ضرورت تضمین کیفیت

ابوذر حسینی کارشناس اقتصادی محصولات اساسی کشاورزی به آن دسته از تولیدات گیاهی اطلاق می‌شود که در زنجیره تولید و تامین نیازهای اساسی بدن انسان همچون پروتئین، کربوهیدرات و چربی مورد استفاده قرار می‌گیرند. محصولاتی همچون غلات، روغن و دانه‌های روغنی، غذای دام، گوشت و شکر جزو این دسته از محصولات قرار می‌گیرند.

 در مقابل محصولاتی همچون میوه و سبزیجات که گرچه برای بدن انسان مورد احتیاج هستند، ولی نیازهای اساسی بدن را برطرف نمی‌کنند، جزو محصولات غیراساسی دسته‌بندی می‌شوند. هرچند بخش کثیری از هر دو دسته از این محصولات در داخل کشور تولید می‌شوند ولی با این حال بخش قابل ملاحظه‌ای (به لحاظ مالی) از آن نیز از طریق واردات تامین می‌شوند. متاسفانه در زمینه واردات محصولات کشاورزی، از جمله محصولات اساسی، آمار دقیقی از سوی وزارت جهاد کشاورزی منتشر نشده است و به همین دلیل اعداد و ارقامی که درخصوص واردات محصولات اساسی کشاورزی بیان می‌شود، چندان قابل اعتنا نیست. ضمن اینکه ابهام در تعیین دقیق محصولات اساسی کشاورزی نیز باعث عدم دقت در آماردهی می‌شود و راه را برای سوءاستفاده باز خواهد گذاشت. در چنین شرایطی هر کارشناسی می‌تواند با معیارهای متفاوتی که در نظر می‌گیرد، میزان واردات محصولات اساسی کشاورزی را مقداری متفاوت اندازه‌گیری کند. اما چنانچه لیست محصولات اساسی کشاورزی مصرفی به‌صورت دقیق و جزئی مشخص باشد و هر فردی بتواند با مراجعه به آمار واردات کالا، میزان محصولات اساسی را محاسبه کند، این آمار دقیق، ثابت و قابل اتکا خواهد بود.

چیزی که مشخص است، این است که در فضایی که اطلاعات به‌صورت متقارن در اختیار فعالان قرار ندارد، امکان بروز اشکال را نیز پدید می‌آورد و موجب می‌شود بسیاری از تولیدکنندگان نسبت به تصمیمات دولت انتقاد داشته باشند. ورود نهادهای بالادستی که وظیفه نظارتی و حمایت از حقوق مصرف‌کننده را بر دوش دارند به طرف عرضه، امکان ایجاد فضای رقابتی را از این بخش اقتصاد سلب کرده است، زیرا اولین اصل در ایجاد فضای غیر انحصاری، کارآیی نظام بازار و تعیین قیمت تعادلی توسط عوامل بازار است؛ درحالی که حضور دولت در دو طرف عرضه و تقاضا، این امکان را سلب کرده است. اجرای سیاست‌های دستوری در بخش قیمتی و عدم ارائه اطلاعات دقیق در تولید و واردات محصولات، دو بال برای آن چیزی است که شکست بازار اطلاق می‌شود. بنابراین در فضای فعلی که دولت در بخش کشاورزی به این شکل ورود پیدا کرده، لازم است تا حداقل برای رفع ابهامات موجود، وزارت جهاد کشاورزی به‌عنوان مسوول مستقیم واردات کالاهای بخش کشاورزی، لیست کامل محصولات اساسی کشاورزی را منتشر کند تا زمینه برای شفاف‌سازی آمار واردات محصولات اساسی کشاورزی فراهم شود.

همچنین باید استانداردهای جدیدی نیز در بحث واردات محصولات کشاورزی مطرح شود و ملاک‌های کیفیت و منشا محصولات بازتعریف شوند. اگر زمانی بحث از سموم، آفت کش‌ها یا مکانیزم‌های فرآوری محصول بود، امروزه شکل‌گیری صنعت محصولات تراریخته، کارشناسان را با دغدغه‌های جدید مواجه کرده است؛ به نحوی که تعدادی از استادان دانشگاهی و کارشناسان بخش کشاورزی در نامه‌ای، این خطر را به رئیس‌جمهوری گوشزد کرده‌اند. موضوعی که بر خلاف ورود دولت به بخش تولید، واردات و عرضه محصولات در نظام بازار، اتفاقا از جمله اصلی ترین وظایف دولت شناخته می‌شود.