پایان جنگ روسیه و ژاپن ، آغاز انقلاب مشروطه ایران

۱۴شهریور ۱۲۸۴ جنگ ژاپن و روسیه با امضای قرارداد پورتسموث پایان یافت. جنگ دو ساله این دو امپراتوری بر سر منچوری و شبه‌جزیره کره درگرفت. صحنه اصلی نبرد جنوب منچوری و آب‌های کرانه ژاپن، کره و دریای زرد بود. ۵ سپتامبر ۱۹۰۵ ژاپن و روسیه به دعوت تئودور روزولت در اوهایو پیمان آتش‌بس و صلحی به نام پیمان پورتسموث امضا کردند.

پورت آرتور با نواحی اطرافش و نیمه‌جنوبی جزیره ساخالین به ژاپن واگذار شد و روسیه از ادعا در مورد کره و منچوری صرف‌نظر کرد. کره به تحت‌الحمایگی ژاپن درآمد و روسیه از دخالت در کره منع شد. ژاپن در منچوری که متعلق به چین بود باقی ماند. به این ترتیب، ژاپن برای سه دهه مبدل به قدرت بی‌رقیب جنوب و شرق آسیا شد.  نتایج شکست روسیه از یک قدرت آسیایی چنان وخیم بود که در داخل این کشور موجب تشدید تضادها و انقلاب اجتماعی ۱۹۰۶-۱۹۰۵ شد. در عرصه بین‌المللی هم این شکست ضعف روسیه را نمایان ساخت و از وزن سیاسی آن در قاره اروپا کاست. از سوی دیگر روسیه پس از این شکست خود را به فرانسه نزدیک و تلاش کرد مشکلاتش را  با بریتانیا در حوزه مدیترانه حل کند. یکی دیگر از نتایج تضعیف روسیه، تقویت اعتماد به نفس ایرانی‌ها و حرکت به سمت انقلاب مشروطه بود.