بازارهای رقابتی در گرو جهانی شدن پولی

گروه بین‌الملل - جهانی شدن جریان‌های پولی بدون شک عمری طولانی خواهد داشت، و همه کشورها، به میزان‌های متفاوت، تحت‌تاثیر آن قرار خواهند گرفت.

کشورهای پیشرفته شاهد سریع‌ترین رشد جریان‌های پولی در دو دهه اخیر بوده‌اند. کشورهای در حال توسعه نیز رفته‌رفته از نظر پولی به همگرایی بهتری دست یافته‌اند. حتی کشورهایی که سعی کرده‌اند بر خلاف جریان جهانی شدن حرکت کنند و سیاست‌های حمایت گرایانه گسترده‌ای را اعمال کرده‌اند، تا حدودی شاهد افزایش سرمایه‌های خارجی بوده‌اند.

آیا جهانی شدن جریان‌های پولی که در واقع روند افزایش روابط پولی فرامرزی است، باید به عنوان یک فرصت مناسب برای سرمایه‌گذاری خارجی کشورها در پروژه‌های سودمند شناخته شود، یا به عنوان یک منشا بی‌ثباتی که به واسطه تغییر جهت‌های ناگهانی جریان‌های پولی به فجایع اقتصادی می‌انجامد؟

آمار مربوط به سه دهه گذشته دو آموزه مهم را در زمینه جریان‌های پولی برای کشورها در بر گرفته‌اند:

نخست اینکه کشورها باید مزایا و معایب جریان‌های بدون مانع سرمایه را به دقت بررسی کنند. در حالی که کشورهای توسعه یافته به طور معمول از جابه جایی آزاد سرمایه بهره‌مند می‌شوند، کشورهای در حال توسعه و بازارهای نوظهور باید مطمئن شوند که از حداقل شرایط لازم برخوردارند. کیفیت مؤسسات و نهادها، نظام سیاست‌گذاری و سطح توسعه نظام پولی از جمله مواردی است که کشورهای در حال توسعه باید پیش از آزادسازی مرزهای خود به روی جریان سرمایه‌های جهانی از مطلوب بودن آن‌ها اطمینان حاصل کنند. در صورت فراهم نبودن این شرایط، آزادسازی فضای مالی و پولی می‌تواند به بی‌ثباتی اقتصاد کلان این کشورها منجر شود.

نکته دوم این است که با وجود آنچه که مبنی بر لزوم بررسی دقیق مزایا و معایب آزادسازی جریان سرمایه مطرح شد، حساسیت بیش از‌ اندازه و احتیاط بدون دلیل می‌تواند بسیار هزینه بر باشد. باز کردن مرزهای اقتصادی به روی سرمایه‌های خارجی می‌تواند به خودی خود جرقه انجام اصلاحات لازم برای بهبود بهره‌وری و رشد اقتصادی را بزند. پذیرفتن سرمایه‌های خارجی باعث می‌شود عوامل داخلی اقتصاد کشورها در پاسخ به رقابت تازه‌ای که در برابر خود مشاهده می‌کنند به اصلاح ساختار خود بپردازند تا در فضای رقابتی ایجاد شده بازار خود را از دست ندهند.

در تئوری، گشودن درهای اقتصاد به روی سرمایه خارجی تاثیرات نسبتا مطلوبی دارد. جهانی شدن جریان‌های پولی باعث تقسیم ریسک اقتصادی در سطح بین‌المللی می‌شود و به ثبات مخارج مردم و دولت می‌انجامد. جهانی شدن جریان‌های پولی همچنین نقش مهمی در افزایش رشد اقتصادی ایفا می‌کند.

با این حال تاثیرات عملی این روند جهانی شدن چندان روشن و واضح نبوده‌اند. اگرچه کشورهای پیشرفته از تقسیم ریسک اقتصادی بهره‌مند شده‌اند، چنین چیزی برای کشورهای در حال توسعه صدق نمی‌کند. در حالی که همگرایی پولی بین‌المللی افزایش یافته است، بی‌ثباتی نظام اقتصادی نیز مشهودتر از همیشه به نظر می‌رسد. ولی این بی‌ثباتی بیشتر از آن کشورهایی است که ساختار بخش‌های مالی داخلی و نهادهای آن‌ها از ضعف‌های اساسی برخوردار است.

در زمینه کمک جهانی شدن جریان‌های مالی به رشد اقتصادی نیز، آمار و ارقام خیلی راضی‌کننده نیست. در حالی که یافته‌های ضندوق بین‌المللی پول حاکی از این است که سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به رشد اقتصادی بلندمدت کمک می‌کند (یافته‌های صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهند که در ازای هر ۱۰‌درصد افزایش سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، تولید ناخالص داخلی به طور میانگین ۳/۰‌درصد رشد می‌کند) تاثیر بدهی کشورها بر رشد اقتصادی به این بستگی دارد که پول قرض گرفته شده چگونه هزینه می‌شود. به طور طبیعی، چگونگی انجام این هزینه‌ها به کیفیت سیاست‌ها و نهادهای ساختاری کشورها بستگی دارد.