حذف «تاریخ» از درآمد اقتصادی کشور
محسن زینی‌وند، باستان‌شناسی که در این محوطه کاوش کرده است، می‌گوید: «گاران» در دشت دهلران از توابع استان امروزین ایلام و در جنوب‌غربی فلات ایران واقع شده است. این محوطه در ۳کیلومتری شرق رود «دوویرج» و در ۲۸۰۰متری شمال ـ شمال‌غربی تپه «موسیان» قرار دارد. گاران به‌دلیل توالی منظم از اواخر سلسله‌های قدیم تا اواخر دوران تاریخی و همچنین تبدیل شدن به بزرگ‌ترین زیستگاه در نیمه هزاره دوم قبل از میلاد تا اواخر دوره هخامنشی، از اهمیت فوق‌العاده‌ای در مطالعات باستان‌شناسی این منطقه برخوردار است. در بررسی سطحی از دامنه پشته اصلی چندین آجر شکسته، که گاه دارای کتیبه بوده‌اند، شناسایی شد. البته نبشته‌های این آجرهای کتیبه‌دار استامپی به‌دلیل آبسوده شدن و هوازدگی قابل خواندن نبودند، ولی در یک نمونه، چند کلمه ناقص از جمله لوگال (حاکم)، دومو (پسر) و بلی‌تو (سرور او) قابل خواندن بود که نشان می‌دهد به زبان اکدی نگاشته شده‌اند. در همین بررسی‌ها، یک تکه آجر دیگر که در عین حال ساده، ولی شگفت‌انگیز است نیز شناسایی شده که شیارهایی بر سطح دارد. این نمونه مشابه نمونه‌هایی است که به فراوانی در بین‌النهرین به دست آمده که سُنت نقشه‌های جغرافیایی، شهرسازی، پلن معابد و کاخ‌ها، طرح سیستم آبیاری و اراضی کشاورزی در هزاره سوم و تا اول پیش از میلاد را تداعی می‌کند. تطبیق پلن یا طرح نمونه گاران با بخشی از توپوگرافی دشت دهلران تا حدودی همخوانی دارد.
به گفته زینی‌وند، خطوط ارائه‌شده روی آجر نقش‌دار، چهار شکل را نمایندگی می‌کند که عبارتند از رودخانه، کوه، سد یا بند و کانال‌های آبرسانی. چنین وضعیتی در شمال شرقی دشت دهلران؛ جایی که رودخانه دوویرج از سیاه‌کوه (ارتفاعات زاگرس مرکزی) جاری شده و وارد دشت می‌شود به واسطه تغییرات اقلیمی هزاره‌های گذشته دارای بستری عمیق شده و انشعابات آبی از این رودخانه را با مشکل مواجه کرده که همین باعث استفاده از بند برای بالا آوردن سطح آب رودخانه و جاری شدن آب در کانال‌ها در دورۀ عیلام باستان شده است.
این باستان‌شناس شواهدی از بندهایی را که با نی یا شاخه در یکصدسال پیش روی رود فرات و شمال دزفول برای بالا آوردن سطح آب ایجاد شده بود، نمونه قابل اتکایی خواند که احتمالا روی نقشه آجری گاران نیز آمده است.
او گفت: با توجه به شواهد کانال‌های باستانی که از رود دوویرج منشعب می‌شده و اراضی زیستگاه‌های گاران و موسیان را تامین می‌کرده، به نظر می‌رسد با یک پروژه عمرانی از دوره ایلام قدیم مواجهیم که پیش از اجرا همانند سنت بین‌النهرینی، پلان آن روی یک آجر کشیده شده است.
چنین است که تاریخ در اقتصاد ما کمترین نقشی ندارد، حتی اگر نخستین مصادیق زندگی اقتصادی و تجارت در همین فلات رقم خورده باشد.
