بحرین، از استان چهاردهم ایران تا جدایی

بیستم آبان ماه ۱۳۳۶ هیات وزیران ایران، بحرین را به‌عنوان استان چهاردهم ایران تصویب کرد. بحرین از زمان‌های قدیم همواره قسمتی از سرزمین ایران بود، اما در دوره انحطاط قاجاریه، دولت انگلستان از ضعف دولت مرکزی استفاده و به موجب قراردادهایی که در سال‌های ۱۸۲۰، ۱۸۶۱، ۱۸۸۰ و ۱۸۹۲ با بحرین منعقد کرد، به تدریج بر نفوذ خود در آن سرزمین افزود و بعدها مدعی شد که از زمان قرارداد ۱۸۲۰ دولت انگلستان شیخ بحرین را مستقل می‌شناخته است. دولت ایران نسبت به این امر معترض بود و حتی در نوامبر ۱۹۲۷ مساله بحرین را به جامعه ملل ارجاع کرد، ولی راه حلی در این مورد به دست نیامد. پس از جنگ جهانی دوم لوایحی در ایران به تصویب رسید و به موجب آن دولت ایران موظف شد نسبت به احقاق حقوق ایران در بحرین اقدام کند. ایران در سال ۱۹۵۸ نیز از شیخ سلمان بن احمد آل‌خلیفه شیخ بحرین خواست که وفاداری خود را به دولت ایران نشان دهد.

دولت ایران در مورد حاکمیت خود بر بحرین چنین استدلال می‌کرد: ۱- بحرین هرگز کشوری کاملا مستقل نبوده و حاکمیت ایران بر این جزیره چند قرن ادامه داشته است، به استثنای دوره کوتاه ۱۶۲۱ - ۱۵۰۷ میلادی که پرتغالی‌ها این جزیره را اشغال کردند. ۲- ایران هرگز حاکمیت خود را بر بحرین به قدرت دیگری واگذار نکرده و حاکم بحرین را به‌عنوان رئیس یک کشور به رسمیت نشناخته است. حتی شاه در مارس ۱۹۶۸ مسافرت خود را به عربستان سعودی به‌خاطر اعتراض به این کشور که از حاکم بحرین به‌عنوان رئیس یک کشور در دیدار از عربستان سعودی استقبال کرده بود، لغو کرد. ۳- ایران حمایت بریتانیا را از بحرین به‌عنوان مداخله در امور داخلی جزایر و در نتیجه در امور داخلی خود تلقی کرده است. با این همه اعلامیه استقلال بحرین در تاریخ ۱۴ اوت ۱۹۷۱ منتشر شد. دولت ایران تنها یک ساعت پس از استقلال بحرین آن را به رسمیت شناخت. یک روز بعد (‌۱۵ اوت)،‌ بحرین و انگلستان یک قرارداد دوستی با هدف (مشورت) در مواقع ضروری با یکدیگر امضا کردند!