آمارهای جدید عملیات بازار باز منتشر شد
دمای بالای بازار بینبانکی
جزئیات جدیدترین عملیات بازار باز
بانک‌مرکزی در چارچوب مدیریت نقدینگی موردنیاز بازار بینبانکی، عملیات بازار باز را بهصورت هفتگی و موردی اجرا می‌کند. موضع عملیاتی این بانک (خرید یا فروش از طریق ابزارهای موجود) بر اساس پیش‌بینی وضعیت نقدینگی در بازار بینبانکی و با هدف کاهش نوسانات نرخ بازار بینبانکی حول نرخ هدف، از طریق انتشار اطلاعیه در سامانه بازار بینبانکی اعلام می‌شود، پس از انتشار اطلاعیه، بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی می‌توانند در راستای مدیریت نقدینگی خود در بازار بینبانکی، نسبت به ارسال سفارش‌‌‌‌‌‌ها تا مهلت تعیین‌شده از طریق سامانه بازار بینبانکی اقدام کنند.
بانک‌مرکزی در تازه‌‌‌‌‌‌ترین گزارش عملیات اجرایی سیاست پولی، جزئیات موضع عملیاتی خود را منتشر کرد. با توجه به پیش‌بینی بانک‌مرکزی از وضعیت نقدینگی در بازار بینبانکی، موضع عملیاتی بانک‌مرکزی در هفته اخیر همانند هفته‌های قبل توافق بازخرید بود. در سیزدهمین حراج که در 29خرداد 1402 برگزار شد، میزان تزریق بانک‌مرکزی به شبکه بانکی در قالب ریپو به بیش‌‌‌‌‌‌از 144هزار میلیارد‌تومان رسید. بانک‌مرکزی از ابتدای سال‌جاری تاکنون 13 مرحله عملیات بازار باز برگزار کرده و در این 13مرحله بیش‌‌‌‌‌‌از 1352هزار میلیارد‌تومان تزریق منابع در قالب توافق بازخرید یا ریپو انجام داده‌است. در این 13هفته ریپوی‌معکوس که بهمعنای جمع‌آوری نقدینگی از شبکه بانکی توسط بانک‌مرکزی است، انجام نگرفته است.
افزایش ریپو نشانه چیست؟
افزایش میزان ریپو نشان‌دهنده افزایش تقاضای بانک‌ها برای منابع است. در واقع بانک‌ها دچار کسری منابع بوده و برای جبران این کسری اقدام به درخواست اعتبار ازطریق توافق بازخرید کرده‌‌‌‌‌‌اند. البته باید توجه داشت که ریپو با استقراض مستقیم از بانک‌مرکزی تفاوت دارد و درواقع نوعی استقراض غیرمستقیم و وثیقه‌محور از بانک‌مرکزی است. افزایش استقراض بانک‌ها از بانک‌مرکزی، چه بهصورت مستقیم و چه بهصورت غیرمستقیم و در قالب ریپو، تبعات منفی خواهد داشت. این افزایش استقراض‌‌‌‌‌‌ها و تزریق منابع بانک‌مرکزی به شبکه بانکی، بهصورت مستقیم روی پایهپولی تاثیر می‌گذارد و باعث افزایش قلم بدهی بانک‌ها در ترازنامه بانک‌مرکزی می‌شود.
درنهایت با افزایش پایهپولی و افزایش حجم پول پرقدرت، اثرات تورمی بر سیستم کلان اقتصادی کشور به‌عنوان پایه‌‌‌‌‌‌ای‌‌‌‌‌‌‌ترین و مهم‌ترین تاثیر این فرآیند نمایان خواهد شد. در دنیا به‌طور کلی، قرارداد بازخرید (ریپو) نوعی استقراض کوتاه‌مدت برای معامله‌گران اوراق‌بهادار دولتی است. در مورد ریپو یک فروشنده، اوراق‌بهادار دولتی را معمولا بهصورت یکشبه به سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاران می‌‌‌‌‌‌فروشد و روز بعد آنها را با قیمت کمی بالاتر بازخرید می‌کند. آن تفاوت کوچک در قیمت، نرخ بهره ضمنی یکشبه یا همان نرخ ریپو است. ریپو معمولا برای افزایش سرمایه کوتاه‌مدت استفاده‌شده و همچنین ابزار رایج عملیات بازار باز بانک‌مرکزی است. عطش منابع بانک‌ها در کنار افزایش نرخ‌های بازاری نشان می‌دهد که باید در نرخ‌های دستوری تجدیدنظر شده و درواقع این تحولات می‌تواند مقدمه‌‌‌‌‌‌ای برای تغییر نرخ‌های دستوری توسط بانک‌مرکزی باشد.
عملکرد سیاستگذار در بازار بینبانکی
ریپو معمولا برای افزایش سرمایه کوتاه‌مدت استفاده‌شده و همچنین ابزار رایج عملیات بازار باز بانک‌مرکزی است. هنگامی که نرخ سود بینبانکی کاهش می‌‌‌‌‌‌یابد، مانده ریپو باید افزایش یابد چون بانک‌ها برای تامین منابع موردنیاز خود بیشتر به این بازار مراجعه می‌کنند. به‌نظر می‌رسد بانک‌مرکزی با کنترل سود بینبانکی و تعامل آن با عملیات بازار باز، در حال تعدیل انتظارات تورمی و مهار تورم است. نرخ ریپو توسط مقامات پولی برای کنترل تورم استفاده می‌شود. در صورت تورم، بانک‌های مرکزی نرخ ریپو را افزایش می‌دهند، زیرا این امر به‌عنوان بازدارنده بانک‌ها برای استقراض از بانک‌مرکزی عمل می‌کند. این در نهایت باعث کاهش عرضه پول در اقتصاد می‌شود و در نتیجه به مهار تورم کمک می‌کند. این نرخ به‌عنوان یک نرخ مرجع برای تعیین وضعیت فعلی نرخ بهره موجود در بازار عمل می‌کند و از این طریق یک متغیر بسیار بااهمیت در بازار پول به‌شمار می‌رود.
کارشناسان پولی و بانکی معتقدند که فارغ از مبلغی که بانک‌مرکزی برای خرید اوراق پرداخته و نرخی که تعیین‌شده، آنچه از اهمیت بالایی برخوردار است استفاده از این ابزار برای تامین منابع مالی است و این موضوع که کل معاملات انجام‌شده در بازار پول می‌تواند مبتنی بر وثیقه باشد، بنابراین بانک‌ها نه‌تنها از بانک‌مرکزی بلکه از یکدیگر نیز می‌توانند با وثیقه‌‌‌‌‌‌گذاری تامین مالی کنند، بنابراین این ابزار علاوه‌‌‌‌‌‌بر اینکه به بانک‌مرکزی توان کنترل بیشتر سود در بازار بینبانکی را می‌دهد، این امکان جدید را به بانک‌ها برای تامین مالی کم‌‌‌‌‌‌هزینه‌‌‌‌‌‌تر خواهد داد.
نکته مهم این است که اگر بانک‌مرکزی از طریق عملیات بازار باز بهصورت پیش‌بینی، ذخایر غیراستقراضی در اختیار شبکه بانکی قرار دهد، ذخایر لازم برای تودیع سپرده قانونی خلق می‌شود، اما اگر به هر دلیلی بانک‌مرکزی پایهپولی متناسب با رشد نقدینگی را در اختیار قرار ندهد و به‌‌‌‌‌‌عبارتی تزریق پایهپولی را ازطریق بازار باز انجام ندهد، امکان کنترل پایهپولی را نداشته و علاوه‌‌‌‌‌‌بر فشار افزایشی بر نرخ بهره بینبانکی، شبکه بانکی عملا ازطریق ذخایر استقراضی و عمدتا اضافه برداشت، وجوه لازم را برای تودیع سپرده قانونی و تسویه وجوه بینبانکی تامین خواهد کرد. کارشناسان بر این باورند که بانک‌مرکزی باید بهصورت فعالانه از طریق عملیات بازار باز ذخایر لازم را در اختیار شبکه بانکی قرار دهد و از رشد بی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رویه اضافه برداشت جلوگیری کند.
