همه چیز مطابق انتظار

امیرتقی خان تجریشی کارشناس بازار سرمایه درخصوص واکنش بورس به تحریم‌های ۱۳ آبان باید نکات زیادی مورد بررسی قرار گیرند. در واقع روند حرکتی بازار سرمایه متشکل از مجموعه عوامل متنوع و متعددی است که هر کدام از عوامل می‌تواند تاثیرپذیری خاصی بر روند بازار داشته باشند. در این میان مهم‌ترین نکته‌ای که باید در راستای تاثیر این موضوع بررسی شود، رصد قیمت‌های طلا و دلار است. به عبارت دقیق‌تر برای دریافت تاثیر دقیق تحریم‌های مزبور، نرخ‌های طلا و دلار و نوسانات ایجاد شده در این بازارها، مهم‌ترین سیگنال‌ها از تاثیر این موضوع را نمایان می‌کنند.بنابراین برای تاثیر تحریم‌های آغازشده از روز ۱۳آبان بر بازار سرمایه یکی از موارد مورد بررسی، رصد قیمت دلار و سکه خواهد بود. قیمت‌های مزبور در این روز نشان از آن دارد که تاثیر پررنگ و نوسان خاصی در این بازارها رخ نداد. این موضوع به عبارت دیگر بیانگر آن است که بازار سهام نیز در روز ۱۳آبان از تحریم‌های مزبور، متاثر نشد.

بررسی دلیل اصلی این عدم واکنش نیز به آینده‌نگر بودن سهامداران و سرمایه‌گذاران بورسی بازمی‌گردد. فعالان بازار سرمایه از مدت‌ها پیش با مسائل ایجادشده از آغاز تحریم‌ها آشنایی داشتند و مطلع بودند که این موضوع چه موانعی برای آنها ایجاد خواهد کرد.به این ترتیب پرتفوی سرمایه‌گذاری و نحوه معاملات را متناسب با ریسک سیستماتیک پیش‌رو درنظر گرفته و هماهنگ کردند. همچنین از آنجا که چیزی بر خلاف انتظار سهامداران در روز ۱۳آبان رخ نداد، به‌تبع سهامداران با اطمینان بیشتری به عدم رخداد اتفاقی خاص، به روند خرید و فروش‌های خود ادامه دادند.

 به این ترتیب در روز مزبور، هیچ اتفاق خاص و تاثیرگذاری نه تنها در کلیت اقتصاد کشور، بلکه در بازار سرمایه نیز به وقوع نپیوست. اما چنانچه بخواهیم این موضوع را از دید دیگری بررسی کنیم، یعنی واکنش بورس نسبت به تحریم‌ها را مورد بررسی و رصد قرار دهیم، این موضوع ابعاد گسترده‌تری خواهد داشت. در واقع بازار سهام اتفاقات متنوع، مهم، تاثیرگذار و ماندگاری را از ناحیه تحریم‌ها تجربه کرده و خواهد کرد. از یک سمت بحث تحریم‌ها خوش‌بینی مردم نسبت به تغییر مسیر قیمت‌های دلار به ارزش ریال را ایجاد خواهد کرد. به‌طوری‌که حجم بالای نقدینگی مردم را به سمت خرید دلار ترغیب می‌کند و این امر افزایش قیمت ارز را به دنبال خواهد داشت.

به این ترتیب افزایش قیمت دلار که به معنی کاهش قیمت ریال است، سبب می‌شود تا بخش عمده‌ای از شرکت‌های صادرات محور بورسی به دلیل درآمدهای دلاری و تسعیر نرخ ارز به ریال، سودآوری بالایی را از این ناحیه تجربه کنند. به همین ترتیب قیمت سهام این شرکت‌ها نیز با روندی افزایشی همراه خواهد شد. البته در برخی موارد نیز قیمت جایگزینی و قیمت تمام شده سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته در این شرکت‌ها نیز با روندی افزایشی همراه خواهد شد.در گام دوم تمامی این موارد سبب ایجاد یک تورم در کل اقتصاد کشور می‌شود. نخست تورم تولیدکننده ایجاد می‌شود که به تورم مصرف‌کننده تسری پیدا می‌کند. این به آن معناست که شرکت‌های بورسی که فروش داخلی دارند نیز از این امر منتفع خواهند شد. البته باید دقت شود که این انتفاع از آنجا که به علت تضعیف ارزش ریال رخ داده، از نوع اسمی خواهد بود.

بنابراین چنانچه بخواهیم جمع‌بندی از موارد عنوان شده داشته باشیم، در روز ۱۳آبان عملا هیچ چیزی بر خلاف انتظار سهامداران رخ نداد و در کنار آن حمایت‌های مناسب صورت‌گرفته از سوی سهامداران حقوقی بازار، سبب شد تا در بازه مزبور، هیچ اتفاق غیرعادی و نوسان چشمگیری در بازار سهام رخ ندهد. اما در بخش کلان بازار سهام همان‌طور که عنوان شد می‌توان نوسانات شاخص کل بورس را تحت تاثیر موارد ناشی از تحریم‌ها دانست. اما باید نوسانات ایجاد شده در شاخص کل بورس را از جنبه‌های دیگری نیز مورد بررسی قرار داد. در واقع موارد مهم و تاثیرگذار دیگری نیز وجود دارند که به‌طور غیرمستقیم تحت تاثیر تحریم‌ها قرار دارد و بازار را دستخوش تغییرات خواهد کرد. در این راستا می‌توان به وضعیت درآمدهای دولت اشاره کرد؛ زمانی که بحث تحریم‌ها آغاز می‌شود، قیمت نفت افزایش می‌یابد؛ اما در مقابل احتمالا مقدار فروش نفت ما کاهش می‌یابد. اما برداشت سرمایه‌گذاران از حاصل‌ضرب این دو مورد، یکی از موارد مهم و تاثیرگذار بر روند معاملات و خرید و فروش‌های آنها خواهد بود. چون درآمدهای نفتی از جمله موارد مهمی است که اقتصاد ما را به چرخه در می‌آورد. به‌تبع کاهش درآمدهای نفتی دولت به‌عنوان یک سیگنال منفی برای سرمایه‌گذاران خواهد بود که از بین رفتن رونق را آلارم می‌دهد.

مورد دیگری که باید در این راستا به آن توجه شود، مشخص نبودن ابعاد تحریم‌هاست. از آنجا که کماکان ابعاد تحریم‌های ایجاد شده مشخص و معین نیست، فضای مبهم بر نحوه تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران حاکم است. این فضای مبهم سبب افزایش ریسک سرمایه‌گذاری خواهد شد. در نهایت این موضوع کاهش قیمت سهام را در بورس به دنبال خواهد داشت.

به‌جز موارد مزبور، عواملی به‌صورت مستقل از تحریم‌ها نیز بر روند حرکتی بازار سهام تاثیرگذار است که در روزهای اخیر نقش پررنگ‌تری نیز در روند بازار داشته‌اند. در این میان می‌توان به نقش بازارهای کالای جهانی (کامودیتی‌ها) در بازار سهام اشاره کرد. در واقع بورس ما کامودیتی‌محور است و از این ناحیه تاثیرپذیری بالایی خواهد داشت. در این راستا جنگ تجاری میان چین و آمریکا نیز می‌تواند بر روند قیمت‌های سهام وابسته به این موضوع تاثیرگذار باشد.