی یا انتقال برق و گاز طبیعی در اروپاست. برخی شبکهها در اروپای غربی که وابستگی بیشتری به عملیاتهای دیجیتالی دارند، به طور خاص نسبت به این حملات آسیبپذیر هستند. شرکتهای اروپای شرقی نیز ممکن است هدف قرار بگیرند. ماه گذشته بزرگترین شرکت توزیع در اوکراین مورد حمله سایبری قرار گرفت. مسکو همچنین میتواند تلاش کند ارتباط شرکت انتقال برق اوکراین با سیستمهای برق روسیه و بلاروس مختل شود. شرکت تاسیسات برق اوکراین در حال آماده شدن برای متصل شدن به سیستم انتقال برق اروپا از سال ۲۰۲۳ است و انتظار میرود در ماه جاری و تابستان امسال تستهایی از سوی این شرکت انجام شود که شامل قطع کامل سیستم انتقال برق اوکراین از شبکه برق روسیه و بلاروس است. ممکن است هنگامی که نخستین تست انجام شد، روسیه و بلاروس به طور موقت اتصال مجدد شبکه برق اوکراین به شبکه برق دو کشور را غیرممکن کنند. در این حالت مشکلات بزرگی برای اوکراین به وجود خواهد آمد بهویژه اگر هوا بسیار سرد باشد.
این گزینهها با تاکتیکهای جنگ هیبریدی که روسیه در سالهای اخیر از آنها علیه اوکراین و دیگر کشورهای اروپایی استفاده کرده سازگار هستند. اگرچه در این مرحله قطع فراگیر عرضه انرژی روسیه به اروپا یک احتمال بسیار کوچک است، اما طیفی از ابزارهای مرتبط با انرژی در اختیار کرملین است که برای ایجاد وحشت در جهان کافی است. از پیش وضعیت بازار نفت و گاز بسیار نگران کننده شده است و هرگونه عامل جدید که سبب رشد قیمتها شود، بسیار زیانبار خواهد بود. در ماههای اخیر روسیه بارها به استفاده از عرضه انرژی به عنوان یک سلاح ژئوپلیتیک متهم شده است. با توجه به شدت یافتن تنشهای بینالمللی، این گونه تاکتیکها احتمالا به زودی اهمیت بالاتری پیدا خواهند کرد.