افزایش تقاضا

بالاتر از میدان راه‌آهن، محله امیریه، خیابان شهید فروزش. پیاده‌رو شلوغ‌تر از خیابان است. معمولا مغازه‌های آجیل‌فروشی و لباس‌فروشی نسبت به هم‌چراغ‌ها شلوغ‌تر هستند. درست بعد از نقاشی‌های رنگی با پس‌زمینه سفید که دیوار مسجد قندی را مزین کرده‌است یک فروشگاه گوشت بزرگ است. روبه‌روی در ورودی دو شاگرد در حال خرد کردن گوشت هستند و دو شاگرد دیگر درست مقابل آنها به پاک کردن مرغ مشغول هستند. صاحب مغازه مردی میانسال و درشت اندام است. بهرامی می‌گوید: «امسال بهتر از سال گذشته فروش داشتیم اما الان که دم عیده خرید مردم هم بیشتر شده.» به گفته این قصاب قیمت گوشت قرمز از یک هفته پیش نزدیک به ۴۰ درصد افزایش داشته است. قیمت گوشت گوسفندی که «یک هفته پیش ۱۱۰ هزار تومان بود الان به ۱۶۰ هزار تومان رسیده و قیمت گوشت گوساله هم به ۱۲۰ هزار تومان.» این فروشنده همین‌طور که کارت یکی از خریداران را در دستگاه پوز می‌کشد و رسیدش را تحویل می‌دهد درباره چرایی گرانی گوشت می‌گوید: «گوشت گران نشده. منظورم این است از سه سال پیش قیمت گوشت ثابت مانده حالا دم عید داره می‌ره بالا. این قدرت خرید پایین مردم است که اجازه نمی‌دهد بازار جان بگیرد.» بهرامی می‌گوید الان روزانه ۱۰۰ کیلو گوشت می‌خرد درصورتی‌که «قبلا روزانه تا ۵۰۰ کیلو هم می‌فروختم.» فروشنده دیگری هم با بهرامی موافق است.  سلیمانی درباره چرایی افزایش قیمت گوشت می‌گوید: «مردم پول ندارند وگرنه قیمت گوشت منطقی است. البته از یک هفته پیش گران‌تر شده اما خب اگر قدرت خرید مردم به اندازه کیلویی ۱۲۰ هزار تومان بود، کیلویی ۱۶۰ هزار تومان هم مدیریت می‌کردند. اما وقتی مشتری که قبلا لاشه می‌خریده اما به دست گوسفندی رسیده یا خریداری که هر هفته ۳۰ کیلو گوشت می‌خرید الان به ماهانه ۵۰ کیلو رسیده است دیگر نمی‌توان گفت مردم می‌توانند از پس گوشت ۱۶۰ هزار تومانی هم بربیایند.»

سلیمانی معتقد است دلیل اصلی افزایش قیمت گوشت نه دلال‌ها بلکه تولیدکنندگان هستند: «دلال روی هر کیلو نهایتا ۱۵۰۰ تومان می‌خورد. دو دست که بچرخد نباید به اندازه الان گران شود. گوشت گران به دست می‌آید.» او دستان گرم شده‌اش را در هم قفل کرده و روی میز انداخته است: «منتها بازار قانون خودش را دارد. قبل از انقلاب، بچه که بودم یکی از معلم‌ها مثالی زد. می‌گفت درآمد کارتل‌های اقتصادی ما از فروش نفت بیشتر است. در چنین موقعیتی کارتل‌ها برای دولت تصمیم می‌گیرند نه برعکس.»

  توان خرید بیشتر در دهک‌های بالاتر

مشاهدات میدانی ما حاکی از آن است که خرید گوشت در جنوب شهر که می‌توان آن را محل سکونت دهک‌های پایین‌دستی درنظر گرفت به‌طور متوسط ۴۰ درصد کاهش داشته است گرچه با نزدیک شدن به عید خریدها افزایش یافته است. در مرکز شهر شرایط هم همین‌طور است؛ قصابی‌های خیابان کارگر شمالی به خبرنگار «دنیای اقتصاد»‌ می‌گویند نسبت به پارسال ۳۰ درصد کاهش فروش داشته‌اند اما با نزدیک شدن عید میزان فروششان حدود ۲۰ درصد افزایش داشته است. آسمان آفتابی است اما خورشید رمقی ندارد و هنوز باد زمستانی می‌وزد؛ با این حال جوانه سبز سر شاخه‌های درختان ردیف شده در خیابان کارگر شمالی نزدیکی بهار را خبر می‌دهند. در محله‌های این منطقه شرایط خرید گوشت سکنه بهتر است. یکی از فروشندگان خیابان جمالزاده شمالی می‌گوید حجم خرید مشتری‌ها کاهش پیدا کرده اما «هنوز مشتری‌های ثابت را دارم.» او که پیرمردی حدودا ۶۰ ساله است، پس از اینکه دستان چربش را با روبند سفیدی که به گردن انداخته پاک می‌کند پشت میز می‌نشیند و شاگردش که نوجوان است جای او را پر می‌کند و ساطور را روی تکه‌های بزرگ گوشت ردیف شده فرود می‌آورد. جلیلی جرعه‌ای از لیوان چای می‌نوشد و درباره چرایی افزایش قیمت گوشت می‌گوید: «قدرت خرید مردم پایین است وگرنه قیمت گوشت از سه سال پیش تا الان نسبتا تغییر چندانی نکرده‌است. از این موضوع که بگذریم، با هزینه‌های علوفه و حمل‌ونقل و حتی دستمزد کارگر بازار الان این قیمت‌ها طبیعی است. درمورد گرانی دم عید اما موضوع فرق می‌کند؛ ظاهرا عرضه گوشت از کشتارگاه‌ها کم شده است. همان لاشه‌ را هم با قیمت روز و گران‌ تحویل ما می‌دهند.» او که هنوز لیوان را در دستش نگه‌ داشته درباره شرایط بازار عید می‌گوید: «هفته پیش که گوشت کیلویی ۱۳۰ هزار تومان بود میزان خرید مردم معمولی بود اما الان که به عید نزدیک می‌شویم و قیمت‌ها هم بالا می‌رود خریدشان بیشتر شده است. خریدهای دم عید را الان می‌کنند که ارزان‌تر برایشان تمام شود.» او لحنی شوخی به صحبت‌هاش می‌دهد: «تا همین دو هفته پیش که قیمت گوشت قرمز روی ۱۲۰ هزار تومان بود میزان فروش من مثل ماه‌های قبلی بود اما الان که قیمت گوشت در حال گران شدن و عید هم نزدیک است مردم انگار هجوم آورده‌اند. برای مثال تا حالا نشده که گوشت تمام شود اما دیروز گوشت تمام کردم. تقصیر مردم هم هست، حالا که گران شده همه برای خرید صف بسته‌اند.»  

  افزایش تقاضا یا کاهش عرضه؟

پس از افزایش بیش از ۱۰۰ درصدی قیمت گوشت در سال ۹۶ قیمت این کالا ثابت ماند و قدرت خرید پایین مردم باعث شد تقاضا بسیار پایین باشد.   سرانه سالانه مصرف گوشت ایرانیان به ازای هر نفر ۹ کیلو و ۷۰۰ گرم در سال ۱۳۹۰ به ۶ کیلوگرم در سال ۱۳۹۶ رسیده است که به دلیل افزایش قیمت گوشت قرمز و همین‌طور کاهش قدرت خرید مردم اتفاق افتاده است. بر اساس اطلاعات مرکز آمار ایران در پاییز امسال ۲/ ۱۶ میلیون راس انواع دام برای تولید گوشت قرمز عرضه شده است. همین‌طور این مرکز در گزارشی دیگر می‌گوید عرضه دام به کشتارگاه‌‌ها ۳۸ درصد افزایش داشته است؛ با این حال متولیان می‌گویند افزایش تقاضا قیمت را بالا برده است در حالی که به عقیده ناظران بازار تقاضا افزایش یافته اما کاهش عرضه روند افزایش قیمت گوشت قرمز را تسریع بخشیده است.