شاخص تولید صنعتی شرکت‌های بورسی برای هفتمین ماه متوالی مثبت شد
شاخص صنعت، سوار بر خودرو
بر این اساس در بین صنایع، بیشترین کاهش تولید مربوط به صنعت محصولات غذایی بوده و بیشترین رشد مربوط به صنعت خودروسازی و قطعات و صنعت ماشین‌آلات و تجهیزات بوده است. ازطرفی بررسی ترکیب رشد شاخص تولید صنعتی نشان می‌دهد رشد مثبت تولید در شرکت‌های بزرگ، واردات‌محور و تولیدکنندگان کالاهای نهایی مصرفی و سرمایه‌ای اتفاق افتاده است. همچنین بررسی شاخص قیمت صنایع نیز نشان می‌دهد رشد شاخص قیمت بخش صنعت از مردادماه روند نزولی داشته و از رشد حدود ۴۹درصد در تیرماه به رشد 2/ 37درصد در آذرماه رسیده است. در چند ماه اخیر رشد شاخص قیمت در تمام صنایع به‌جز صنعت محصولات غذایی و صنعت محصولات دارویی روند نزولی داشته است.
جزئیات تولید صنعتی ماهانه
بیش از 280 شرکت صنعتی که در بورس و فرابورس پذیرفته شده‌اند، به صورت ماهانه گزارش تولید خود را منتشر می‌کنند. از‌آنجایی‌که این شرکت‌ها بیش از نیمی از تولید کشور را در اختیار دارند، با بررسی و تجزیه و تحلیل آمارهای این شرکت‌ها، می‌توان وضعیت تغییرات تولید صنعتی کشور را دنبال کرد. شاخص‌هایی که از داده‌های این شرکت‌ها استخراج می‌شود، هم‌راستا با شاخص تولید کل کشور است؛ بنابراین در زمانی که شاخص‌های رسمی کل کشور با تاخیر منتشر می‌شوند، می‌توان به عنوان جایگزین، از شاخص‌های این شرکت‌ها برای رصد تغییرات ماهانه صنعت استفاده کرد. براساس این گزارش، پس از کاهش قابل‌توجه تولید صنعتی در نیمه دوم سال 1397 و ابتدای سال 1398، رشد تولید بخش صنعتی از زمستان سال 1398 روند صعودی به خود گرفت و این روند تا خردادماه سال 1400 ادامه یافت.
روند افزایشی رشد شاخص تولید در تابستان متوقف شد و رشد شاخص تولید صنعتی در تیر و مرداد 1400، به‌ترتیب به 1/ 3 و صفردرصد رسید. در پاییز همان سال این روند دوباره نزولی شد و رشد شاخص در ماه‌های پاییز 1400 به بازه منفی یک تا صفر رسید. مشابه این وضعیت در زمستان سال 1400 ادامه یافت؛ به‌طوری‌که در دی‌ماه و بهمن‌ماه سال گذشته عدد شاخص به ترتیب به منفی 1/ 0درصد و منفی 7/ 0درصد رسید. در ادامه روند نزولی شاخص تولید صنعتی شرکت‌های بورسی، این شاخص در اسفندماه سال قبل به منفی 2/ 1درصد کاهش یافت. درنهایت پس از رسیدن عدد این شاخص به کمتر از منفی 5درصد در فروردین سال جاری، روند رشد این شاخص در دو ماه اردیبهشت و خرداد صعودی و در اردیبهشت رشد شاخص تولید صنعتی شرکت‌های بورسی به نزدیک صفر درصد رسید.
از خردادماه روند افزایشی رشد این شاخص شروع شد و شاخص تولید صنعتی در خرداد، تیر و مرداد به ترتیب 5/ 2، 8/ 5 و 7/ 6درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد داشته است. در شهریور ماه امسال نیز شاخص تولید صنعتی نسبت به مدت مشابه سال قبل 5/ 6درصد رشد داشته است. اما در اولین ماه نیمه دوم سال 1401، رشد شاخص تولید صنعتی برای پنجمین ماه متوالی مثبت شد و با 7/ 7درصد رشد نسبت به مدت مشابه سال قبل، رکورد بیشترین نرخ رشد در یک سال اخیر را ثبت کرد. در آبان‌ماه رشد شاخص تولید صنعتی اندکی کاهش یافت و به 5/ 6درصد رسید و در آذرماه رشد این شاخص به 3/ 6درصد رسید. مرکز آمار ایران رشد شاخص تولید صنعتی تابستان ۱۴۰۱ را 2/ 5درصد اعلام کرده است. رشد برآوردی شاخص تولید صنعتی بورسی شرکت‌های بورسی در ماه‌های تابستان با رشد اعلامی مرکز آمار ایران بسیار نزدیک است.
بررسی صنایع مختلف در پاییز
شاخص تولید محصولات شیمیایی در تابستان نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد مثبت داشت اما در سه‌ماهه پاییز، رشد این صنعت منفی و در حدود منفی ۲درصد بوده است. همچنین شاخص تولید صنعت فلزات اساسی در آذرماه نسبت به سال قبل 2/ 7درصد افزایش داشته اما نسبت به ماه قبل 4/ 7درصد کاهش داشته است. موجودی انبار این صنعت نیز افزایشی بوده است که می‌تواند کاهش نرخ رشد تولید در ماه‌های آتی را نشان دهد. ازسوی دیگر رشد شاخص تولید صنعت خودروسازی و قطعات و صنعت ماشین‌آلات و تجهیزات در چندماهه اخیر نسبت به سال قبل بیشتر از سایر صنایع بوده است. در آبان و آذر شاخص تولید خودروسازی نسبت به سال قبل به ترتیب 8/ 27 و 5/ 28درصد رشد داشته که در چند سال اخیر بی‌سابقه بوده است. ازطرفی در بین صنایع، صنایع غذایی بیشترین کاهش در تولید را در ماه‌های اخیر به خود اختصاص داده است.
روند تغییر موجودی انبار
برای تحلیل چرایی تغییرات در تولید نباید تنها به آمار تولید اکتفا کرد، بلکه با بررسی تغییرات در موجودی انبار، علاوه بر ارائه تحلیل بهتر از علت تغییرات در تولید، وضعیت بازار و شرایط عرضه و تقاضا نیز مشهودتر شده و همچنین پیش‌بینی روند آتی تولید نیز در دسترس‌تر خواهد بود. تغییر در موجودی انبار به معنی تفاوت رشد تولید و فروش است؛ یعنی اگر رشد تولید بیشتر از رشد فروش باشد موجودی انبار در آن دوره افزایش یافته و اگر رشد تولید کمتر از رشد فروش باشد، موجودی انبار کاهش یافته است. در زمان‌هایی که محدودیت تقاضا وجود داشته و ظرفیت مازاد تولید در بخش عرضه وجود دارد، روند رشد تولید و تغییرات موجودی انبار در خلاف جهت هم خواهند بود.
تغییرات شاخص موجودی انبار در نیمه دوم سال ۱۴۰۰ مثبت بود که نشان‌دهنده افزایش در موجودی انبار صنایع بوده است. اما از ابتدای سال ۱۴۰۱ ورق برگشت و تغییرات موجودی انبار صنایع منفی شد. به عبارت دیگر رشد فروش شرکت‌ها بیشتر از رشد تولید آن‌ها بوده است. در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱ اگرچه تولید با اندکی اغماض تقریبا مشابه مدت سال گذشته بوده، ولی فروش شرکت‌های صنعتی نسبت به مدت مشابه سال قبل اندکی رشد داشته است و همین امر باعث شده موجودی انبار صنایع در این ماه کاهش داشته باشد. در تابستان ۱۴۰۱ در ادامه روند کاهش موجودی انبار صنایع، رشد فروش شرکت‌ها بیشتر از رشد تولیدشان بوده و همین امر باعث کاهش قابل‌توجه موجودی انبار شده است.
البته باید توجه کرد بخش قابل‌توجهی از کاهش در موجودی انبار در سه ماه تابستان مربوط به کاهش قابل‌توجه موجودی انبار شرکت‌های خودروسازی است و چه بسا موجودی انبار صنایع به غیر از خودروسازی در تابستان افزایش نیز داشته است. در ماه‌های اخیر رشد فروش شرکت‌های خودروسازی به طور قابل‌توجهی از رشد تولیدشان پیشی گرفته و همین امر باعث کاهش در موجودی انبار این شرکت‌ها شده است.
در سه‌ماهه پاییز ۱۴۰۱ نیز شاخص موجودی انبار صنایع به خاطر افزایش قابل‌ملاحظه موجودی انبار درصنعت خودروسازی افزایش داشته است، اما در سایر صنایع وضعیت موجودی انبار متفاوت بوده است. صنعت محصولات شیمیایی در دو ماه ابتدای سال رشد تولید منفی و افزایش در موجودی انبار را داشت. اما رشد این صنعت از خردادماه تا شهریورماه مثبت شد ولی موجودی انبار در این صنعت افزایش داشته است. در مهرماه به دلیل افزایش موجودی انبار، در این صنعت کاهش رشد تولید رخ داده و این کاهش تولید در آبان و آذر نیز ادامه پیدا کرد. این کاهش تولید روند افزایش موجودی انبار در صنعت را متوقف کرد. در صنعت فلزات اساسی در سه ماه ابتدایی سال برخلاف نیمه دوم سال قبل، هم شاخص تولید مثبت داشته و هم موجودی انبار در این صنعت بعد از چند ماه در این سه ماه کاهش را نشان می‌دهد. در سه‌ماهه تابستان و پاییز با وجود اینکه رشد تولید در این صنایع مثبت شده است، اما موجودی انبار در این صنعت نیز افزایشی بوده است. رشد سالانه شاخص تولید این صنعت اگرچه در ماه‌های اخیر مثبت بوده ولی روند نزولی داشته است.
