گفته‌ها

مامونتوف، خبرنگار روسی که شاهد و ناظر وقایع خونین[به توپ بستن مجلس] بود در کتابی که در پطرسبورغ به طبع رسانیده چنین می‌نویسد: شب دوم تیر ماه از کوچه‌های تنگ خطرناک‌ترین قسمت‌های شهر عبور کردم و اوضاع را از نظر گذراندم. یکی از نمایندگان انقلابی مجلس به درجه‌ای از موفقیت خودشان اطمینان داشت و خاطرجمع بود که به تزلزل دولت می‌خندید.

ساعت ٨ شب دوم تیر ماه سرهنگ لیاخوف رئیس قزاقخانه برای مشورت مهم به باغشاه رفت، پس از یک ساعت به قزاقخانه مراجعت کرده صاحب‌منصبان روس را احضار کرد، سپس دستور داد که ساعت ١٢ شب باید چهار توپ آتشبار در میدان بهارستان قرار داد و قاسم آقای میرپنج با قسمت خود تمام خیابان‌های اطراف مجلس را اشغال کند. طبق اطلاعاتی که داشتیم دویست نفر مجاهد مسجد سپهسالار را محافظت می‌کردند و یکصد و پنجاه نفر پاسبانی مجلس را عهده‌دار بودند و عده‌ای برای دفاع در انجمن آذربایجان متمرکز شده بودند. ساعت ٥ صبح عده علی آقاخان سرتیپ، به طرف مسجد روانه شد و بدون مقاومت وارد مسجد شده و به فرمانده کل اطلاع داد که ماموریت خود را انجام داده است. ساعت ٦ صبح کلیه قوای آزاد تیپ، مرکب از چهار عراده توپ و دویست و پنجاه نفر سوار و دویست و پنجاه پیاده در جلوی مجلس متمرکز شدند.  یک عراده توپ هم در خیابان ظل‌السلطان (عمارت مسعودیه) و یکی هم بر مجلس عمودی مسلط بود و پهلوی هر توپی بیست نفر قزاق جای گرفته بود. به دستور سلطان پرییونف، با توپ شروع به شلیک به مجلس شد و از اثر شلیک خیابان‌ها خلوت و فقط کشتگان در روی زمین افتادند.

برگرفته از کتاب «تاریخ انقلاب مشروطیت ایران» نوشته «دکتر مهدی ملک‌زاده»