نقش مغولان روسیه در تجارت برده
جزیره تاریخی کریمه در روسیه
تهاجم مغولان به روسیه و ایران که هرکدام طی دو مرحله صورت گرفت و به استقرار دولت‌های مغولی-اردوی زرین و ایلخانان-درقرن هفتم هجری/ سیزدهم میلادی انجامید، موجب تغییرات گسترده سیاسی و اقتصادی در سراسر آسیای مرکزی و غربی شد و به انتقال راه تجاری خشکی منجر شد که مدیترانه را به آسیای مرکزی پیوند می‌داد. مغولان با تسلط بر قفقاز و آلان و کشتار قبچاقی‌ها به غارت اموال و اسارت و بردگی زنان آنها دست زدند. در مرحله دوم هجوم مغولان به روسیه، باتو پسر جوچی و لشکریانش از روسیه تا شرق اروپا را درنوردیدند و شهرهای پرجمعیت و پرثروت کیف و ریازان را با خاک یکسان کردند. «باتو» پس از فتوحات و کشتار زیاد، در قفقاز و اراضی حاصلخیز آن استقرار یافت و شهر سرای در کنار رود ولگا را پایتخت خود کرد.
از آن پس شیوه عمل مغولان در روسیه تغییر یافت و سیاست گسترش تجارت با مدیترانه و اروپا هدف مهم حاکمان اردوی زرین شد. از سوی دیگر، شهر پر رونق و بازرگانی «نووگورود» در شمال‌غربی روسیه هم به دریای بالتیک در شمال و هم از طریق راه‌های آبی به رودخانه ولگا متصل بود و همچنین از طریق رود دنیپر به دریای سیاه راه داشت. به این ترتیب حاکمان اردوی زرین بر همه راه‌های بازرگانی آسیای مرکزی، دریای بالتیک و دریای سیاه مسلط شدند و آن را به راه‌ها و مراکز بازرگانی لوانت متصل کردند. اهمیت این مساله از آنجا است که یکی از بازارهای مهم برده‌فروشی، در حوزه میان«نووگورود» و ولگای مرکزی قرار داشت که به این ترتیب راه انتقال آنها به مناطق جنوبی و لوانت فراهم شد.
شبه‌جزیره کریمه در شمال دریای سیاه، قرارگاه تاجران مختلف و محل انتقال انواع کالا از جمله بردگان دشت قبچاق به مدیترانه بود. شهر آزوف یکی از بنادر مهم آن، اقامتگاه تاجران کشورهای مختلف و یکی از مراکز مهم تجاری به‌شمار می رفت. همچنین بندر کافا که از سوی حاکمان اردوی زرین به جنوایی‌ها داده شد، به یکی از مهم‌ترین مراکز انتقال برده در حوزه دریای سیاه تبدیل شد. شهر تجاری دیگر «سوداک» یا «سولدایا» در جنوب شبه‌جزیره کریمه بود. روبروک از داد و ستد این شهر با سرزمین‌های شمالی و همچنین ورود و خروج اقلام متنوع تجاری شرق و غرب به آنجا سخن می‌گوید.
بدین ترتیب، با توجه به اینکه خان‌های اردوی زرین بر قفقاز شمالی و تمام سواحل شرقی و شمالی دریای سیاه و شبه‌جزیره کریمه تسلط داشتند، دولت‌های حاکم در لوانت برای استمرار انتقال بردگان اهمیت زیادی به حفظ ارتباط خود با آن دولت می‌دادند. فقر عمومی جمعیت دشت قبچاق که به‌ویژه پس از تهاجم مغولان افزایش یافت، انگیزه دیگری برای فروش کودکان توسط حاکمان مغولی شد. ضمن اینکه عدم توانایی خانواده‌ها در پرداخت مالیات به مغولان، بازار فروش کودکان را رونق بیشتری داد. به هرحال تجارت برده برای حاکمان اردوی زرین یک منبع عمده درآمد محسوب می‌شد و آنها را در برابر اعضای دیگر خاندان چنگیزی به‌ویژه ایلخانان در ایران، تقویت می‌کرد.
ارسال نظر