ابزار ضعیف تا قدرتمند؟

هوش مصنوعی یک فاکتور جدید تولید است که ظرفیت ایجاد منابع جدید رشد اقتصادی را دارد و می‌تواند نحوه انجام کارها را بهینه کند و در نقش انسان در اقتصاد تغییرات مثبت به وجود آورد. تحقیقات مختلف ثابت کرده به کارگیری هوش مصنوعی در اقتصادهای توسعه یافته می‌تواند تا سال ۲۰۳۵ نرخ رشد این اقتصادها را دو برابر کند. این تحول مثبت از طریق تغییر ماهیت انجام امور و ایجاد روابط جدید بین انسان و ماشین صورت خواهد گرفت. بهره‌گیری از فناوری‌های هوش مصنوعی در فعالیت‌های اقتصادی می‌تواند بهره‌وری را تا ۴۰ درصد بالا ببرد و به انسان‌ها کمک کند به شیوه‌ای بهتر از زمان خود استفاده کنند. هوش مصنوعی به‌عنوان فاکتور جدید تولید، حداقل از سه طریق به افزایش نرخ رشد اقتصاد کمک می‌کند: نوآوری مبتنی بر هوش مصنوعی برخلاف روش‌های سنتی اتوماسیون، امکان اتوماسیون وظایف پیچیده فیزیکی را که مستلزم سازگاری و مهارت بالاست امکان‌پذیر می‌کند و در ساختار هوش مصنوعی ماشین‌ها قادر به آموختن هستند. از سوی دیگر با استفاده از هوش‌مصنوعی از نیروی کار و سرمایه بسیار بهتر می‌توان استفاده کرد؛ زیرا نیروی کار می‌تواند بر آنچه به بهترین وجه قادر به انجام آن است تمرکز کند. همچنین هوش مصنوعی امکان نوآوری در تمام سطوح جامعه و اقتصاد را فراهم می‌کند. یکی از اهداف فعالان حوزه هوش مصنوعی، ترکیب هوش بشر با هوش ماشین برای دستیابی به بهترین نتیجه و افزایش نقش بشر در رشد اقتصاد است. البته همواره تدوین برنامه‌های هوش مصنوعی آسان بوده، اما تبدیل آنها به کسب و کارهای موفق با دشواری‌هایی همراه است. در سال‌های اخیر بهبود قدرت محاسبه و دسترسی به داده ها، توسعه هوش مصنوعی را تسهیل کرده و شرکت‌های بزرگ و استارت‌آپ‌ها در کنار دولت‌ها در این مسیر قرار گرفته‌اند. ابتدای سال جاری میلادی انجمن بین‌المللی داده‌ها پیش‌بینی کرد بودجه جهانی سیستم‌های هوش مصنوعی در سال ۲۰۲۱ به ۲/ ۵۲ میلیارد دلار خواهد رسید. این رقم اکنون حدود ۱۹ میلیارد دلار است. هوش مصنوعی امروزی، هوش مصنوعی «محدود یا ضعیف» است به این معنا که برای اجرای وظایف محدود نظیر تشخیص چهره، جست‌وجو در اینترنت یا راندن خودرو از آن استفاده می‌شود، اما هدف بلند مدت بسیاری از محققان ایجاد هوش مصنوعی «فراگیر یا قدرتمند» است. باآنکه هوش مصنوعی محدود یا ضعیف می‌تواند در حوزه مورد نظر بهتر از انسان عمل کند برای مثال در بازی شطرنج یا حل معادلات ریاضی، هوش مصنوعی فراگیر یا قدرتمند تقریبا در تمامی وظایف و توانایی‌های شناختی، از انسان بهتر عمل می‌کند.

امنیت استفاده از هوش مصنوعی موضوع بسیار مهمی است که درباره آن تحقیقات زیادی انجام شده است. در واقع یکی از علل مخالفت برخی کارشناسان با توسعه هوش مصنوعی قدرتمند این است که به باور آنها، این سطح از هوش مصنوعی از کنترل انسان خارج است و می‌تواند زیان‌های بزرگی به بشر وارد کند. محققان خواهان تضمین آن هستند که هوش مصنوعی اگر خودرو شما را می‌راند یا کارهای دیگر انجام می‌دهد دقیقا همان کاری را بکند که شما خواسته‌اید. همچنین در ابعاد بزرگ تر ضروری است ترتیبی داده شود تا از هوش مصنوعی برای غلبه نظامی یا تولید سلاح‌های غیرمتعارف استفاده نشود.

در بلندمدت سوال مهم این است که اگر بشر به هوش مصنوعی فراگیر یا قدرتمند دست یابد چه خواهد شد؟ واقعیت این است که دستیابی به آن سطح از هوش مصنوعی مزایا و خطرات خاص خود را دارد. یکی از شیوه‌هایی که هوش مصنوعی می‌تواند خطرناک باشد هنگامی است که برای انجام اقدامی مضر برنامه‌ریزی شود. سلاح‌های هوشمند را در نظر بگیرید که برای کشتن برنامه‌ریزی شده‌اند و اگر در اختیار فردی نادرست قرار گیرند فجایع بزرگی به وجود خواهند آورد. همچنین از آنجا که این سلاح‌ها هوشمند هستند تنها با فشردن یک دکمه نمی‌توان آنها را متوقف کرد در نتیجه بشر در کنترل آنها با دشواری‌هایی مواجه است. هوشمند بودن سلاح سبب می‌شود بیاموزد و اقداماتی انجام دهد که برای آن تولید نشده است. در حوزه‌های غیرنظامی نیز احتمال خارج شدن یک سیستم هوش مصنوعی از کنترل وجود دارد. از سوی دیگر ممکن است یک سیستم هوش مصنوعی که برای انجام کاری مفید برنامه ریزی شده از روش‌های زیانبار برای دستیابی به اهداف خود استفاده کند. به این ترتیب قبل از رسیدن به سیستم‌های هوش مصنوعی فراگیر یا قدرتمند ضروری است تمامی جوانب و احتمال‌ها در نظر گرفته شود و کنترل‌های ضروری اعمال شود. از آنجا که سیستم هوش مصنوعی توانایی آن را دارد که از انسان هوشمندانه‌تر عمل کند ما راهی برای پیش‌بینی دقیق آنچه انجام خواهد داد نداریم. به این ترتیب دولت‌ها و سازمان‌های فعال در حوزه هوش مصنوعی باید به جنبه‌های خطرناک توسعه سیستم‌های یاد شده توجه کنند تا فواید آن تحت‌الشعاع قرار نگیرد.