تجزیه مولفه‌های فقر
نخستین جایزه نوبل در رشته اقتصاد سال ۱۹۶۹ از سوی بانک مرکزی سوئد اعطا شد و امسال پنجاهمین سالگرد اعطای این جایزه است.
درباره این جایزه و اثرات آن بر علم اقتصاد دیدگاه‌ها و پرسش‌های متعددی مطرح است و یکی از مهم‌ترین سوالات این است که ما از نیم قرن اعطای جایزه نوبل در رشته اقتصاد چه آموخته‌ایم و آیا این جوایز و موفقیت‌های علمی کسانی که این جایزه را دریافت کرده‌اند بر وضعیت اقتصاد جهان و مردم آن اثر داشته است یا نه؟ واقعیت این است که یافته‌های اقتصاددانان برجسته که در سال‌های گذشته موفق شدند جایزه نوبل را در رشته اقتصاد دریافت کنند در دنیای نظریه‌ها حائز اهمیت بالا بوده و توجه جهان را به وجود ایده‌های جدید در علم اقتصاد جلب کرده است، اما به‌نظر می‌رسد جهان بیشتر به تحقیقات و کشفیاتی نیاز دارد که برای رفع مشکلات کنونی موثر هستند و راهکارهای عملی در اختیار سیاست‌گذاران و دولت‌ها قرار می‌دهند.
امسال انتخاب سه اقتصاددان که تحقیقات عملی برای رفع فقر انجام داده‌اند می‌تواند آغاز جهت‌گیری جدید کمیته جایزه نوبل باشد تا دانشمندان بیشتری توجه خود را به حل مسائل فوری و فراگیر بشر معطوف کنند. در این میان مطرح کردن پرسش و ارائه پاسخ مستند به آن می‌تواند بسیار مفید و موثر باشد. روز دوشنبه سه اقتصاددان مستقر در آمریکا از جمله یک زوج، به‌خاطر رویکردهای عملی و تجربی به موضوع رفع فقر در جهان، شایسته دریافت جایزه نوبل در رشته اقتصاد شناخته شدند. کمیته نوبل اعلام کرد، آقای آبهیجیت بانرجی، خانم استر دوفلو و آقای مایکل کریمر، در استفاده از این رویکرد برای کاستن از فقر نقش کلیدی داشته‌اند. آنها از اواسط دهه ۱۹۹۰ در آزمودن سیاست‌های خاص برای ارتقای آموزش و بهداشت و رفع دیگر مشکلات زندگی افراد بسیار فقیر پیشرو بوده‌اند.
از سده نوزدهم تاکنون اقتصاددان‌ها درباره فقر به مطالعه و تحقیق پرداخته‌اند، اما در اغلب موارد، آنها به‌دنبال منش‌های رفتاری و شخصیتی بودند که افراد بسیار فقیر را از دیگر افراد جامعه متمایز می‌کند. آنها معمولا راه‌حل‌هایی ارائه می‌کنند که بر نظریه‌های اقتصادی مبتنی است، نظریه‌هایی که بیان می‌کنند انسان‌ها چطور باید رفتار کنند و چگونه به محرک‌ها واکنش نشان دهند. این اقتصاددان‌ها تلاش نکرده‌اند درک کنند چطور این محرک‌ها در عمل اثرگذار هستند. خانم استر دوفلو که استاد اقتصاد دانشگاه ام‌آی‌تی است می‌گوید: «در اغلب موارد مشکلات فقرا به شکل دقیق و تفکیک شده شناسایی و مورد بررسی قرار نمی‌گیرد. آنچه ما در پی آن هستیم تلاش برای تجزیه مشکلات، شناسایی تک‌تک آنها و مقابله با آنهاست.»
کمیته جایزه نوبل اعلام کرده بیش از ۷۰۰ میلیون نفر در جهان با درآمد روزانه بسیار پایین زندگی می‌کنند و هر سال پنج میلیون کودک زیر پنج سال در اثر بیماری‌هایی که می‌توان آنها را به‌راحتی درمان کرد یا از ابتلا به آنها جلوگیری کرد جان خود را از دست می‌دهند. با آنکه کودکان در کشورهای فقیر وارد مدرسه می‌شوند، اما بسیاری از آنها قبل از آموختن خواندن و نوشتن و حساب کردن مدرسه را ترک می‌کنند. رویکرد تجربی به درک علل و راه‌حل‌های این وضعیت نگران‌کننده از اواسط دهه ۱۹۹۰ از سوی این اقتصاددان‌ها شروع شد. در این تحقیقات تعدادی مدرسه در غرب کشور کنیا و هند مورد مطالعه قرار گرفتند و نتیجه تحقیقات در سال ۲۰۰۳ از سوی پروفسور کریمر در نشریه آمریکن ایکانامیک ریویو به چاپ رسید.
تحقیقات او و تعداد دیگری از اقتصاددان‌ها سبب شد این رویکرد تجربی به گستره‌ای از دیگر حوزه‌ها تعمیم پیدا کند از جمله بهداشت، دسترسی به منابع مالی، دسترسی زنان به قدرت سیاسی و فناوری‌های کشاورزی. کمیته جایزه نوبل اعلام کرده تحقیقات این سه اقتصاددان به بهبود زندگی تعداد زیادی از فقرا منجر شده است. یکی از نتایج تحقیقات آنها این بوده که ۵ میلیون کودک در هند تحت آموزش‌های لازم قرار گرفته‌اند و تعدادی از کشورها بر بودجه پیشگیری از بیماری‌ها و گسترش خدمات بهداشتی افزوده‌اند.
پروفسور دوفلو دومین زنی است که در رشته اقتصاد موفق به دریافت جایزه نوبل شده است. همچنین او با ۴۶ سال سن جوان‌ترین دریافت‌کننده این جایزه در این رشته است. او به‌طور مشترک با دو نفر دیگر یعنی پروفسور بانرجی استاد دانشگاه ام‌آی‌تی که همسر وی است و پروفسور مایکل کریمر، جایزه امسال نوبل را در رشته اقتصاد دریافت کرده‌اند. خانم دوفلو و همسرش کتاب «اقتصاد فقیر: تجدیدنظر رادیکال درباره راه مبارزه با فقر در جهان» را به رشته تحریر در آورده‌اند. جایزه نوبل خانم دوفلو در زمانی به وی اعطا شده که صاحب‌نظران حوزه اقتصاد به‌تدریج به مشکلات موجود در رفتار با زنان اعتراف می‌کنند. زنان سهمی بسیار اندک در رده‌های بالای حوزه اقتصاد در اختیار دارند.
خانم دوفلو در جمع خبرنگاران گفت: «ما به این باور رسیده‌ایم که نحوه رفتار زنان با یکدیگر زمینه‌ساز پدید آمدن محیطی مناسب برای رشد آنها نیست. امیدوارم موفقیت من برای دیگر زنان الهام بخش باشد تا آنها با انگیزه‌های بالاتر به فعالیت خود ادامه دهند و نیز مردان احترامی را که شایسته زنان است به آنها بگذارند. تکنیک‌های تجربی که برای درک و رفع فقر شدید در اقتصادهای در حال توسعه مورد استفاده قرار گرفته می‌تواند برای افراد در اقتصادهای ثروتمند که زندگی دشواری دارند به‌کار گرفته شود. مایلیم تحقیقات بسیار عمیق‌تری انجام دهیم تا جنبه‌های مختلف زندگی افراد غیربرخوردار را درک کنیم.»
جایزه نوبل امسال، دومین جایزه نوبل طی پنج سال اخیر است که به‌خاطر کار روی اقتصاد توسعه اعطا می‌شود. این حوزه کمتر مورد توجه کمیته نوبل بوده است. در سال ۲۰۱۵ آنگوس دیتون به‌خاطر گسترش اقتصاد توسعه به تحلیل اقتصاد خرد جایزه نوبل را در رشته اقتصاد دریافت کرد. انتظار می‌رود طی سال‌های آینده، هم اقتصاددان‌ها و هم کمیته جایزه نوبل توجه بیشتری به حوزه‌های کاربردی اقتصاد داشته باشند، زیرا واقعیت این است که بر شدت نابرابری‌ها و گستردگی فقر در جهان افزوده شده و ضروری است علل این موضوع درک و راه‌هایی برای مبارزه با آن پیدا شود. تحقیقات عملی یک جنبه ضروری برای رسیدن به این هدف هستند. خانم دوفلو گفت: «هدف ما این است که تضمین شود مبارزه با فقر بر مبانی و شواهد علمی مبتنی است. در اغلب موارد کسانی که به مبارزه با فقر می‌پردازند و می‌خواهند به فقرا کمک کنند آنچه را که باعث چنین فقری شده درک نمی‌کنند و ما تلاش می‌کنیم مشکلات را تا جایی که ممکن است به شیوه علمی حل کنیم.»
ارسال نظر