اسباب بازی؛ تولید برای کودکان
اسباب‌بازی‌های دوره قاجار
اشیای باستانی‌ای که از دل خاک بیرون آورده شده‌اند، اشاره به تاریخچه اسباب‌بازی در ایران دارد؛ اشیایی با ابعاد کوچک، ظریف و با طرح و نقش کودکانه، از جنس سفال، فلز، چوب و شیشه که به شکل پیکره‌های حیوانی و انسانی و مجسمه‌های چرخ‌دار، جغجغه و فرفره، چالیک، الک‌دولک، دهل، گردونچه، اسب چوبی، عروسک و غیره. باستان‌شناسان با بررسی تاریخچه اسباب بازی در ایران پی به این نکته بردند که این اسباب بازی، مربوط به قشر خاصی از اشراف‌زاده‌ها و اقوام طبقه مرفه آن زمان بوده و قشر متوسط و پایین دوران باستان تقریبا از این امکانات و اسباببازیها محروم بوده‌اند. در برخی متون کلاسیک به اسباب بازی اشاره شده است. به‌طور مثال در کتاب داراب‌نامه، بعضی از اسباب‌بازی‌های کودکان آن دوران آورده شده است. با مطالعه تاریخچه اسباب بازی در ایران، می‌توان به فرهنگ‌‌های مختلفی در ساخت و نوع بعضی از اسباببازیها پی برد که آداب و سنن و نوع پوشش و سبک زندگی منطق گوناگون را بازگو می‌کند. در دوره ناصرالدین‌شاه، برخی از اسباب‌بازی‌های غربی، مانند عروسک که با فرهنگ و پوشش و چهره زنان غربی مطابقت داشت وارد ایران شد و این امر باعث تغییر در الگوی رفتاری و نوع پوشش و آرایش زنان ایران شد.
اسباب بازی کودکان در آپارتمان‌ها
با افزایش تراکم جمعیت شهری و با توجه به محدود بودن منطقه شهری، کم‌کم خانه‌های ویلایی، جای خود را به آپارتمان‌های چند طبقه دادند و در نتیجه محدوده بازی کودکان منحصر به چهار دیواری داخل خانه‌ها شد. والدین کودکان برای سرگرمی آنان مجبور به تهیه اسباب‌بازی‌های متنوع شدند. از حدود یک قرن پیش تولید اسباب‌بازی صنعتی شروع شد و با افزایش درآمد و بهبود وضع معیشت مردم، این صنعت رشد پیدا کرد و به تولید انبوه و با تنوع فراوان رسید. با مطالعه تاریخچه اسباب‌بازی در ایران متوجه این نکته خواهیم شد که اسباب بازی باید با ارزش‌های حاکم بر هر جامعه مطابقت داشته باشد و این تناسب به‌گونه‌ای باشد که ارزش‌های جامعه را تقویت و محکم‌تر از قبل سازد تا باعث آرامش روحی و عاطفی کودکان شود. اسباب‌بازی ذهن کودک را به روی تصورات و مفاهیم تازه می‌گشاید و با هر بار بازی کردن نه تنها احساس خستگی نمی‌کنند، بلکه بر خلاقیت آنها افزوده می‌شود. کودک باید آزادانه از وسایل بازی خود استفاده کند و به راحتی در آن تغییراتی ایجاد کند. هماهنگی و تناسب وسایل محیط زندگی با اسباب بازی باعث می‌شود که کودک خود را به راحتی با زندگی واقعی پیرامونش تطبیق دهد.
الواح چهار هزارساله لرستان
با بررسی تاریخچه اسباب بازی در ایران و لوح‌های آموزشی که در استان لرستان کشف شده است، می‌توان دریافت که لوح‌ها برای آموزش کودکان مورد استفاده قرار گرفته است. این اشیا در واقع لوح‌هایی گلین با خط میخی سومری است که متعلق به چهار هزار سال پیش و جزو تاریخچه اسباب بازی در ایران است.
لگو، شکل جدید بازی
اسباب بازی لگو به ظاهر ساده است؛ اما بسیار هوشمندانه ساخته شده. این اسباب‌بازی در ابتدا از جنس چوب بود، اما در سال۱۹۴۷ کریستین سِن، در ساخت اسباب بازی لوگو، پلاستیک را جایگزین چوب کرد و در سال۱۹۶۴ کارخانه لوگوسازی پکیج لگو را که شامل تمام ابزار و قطعات لازم برای ساخت یک لگو با شکل و مدل معین بود، وارد بازار کرد.
ماشین فلزی
در تاریخچه اسباب بازی در ایران، مجسمه‌های چرخ‌دار با جنس سفال و فلز دیده می‌شود که یادآور ماشین‌ها و دوچرخه‌های امروزی هستند. کودکان تحرک بیشتری را با حرکت دادن این مجسمه‌های چرخ‌دار تجربه می‌کردند. این اسباب‌بازی‌های کشف‌شده در سه هزار سال پیش در مناطق شمال ایران رواج داشت. ماشین فلزی نوعی اسباب بازی است که امروزه مورد توجه کودکان و بزرگسالان قرار گرفته است. اما در تاریخچه اسباب بازی در ایران، ماشین فلزی به‌صورت امروزی وجود نداشت و بیشتر به‌صورت عروسک‌های چرخ‌دار با جنس سفال یا چوب ساخته می‌شد. در واقع ماشین فلزی یک نمونه کوچک از ماشین‌های واقعی مورد علاقه کودکان و بزرگسالان است که بدنه مقاوم و جذابی دارند و با همان ظرافت و جزئیات ساخته می‌شوند. ماشین‌های فلزی در انواع و سایزهای مختلف، با قابلیت‌هایی چون روباتیک ساخته می‌شود. ماشین‌های آتش‌نشانی و ماشین‌های پلیس وماشین‌های کلاسیک و خاورهای خوش‌رکاب از این دسته‌اند.
عروسک‌های پارچه‌ای و پلاستیکی
عروسک پارچه‌ای نوع دیگر اسباب بازی بوده که در اغلب مناطق ایران ساخته می‌شده است. اینکه مثلا با پارچه و چوب، اسب و گاو درست کنی و سوار آن شوی. پس از ورود صنایع پلاستیک‌سازی، عروسک‌های پلاستیکی نیز با اشکال گوناگون پدید آمد.
منچ و شطرنج و بازی‌های فکری
منچ و شطرنج نیز تدریجا وارد دنیای اسباب‌بازی شدند و به تولید انبوه رسیدند. اگرچه بازی های مشابه این دو، با عناوین خاص از قرن‌ها پیش در مناطقی از ایران رواج داشته است.
