ساخت جلفای اصفهان

نقشه بنای جلفای اصفهان به شیوه زیبای معماری و مهندسی طرح شد و چون بنابر نوشته‌های جلفا زمین آن ساده یا کشاورزی بوده، طرح افکنی به دلخواه صورت گرفته است. خیابانی طولانی از مشرق به مغرب کشیدند، به طول ۳۲۷۶ و پهنای ۱۶ گام که به نام خواجه نظر،عالی رتبه‌ترین رجل و مقام جلفایی، خیابان «نظر» نامیده شد.

بنابر نوشته‌های جلفا، این خیابان وسط جلفا به‌شمار می‌رفته است اما با توجه به وضع فعلی اولین جای ورود به جلفاست. در ابتدا و انتهای جلفا دو خانواده سرشناس جلفایی خانه ساختند: خواجه سرافرازیان از ارمنیان گریگوری در غرب که به نام آنها درب سرافرازیان نامیده شد و شهر یمانیان از ارمنیان کاتولیک در شرق که به نام آنها درب شهر یمانیان خوانده شد. کناره جنوبی زاینده‌رود را ده بخش کردند و هر بخشی با کوچه‌ای وسیع به خیابان نظر پیوند می‌یافت. بنابر گفته سالخورده‌ها و گواهی نوشته‌ها یک طرف کوچه‌ها به گورستان ارمنیان منتهی می‌شد، همان ده کوچه طبق تناسب حدود محله را معین می‌کردند. ساختمان‌ها در کوچه‌ها سر برآوردند و از کنار رودخانه شروع می‌شدند. خانواده‌های مرفه‌تر یا در کنار رود یا در نزدیکی آن، به دلیل لطافت آب و هوا خانه ساختند. به موجب وضع خانه‌ها و شهرک، آنجا را جلفای نو نامیدند و در آن کوچندگان جلفایی مسکن گزیدند. پهنای شهرک نوآباد از کنار رودخانه بود تا چهارسو و درازای آن طول خیابان نظر بود. محله‌های سنگتراش‌ها، تبریزی‌ها و ایرانی‌ها و کاسگ را نباید جزو جلفا به‌شمار آورد، زیرا ساکنان این محله‌ها بعد از رانده شدن از داخل شهر به این نقطه آمدند و خانه ساختند که بعدا به این محله‌ها جلفای نو گفتند و جلفای قبلی را قدیم نام نهادند. جلفاییان در سال ۱۶۰۵ به اصفهان رسیدند و محله جلفا در سال ۱۶۰۶ بنیان گذاشته شد.

منبع: هاروتون درهوهانیان، تاریخ جلفای اصفهان، ترجمه لئون میناسیان و م.ع. موسوی فریدنی، نشر زنده‌رود، ۱۳۷۹.