هم مجری؛ هم ناظر

در این شرایط اولین چاره‌اندیشی مسوولان، شیفتی کردن معاملات برای بعضی از نمادهایی است، که با افزایش تقاضای خرید از سوی سهامداران  روبه‌رو می‌شوند. این راهکار موجب می‌شود تا بخشی از این حجم معاملاتی را در ساعات بعد از بازار به انجام برسانند که شاهد مختل شدن کار هسته معاملاتی نباشیم. این اهرم اگرچه برای حل مشکلات هسته مرکزی تعبیه شده، اما تجربه نشان می‌دهد که معمولا هر ابزار کنترلی یا جایگزینی در راستای محدودیت ایجاد کردن برای بازار سرمایه و معاملات، خود بزرگ‌ترین سم برای این بازار شفاف و قانونمند محسوب می‌شود. به طور حتم معاملات سهامی ‌که در ساعات غیر معمول بازار سرمایه انجام می‌شود، تحت تاثیر روند کلی بازار است و عرضه و تقاضای آنها به نوعی برگرفته از روند مثبت یا منفی دیگر سهام صنعت خود در ساعات معاملاتی معمول بازار هستند. حتی اگر قرار بر این است که تغییری در قوانینی مانند تغییر در ساعات معاملاتی ایجاد شود، باید این تغییر برای تمامی ‌نمادهای  بازار سرمایه باشد تا اخلال کمتری در روند معاملاتی قبلی ایجاد شود و به مرور زمان شرایط به حالت عادی بازگردد.

باید پذیرفت که دخالت‌های انسانی و سلیقه‌ای شدن تصمیمات در قوانین بازار سرمایه از قبیل نوع باز و بسته شدن سهام توسط ناظران بورس تهران و فرابورس ایران موجب تصنعی شدن معاملات می‌شود، که این ناقض یکی از بزرگ‌ترین قانون‌های بازار‌های سرمایه تمامی‌ کشورها است.

به طور کلی می‌توان گفت هر موردی که باعث شود معاملات بازار سرمایه از عرف خارج و سبب تصنعی کردن آن شود، می‌تواند مانند سم مهلکی باشد که در ابتدا شاید چند سهم را به خود مسموم کند؛ اما در نهایت باعث اختلال جدی در تمامی ‌بازار می‌شود و می‌تواند عدم اعتماد و اطمینان سرمایه‌گذاران را دربرداشته باشد و در نهایت باعث خروج نقدینگی از این بازار شفاف و قانونمند شود.

شاخص کل بورس در روزهای طلایی به سر می‌برد و اگر شاخص از ۲ میلیون واحد عبور کند، نشان می‌دهد که حالا حالاها سیل نقدینگی به سمت بورس ادامه خواهد داشت. آنچه در بازار فعلی سرمایه رخ می‌دهد از روند رو به رشد حضور سرمایه‌گذاران به بورس خبر می‌دهد؛ اما واقعیت ماجرا این است که  رشد کنونی شاخص بورس عمدتا مبتنی بر حمایت‌هایی است که از بازار شده است، اما رشد شاخص به این شکل نمی‌تواند این سیگنال را به اهالی بازار بدهد، که تا کجا این رشد ادامه خواهد داشت؛ چراکه این رشد مبتنی بر تغییرات بنیادی در اوضاع اقتصادی یا بهبود وضعیت و سودآوری شرکت‌ها نیست و سازوکارهای معاملاتی شرکت‌های حقوقی یا فعالان عمده بازار سرمایه باعث رونق بی سابقه بازار سرمایه شده است.

البته ممکن است قسمتی از رشد شاخص در هفته‌های اخیر نیز مربوط به مدیریت ناظران بازار  باشد، که یا به توصیه مسوولان اقتصادی انجام داده‌اند یا خود برای ارزیابی عملکرد سازمان بورس یا برای اینکه جو ناامیدی بر بازار سرمایه حاکم نشود، این رشدها را ایجاد کرده‌اند. رشد شاخص بورس در هفته‌های اخیر بیشتر از آنکه مبتنی بر مولفه‌های اثرگذار اقتصادی بر بازار سرمایه باشد، بیشتر ناشی از اقدامات حمایتی دولتمردان از بازار سرمایه بوده است که در چنین شرایطی شیفتی شدن بازار معاملات حتی می‌تواند ریسک سرمایه‌گذاری در این بخش را بیشتر کند.

در هیچ جای دنیا سازمان بورس متولی سیستم معاملات و هسته معاملات نیست و در ایران هم باید سامانه معاملات و مدیریت فناوری بورس تهران به خود بورس‌ واگذار شود تا مسوولان همان بخش نیز پاسخگو باشند؛ اما هم‌اکنون سازمان بورس و اوراق بهادار هم مجری است و هم ناظر. از این‌رو نمی‌شود بورس در جایگاهی که دارد، برای هسته معاملات تصمیم‌گیری کند.