در بحبوحه رشد انفجاری داده و هوش مصنوعی،رقابت ابرقدرت‌ها هم داغ می‌شود
آمریکا یا چین؛ کنترل اینترنت آسیا در دست کدام است؟
درست از همین‌جا می‌توانید جنگ دیجیتالی میان آمریکا و چین را پیش چشمان‌تان ببینید. اما این منظره برای آمریکا چندان خوشایند نیست، چون حتی با افزایش حضور نظامی در آسیا، مخاطرات عقب ماندن در این رقابت دیجیتالی آمریکا را تهدید می‌کند. این جنگ رقابتی بر سر کنترل و مالکیت دیتاسنترها یا مراکز داده، کابل‌های زیردریایی و سیم‌کشی‌هایی است که در مجموع زیرساخت‌های فیزیکی اینترنت را تشکیل می‌دهند. از زمان جنگ جهانی دوم، زیرساخت‌های ارتباطی تحت حاکمیت و تسلط آمریکا قرار داشته است. با این حال اما این حاکمیت مطلق آمریکا به تدریج از دست رفته است. بر اساس شاخص ترکیبی «وابستگی دیجیتال» که توسط دو تحلیلگر، یعنی ماکسیمیلیان مایر و ین‌چی‌لو، از نظر سخت‌افزار، نرم‌افزار و مالکیت معنوی ارزیابی می‌شود، در یک دهه گذشته چین از نظر تکنولوژی بسیار خودمختار و مستقل‌تر شده است.
در جوهور زیرساخت‌های این دو ابرقدرت(چین و آمریکا) در کنار هم و در رقابتی آزاد قرار دارند. در پایین خیابانی که دفتر شرکت میزبان مرکز داده آمریکایی Equinix قرار دارد، تجهیزات GDS تعبیه شده‌اند که یک رقیب چینی و فروشنده ترجیحی Alibaba و Tencent، دو غول تکنولوژی چینی است. در کشورهای مختلف سراسر آسیا وابستگی ابرقدرت‌ها و میزان همپوشانی خدمات‌شان متفاوت است. در میان شرکت‌های بزرگ ارائه‌دهنده خدمات ابری، شرکت‌های چینی همه مراکز داده رایانش ابری تایلند و فیلیپین را تحت کنترل دارند، صرف‌نظر از این واقعیت که آمریکا هر دو کشور را به عنوان متحدان اصلی غیرناتو در نظر می‌گیرد. از میان یک گروه متشکل از ۱۲کشور آسیایی، در هفت کشور اکثریت مراکز داده ابری متعلق به چین هستند. بر اساس مطالعه‌ای که در سال ۲۰۲۳ توسط گروهی از محققان موسسه اینترنت آکسفورد انجام شده است، در طرف مقابل، در کشورهای استرالیا، هند و کره جنوبی سیستم‌های عمدتا آمریکایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در حال حاضر شرکت‌های چینی تاثیرگذاری زیادی دارند؛ به عنوان مثال علی‌بابا در هشت کشور آسیایی مراکز داده دارد. جالب آنجاست که قرار است این رقابت تشدید هم بشود. از سال 2021 تا حالا بیش از 500 مراکز داده متوسط تا بزرگ در آسیا راه‌اندازی شده‌اند و 270 مرکز دیگر هم تا سال آینده میلادی آنلاین خواهند شد. موسسه تحقیقاتی معتبر گارتنر پیش‌بینی می‌کند که در سال جاری میلادی سرمایه‌گذاری روی سرورهایی که در آنها نگهداری می‌شوند تا 39 درصد افزایش پیدا می‌کند. بر اساس گزارش نهاد تجاری GSMA، انتظار می‌رود تا سال 2030 ترافیک داده‌های موبایل در آسیا به چهار برابر برسد. این در حالی است که نیازهای محاسباتی جدید برای کاربردهای هوش مصنوعی، تقاضا برای مرکز داده را تشدید کرده است.
با این همه نمی‌توان به راحتی الزامات تجاری را از مسائل امنیتی جدا کرد. وزارت برنامه‌ریزی چین داده‌ها را در کنار سرزمین، نیروی کار و سرمایه، به عنوان «عامل تولید» می‌بیند. مبلغان اولیه اینترنت فکر می‌کردند که داده‌ها به شکل آزادانه از طریق یک شبکه غیرمتمرکز جریان می‌یابند. در عوض، چهار نقطه پنهان وجود دارند: «نقاط تبادل اینترنت» (IXP) که به شرکت‌های اینترنتی اجازه می‌دهند تا با هدایت ترافیک در راهروهای مشخص به جای سراسر جهان، هزینه‌های خود را کاهش دهند؛ مراکز داده؛ کابل‌های فیبر نوری زیر دریا و شرکت‌های مخابراتی که تمام آنها در برابر جاسوسی آسیب‌پذیر هستند. ضربه زدن به کابل‌های زیردریایی از زمان جنگ سرد تا حالا یک ترفند ترسناک بوده است. ایستگاه‌های زمینی مراکزی برای شنود داده‌ها هستند. درهای پشتی می‌توانند در زیرساخت‌ها نصب شوند. دولت آمریکا هشدار داده است که حضور چینی‌ها در IXPها، امکان مسیریابی نادرست ترافیک و در نتیجه آن دسترسی به آن ترافیک یا دستکاری در آن را فراهم می‌کند. برخی از کارشناسان معتقدند که حتی اگر داده‌های جریان یافته از طریق IXP رمزگذاری شوند، این احتمال وجود دارد که ابرداده‌ها افشا شوند.
در آسیا تردیدها درباره مراکز داده‌ای که ظاهرا امن هستند، همچنان وجود دارند. در سال 2019 دولت پاپوآ گینه‌نو متوجه شد که یک مرکز داده چینی در بندر مورسبی از روش‌های رمزگذاری «شکسته آشکار» استفاده می‌کند تا داده‌های دولتی را در معرض رهگیری قرار بدهد. دولت‌ها می‌توانند شرکت‌های تکنولوژی خود را مجبور کنند که داده‌های‌شان را تحویل دولت بدهند. همان‌طور که آبراهام نیومن و هنری فارل در کتاب «امپراتوری زیرزمینی» نشان می‌دهند، اطلاعات آمریکا شرکت‌های رایانش ابری و شرکت‌هایی مانند AT&T را مجبور کرده است که متحدان و دشمنان آمریکا را زیرنظر بگیرند. چین هم دقیقا همین کار را می‌کند. هیچ تمایز مهمی بین شرکت‌های تکنولوژی چینی، دولت و حزب کمونیست چین وجود ندارد. قانون چین به دولت این کشور اختیارات گسترده‌ای می‌دهد تا شرکت‌ها را مجبور به تحویل داده‌ها کند. این قدرت، مطلق نیست؛ چون علی‌بابا و تنسنت در گذشته درخواست‌های دولت برای دسترسی به اطلاعات مشتریان را رد کرده‌اند. با این حال اما چین انتظار دارد که هر جا داده‌های جالب وجود دارد، به دولت اطلاع داده شود.
تقابل ابرقدرت‌ها ادامه دارد
مقامات آمریکایی و برخی از مقامات منطقه نگران این موضوع هستند که چین در یک بحران ممکن است مراکز داده یا خدمات مخابراتی را تعطیل کند. علاوه بر این، چین می‌تواند جاسوسی سایبری را با گروه‌های هکری مرتبط با دولت ترکیب کند تا کشورهای مخالفش را آزار بدهد. به گفته یک مقام سابق فعال در حوزه امنیت سایبری آمریکا، اگر شبکه‌ها مجبور نباشند از راه دور مهندسی معکوس شوند، انجام این کار آسان‌تر خواهد بود. سهم بالای شرکت‌های چینی در بازار تا حدی منعکس‌کننده اهداف دولت چین است. استراتژی جاده ابریشم دیجیتال این کشور که زیرمجموعه‌ای از ابتکار کمربند و جاده است، راه‌اندازی زیرساخت‌ها را با تلاش برای تغییر شکل حاکمیت داده ترکیب می‌کند. ابتکار کمربند و راه که قبلا به عنوان یک کمربند و یک راه شناخته می‌شد، یک طرح سرمایه‌گذاری در زیربناهای اقتصادی بیش از ۷۰ کشور جهان و سازمان‌های بین‌المللی و توسعه دو مسیر تجاری کمربند اقتصادی راه ابریشم و راه ابریشم دریایی است که در مرکز سیاست خارجی شی‌جین‌پینگ دبیرکل حزب کمونیست چین و رهبر این کشور قرار دارد. با این حال اما شرکت‌های چینی هم ارزش خوبی دارند و خدمات ابری ارزان‌قیمتی را ارائه می‌دهند که در مرزهای تکنولوژی می‌توانند مزیت رقابتی خوبی باشند. از سال 2023 شاخه ابری شرکت چینی علی‌بابا سه بار قیمت خدمات خود را کاهش داده است. از طرف دیگر، شرکت تجهیزات مخابراتی هوآوی هم به دلیل تاکتیک‌های تهاجمی خود برای شکار مشتریان مشهور شده است.
علاوه بر سیم‌ها و سرورها، ارزش‌های چین در رونق دیجیتال آسیا ساخته می‌شوند. در سال‌های اخیر چین حاکمیت داده‌ها در داخل و خارج از کشور را ترویج کرده، در حالی که نفوذ خود در نهادهای تنظیم استانداردهای فنی جهانی را هم افزایش داده است. دولت‌های تحت کنترل مانند ویتنام از قوانین سخت‌گیرانه محلی‌سازی داده‌های چین الهام گرفته‌اند که به داده‌های ایجاد شده در چین نیاز دارند که به صورت فیزیکی در آنجا ساکن می‌شوند و در عین حال انتقال‌های خروجی را محدود می‌کنند. این قوانین، داده‌های چینی را از دست شرکت‌های آمریکایی مانند اپل و تسلا خارج کرده است. در مجموع امیلی دی‌لا برویر و ناتان پیکارسیک، محققانی هستند که استدلال می‌کنند استراتژی چین به معنای یک انگیزه برای تسلط نامتقارن است و زیرساخت‌های داده این کشور را در کشورهای دیگر ایجاد کرده و در عین حال از دخالت خارجی محافظت می‌کند. تلاش‌های آمریکا برای مهار نفوذ دیجیتال چین به موفقیت‌هایی هم ختم شده است. محدودیت‌های آمریکا روی تراشه‌های مبتنی بر تکنولوژی پیشرفته احتمالا جاه‌طلبی‌های مرکز داده هوش مصنوعی چین را متوقف می‌کند. مقامات آمریکا از اجرای چندین پروژه کابلی در اقیانوس آرام در هنگ‌کنگ جلوگیری کرده‌اند و مسیر آنها را از طریق کشورهای دوست خود، مانند فیلیپین، تغییر داده‌اند. در سال 2022 با اهدای کمک‌های مالی و اعمال تهدیدهای تحریمی، آمریکا توانست شرکت HMN Tech را که یکی از شرکت‌های فرعی هوآوی است، از اداره یک شبکه کابلی بزرگ که آسیای جنوب شرقی را به اروپا متصل می‌کند، کنار بگذارد. این در حالی است که ارتباط مستقیم کابلی آمریکا و چین هم از بین رفته است.
