افزایش بی‌سابقه بهای انرژی، وضعیت قاره‌سبز را بحرانی کرده است
زمستان تاریک در اروپا؟
زمستان تاریک و بدون گاز در اروپا؟
بهای انرژی در اروپا حتی پیش از شروع زمستان به‌طور مکرر رکوردشکنی کرده و یکی از مخرب‌‌ترین و پرهزینه‌‌ترین کمبودها در تاریخ با شروع کاهش دمای هرچه بیشتر در شرف تعمیق بحران قیمت گاز در اروپا است.
جهش شدید قیمت گاز در اروپا باعث شد برخی از شرکت‌های صنعتی مجبور شوند تا تولید خود را کاهش دهند و به‌دنبال کمک‌‌های دولتی باشند. یک تصویر پیش‌‌گویانه از آنچه که می‌تواند به‌صورت گسترده در سراسر اروپا رخ دهد و آن‌هم درست در زمانی که کشورها در حال تلاش برای مبارزه با تجدید حیات ویروس‌کرونا هستند. برای دولتها، این امر می‌تواند به معنای افزایش تنش با کشورهای همسایه برای محافظت از منابع انرژی باشد. برای خانوارهای اروپایی نیز این مساله می‌تواند به‌معنای استفاده کمتر از انرژی و حتی برنامه‌‌ریزی برای خاموشی‌‌های ناگهانی باشد.
در این شرایط بعید به‌نظر می‌رسد که به این زودی‌‌ها شاهد راه‌‌حلی در بخش تامین و عرضه باشیم، چرا‌که تامین‌کنندگان مهم گاز اروپا اظهار کرده‌‌اند که توان تامین آنها در حد کنونی است. روسیه ضمن فشار سیاسی از طریق محدودیت عرضه، می‌گوید آنچه در توانش است را از طریق خط لوله می‌‌فرستد و قطر هم گفته که هرچه می‌تواند تولید می‌کند.
بحران گازی در قلب اروپا
فابین روئنینگن، تحلیلگر شرکت ریستاد انرژی در اسلو (Rysted Energy) معتقد است که بخش انرژی اکنون با تخریب تقاضا مواجه است. او می‌گوید که هر آنچه در ماه‌های گذشته دیده‌‌ایم در بسیاری از صنایع ادامه پیدا می‌کند و حتی گسترده‌‌تر می‌شود. روئنینگن همچنین اعتقاد دارد که با ادامه شرایط کنونی و تعمیق بحران، فعالیت و عملیات برای بسیاری از بازیگران در صنایع سودآور نیست. چنین چشم‌‌انداز نگران‌کننده‌‌ای برای اروپا را باید در کنار افزایش مجدد موارد کووید-۱۹ و ترس از سویه جدید ویروس‌کرونا در آفریقای‌جنوبی که در حال گسترش است و این قاره را در حال تبدیل‌کردن به کانون همه‌‌گیری کرده، قرار داد. تشدید محدودیت‌‌های کرونایی همین حالا هم به برخی از کشورهای اروپایی بازگشته، آن‌هم در حالی که درآمد خانواده‌ها به دلیل تورم افسارگسیخته به‌شدت تحت‌فشار است. علاوه‌بر مواردی که ذکر شد، سرمای هوا می‌تواند به بروز خاموشی منجر شود. در واقع، اتریش با وضع قرنطینه گسترده کرونایی می‌تواند به مهار تقاضا برای برق کمک کند، هر چند دولت‌‌های زیادی مایل به انجام دادن اقدامی مشابه اتریش نیستند.
فرانسه، دومین اقتصاد بزرگ اروپا بیش از دیگران در معرض خطر است. احتمال سرما در ماه‌های ژانویه و فوریه باعث نگرانی عمیق اپراتورهای شبکه برق فرانسه شده است. فرانسوی‌‌ها همزمان با بحران گاز، مشکل منبع تامین انرژی جایگزین دارند؛ چرا‌که وقوع همه‌‌گیری تعمیر و نگهداری برخی از رآکتورهای هسته‌‌ای این کشور را به‌تعویق انداخت و به همین دلیل در دسترس‌بودن سایت‌‌های تولید برق هسته‌‌ای و توان آنها، بسیار کمتر از گذشته است. قیمت برق در فرانسه نزدیک به یک رکورد است و موج سرمایی که به فرانسه سرازیر می‌شود باعث افزایش هرچه بیشتر تقاضا برای انرژی خواهد شد. زمستان گذشته اپراتورهای شبکه از خانوارهای فرانسوی درخواست کردند که در زمان اوج بار انرژی کمتری مصرف کنند. زمانی که شرایط بسیار سخت شده بود، قراردادهای کاهش تقاضا با کارخانه‌ها را فعال کرد، گام بعدی هم کاهش ولتاژ در سراسر شبکه و پس از آن نیز خاموشی‌‌های دو ساعته در هر منطقه به‌عنوان راهحل در نظر گرفته شدند. گفتنی است که این شرایط در زمانی رخ می‌دهد که جمهـــوری فرانسه در آستانه انتخابات سرنوشت‌ساز ریاست‌جمهوری قرار دارد. نیکلاس گلدبرگ، مدیر ارشد انرژی در شرکت مشاوره کلمبوس معتقد است اگر هوا واقعا سرد شود و بادی نباشد، وضعیت دردسرساز خواهد شد و می‌گوید: «اگر سرمای عمیقی بیاید و بادی هم در کار نباشد، با توجه به محدودیت دسترسی به نیروگاه‌های هسته‌‌ای، توقف استفاده از زغال‌سنگ و کمبود گاز، شرایط ممکن است بسیار دشوار شود.»
سایه خاموشی بر سر قاره سبز
فرانسه همچنین یکی از صادرکنندگان کلیدی برق به آلمان، اسپانیا، ایتالیا و بریتانیا است و اثر بحران تامین انرژی در این کشور، در همسایگان بازتاب خواهد داشت. در چنین شرایطی باید گفت که وضعیت انرژی در اوایل زمستان اروپا به دلیل افزایش شدید قیمت گاز طبیعی بسیار وخیم است.
ذخایر سوختی که برای گرم‌کردن خانه‌ها و تولید برق مورد استفاده قرار می‌‌گیرند، بسیار کمتر از حد معمول هستند و به‌سرعت نیز رو به اتمام حرکت می‌کنند. تحلیلگران هشدار داده‌‌اند که اگر هوای سرد تقاضا را بازهم افزایش دهد، ذخایر گازی ممکن است در زمستان امسال به صفر برسد. از سوی دیگر قیمت‌های بالای انرژی به سطح تقریبا بی‌سابقه‌‌ای رسیده‌‌اند که انتظار می‌رود با تشدید برودت هوا در هفته‌های آتی بازهم بالاتر بروند. تحلیلگران می‌گویند که هوای سرد پایدار مانند زمستان ۲۰۱۸ می‌تواند به تخلیه کامل ذخایر گازی اروپا تا ماه فوریه شود و قیمت‌ها را تا سطحی افزایش دهد که فشار به دولتها و شرکت‌ها، آنان را وادار به استفاده از ذخایر اضطراری کند. جرمی ویر، مدیر اجرایی گروه ترافیگورا (Trafigura) هشدار داده است که خاموشی‌‌های ناگهانی یک احتمال قوی در زمستان است. آدام لوئیس، از مرکز تجاری هارتری‌پارتنرز هم به بلومبرگ گفته است: «اگر هوا در اروپا سرد شود، راهحل آسانی برای بخش عرضه وجود نخواهد داشت و باید به فکر راهکار برای بخش تقاضا بود.»
ناامیدی از روسیه و قطر
در سمت عرضه اما اقدام روسیه در آینده، حیاتی خواهد بود. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه اعلام کرده که با عرضه بیشتر به اروپا، در مسیر تثبیت بازار کمک خواهد کرد، اما ارقام میزان محموله‌های صادراتی بهرغم افزایش ابتدای نوامبر، همچنان در مقایسه با سال گذشته پایین هستند. حالا یکی از معماهای کلیدی بازار گاز در اروپا، این مساله است که روسیه در ماه دسامبر چه میزان گاز به اروپا می‌‌فرستد. خط لوله نورداستریم۲ از روسیه به آلمان مدت‌‌هاست همه منتظر آغاز به‌کار آن هستند و شروع فعالیت این خط لوله احتمالا کاهش بحران انرژی در قاره‌سبز را به همراه خواهد داشت. البته بخش عملیاتی این پروژه به اتمام رسیده است، اما با موانع نظارتی جدی از سوی رگولاتورهای انرژی روبه‌رو است و مشخص نیست چه زمانی گاز خود را به اروپا می‌‌رساند. به گزارش روزنامه ایندیپندنت، حالا ولادیمیر پوتین از سوی اروپاییها متهم شده که عرضه گاز را در جهت افزایش فشار بر دولت‌‌های اروپایی برای تایید خط لوله نورداستریم۲ کاهش داده است. مساله نورداستریم یک چالش جدی و واقعی برای اروپاییها است. از یک‌سو، این خط لوله صادرات گاز مسکو به آلمان را دوبرابر می‌کند، اما همین خط لوله اوکراین – متحد اتحادیه اروپا و ناتو در برابر روسیه – را هم دور می‌زند که این امر باعث از‌دست‌رفتن درآمدهای بسیار مهم این کشور در زمینه ترانزیت گاز می‌شود و فشارها را بر آنها افزایش می‌دهد. آلمان بهرغم تمام فشارها در بخش انرژی، در هفته گذشته صدور گواهی‌نامه تاییدیه برای این خط لوله را به حالت تعلیق درآورد که همین امر باعث افزایش دوباره قیمت گاز شد.
منتقدان و کشور‌هایی چون ایالات‌متحده آمریکا استدلال می‌کنند که خط لوله جدید، وابستگی اروپا به روسیه برای تامین انرژی را افزایش می‌دهد و این امر به اهرم فشاری در دستان ولادیمیر پوتین تبدیل خواهد شد. قطر نیز به‌عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده گاز طبیعی مایع / ال‌ان‌جی (LNG) در جهان، می‌گوید که در حال‌حاضر با ظرفیت کامل خود مشغول تولید گاز است. این کشور حوزه خلیج‌فارس که به لطف فراوانی سوخت سهل‌الوصول، هزینه تولیدی و عملیاتی بسیار کمی دارد، علاوه‌بر خرید ۴ نفتکش از چین، سفارش ۶ کشتی انتقال ال‌ان‌جی را هم به کره‌جنوبی داده است.
ریسک بروز تنشهای اقتصادی - سیاسی
اگر شرایط بحران گاز در اروپا وارد فاز خطرناک و جدی شود، ممکن است کشورها فروش گاز طبیعی به مناطق دیگر را محدود کنند. در این میان حتی سناریو بدبینانه‌‌تری هم وجود دارد که در صورت تشدید بحران انرژی ممکن است جریان صادرات برق و گاز در میان کشورها متوقف شود که جرقه‌‌ای برای برانگیختن تنشهای سیاسی میان کشورها و ضربه زدن به اقتصادها است. اتحادیه اروپا قاعده‌‌ای تحت‌عنوان «اصول همبستگی» دارد که قرار است از اقدام هر دولتی برای قطع صادرات برق یا گاز جلوگیری کند و از تنش‌‌ها جلوگیری کند، بالاخص در زمانی که بحث درباره منابع موردنیاز خانوارها باشد. با این حال، اصول همبستگی اروپاییها هرگز در میانه یک بحران گسترده مورد آزمایش قرار نگرفته و اپراتورهای شبکه‌های انرژی در این قاره می‌گویند که در صورت داشتن مشکلات امنیتی در چرخه تامین، مجاز به توقف یا تغییر جریان برق و گاز از طریق خطوط انتقال هستند. روئنینگن از ریستاد انرژی در این‌باره می‌گوید: «چنین شرایطی نشان می‌دهد که سیستم برق اروپا تا چه اندازه در معرض نوسانات قیمت کامودیتی‌‌ها (گاز طبیعی) است. در کوتاه‌مدت هم برای این وضعیت نمی‌‌توان کار زیادی انجام داد.»
