فاکتورهای ورود کالا به بازار آتی چیست؟
گامشماری رونق بازار مشتقه
در بورس انرژی نیز تلاش‌‌‌های بسیاری برای عرضه فرآورده‌‌‌ها در بازار آتی انجام شده که منتظر ابلاغ رسمی آن هستیم. نکته دیگر آنکه راهاندازی قدرتمند بازار آتی مستلزم ایجاد بازار نقدی قوی با معاملات پیوسته (به همراه معاملات ثانویه) است که بهترین جایگاه آن را می‌توان در معاملات گواهی سپرده کالایی جست‌وجو کرد. به عبارت ساده‌‌‌تر، معاملات گواهی سپرده کالایی از یکسو ریسک قانونی، فقهی و فنی اجرای معاملات در بازار مشتقه را پوشش می‌دهد و از سوی دیگر، فضایی برای قدرت‌‌‌نمایی این ابزارهای معاملاتی دارد. توسعه بازار گواهی سپرده نیز در گرو حل و فصل مشکلات مالیاتی آن است که هنوز رفع نشده و بدنه اجرایی در بازار سرمایه مخصوصا بورس‌کالا، منتظر ابلاغیه رسمی سازمان امور مالیاتی برای معافیت این ابزار مالی از پرداخت مالیات ارزش افزوده است. نکته مهم این است که بازار مشتقه یک بازار دوطرفه است؛ یعنی هم زمان افت قیمت‌ها جذاب است و هم رشد نرخ سود مضاعفی را نصیب سرمایه‌گذار خواهد کرد. این بازار نسبت به بازار نقدی، ریسک بیشتری دارد؛ ولی می‌تواند در ثبات قیمت‌ها بسیار جذاب باشد و بستری برای جذب سرمایه در گردش محسوب می‌شود. از سوی دیگر، گستره متنوع کالاهایی که پتانسیل ورود به این بازار را دارند، می‌تواند فضای بسیار جذابی برای معامله‌‌‌گرانی فراهم کند که به صورت حرفه‌‌‌ای معامله (ترید) می‌کنند. از سوی دیگر، ایجاد بازار مالی و مشتقه، یعنی زنجیره معاملات از گواهی تا آتی، ابزار بسیار جذابی برای تامین مالی محسوب می‌شود که واحدهای تولیدی می‌توانند به کمک آن کسب سود کنند. نکته دیگر، تنوع کالاهایی است که می‌تواند جذابیت متفاوتی برای راهاندازی قراردادها داشته باشد. اینکه فرآورده‌‌‌های نفتی چه نقشی در آینده بازارهای مشتقه در کشور ایفا خواهند کرد، نکته بسیار مهمی است که نیاز به بررسی دقیق‌‌‌تر دارد.
چه کالاهایی جذاب‌‌‌ترین آتی را رقم خواهند زد؟
تاکنون زعفران و سکه طلا، دو بازار اصلی موفق در گروه معاملات آتی بوده‌اند، ولی هر دوی این بازارها را می‌توان محدود ارزیابی کرد. اینکه یک بازار مستقیما از بازار داخلی به بازارهای صادراتی منتقل شود، یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌‌‌ها برای رونق هر بازار در زنجیره معاملات خواهد بود. به عنوان مثال، اینکه زعفران به‌نسبت مقتدر ظاهر شد، ولی با محدودیت‌هایی روبه‌‌‌رو شده است، به‌وضوح نشان می‌دهد که یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌‌‌ها یا الزامات موفقیت در زنجیره معاملات آزادی عمل و اتصال به بازارهای جهانی است. به عبارت ساده‌‌‌تر، وقتی کالایی صادرات‌محور در بازار آتی عرضه می‌شود، چند سیگنال قیمتی را می‌توان از معاملات رهگیری کرد: آینده قیمت ارز، بهای جهانی و قیمت‌های داخلی. در این شرایط می‌توان گفت، معاملات فرآورده‌‌‌های نفتی یا پتروشیمیایی و حتی در آینده نفت‌خام از بهترین بسترهای کالایی یا دارایی پایه برای معاملات مشتقه هستند؛ مخصوصا در شرایطی که امکان صادرات موقعیت‌‌‌های آتی در بازار مشتقه و حتی گواهی در بازار مالی فراهم باشد.
بازار آتی در بورس‌کالا
به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، سرپرست مدیریت توسعه بازار مشتقه بورس‌کالا گفت: قرارداد آتی یکی از قراردادهای جذاب و پرکاربرد است که سال‌ها در بورس‌‌‌های کالایی جهان فعال بوده است. اولین بار این قرارداد در سال ۱۳۸۷ وارد بازارهای بورس کالای ایران شد. رحمان آراسته افزود: در قرارداد آتی تحویل محصول در آینده صورت می‌گیرد. در این قرارداد، فروشنده متعهد می‌شود در سررسید معینی در آینده، مقدار مشخصی کالا را به قیمتی معلوم بفروشد. در مقابل، خریدار متعهد می‌شود، همان کالا را با آن مشخصات، خریداری کند. در قرارداد آتی برای جلوگیری از عدم‌انجام تعهدات، طرفین مبلغی را به‌عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بورس می‌‌‌گذارند.
بازیگران قراردادهای آتی
آراسته گفت: چند بازیگر در بازار آتی وجود دارد. به طور مثال، تولیدکننده‌‌‌ای که نگران قیمت و نوسان محصول در آینده است، وارد قراردادهای آتی می‌شود تا ریسک خود را در این حوزه پوشش دهد. این تولیدکننده با پرداخت مبلغی به عنوان ضمانت، خودش را در برابر نوسانات قیمت بیمه می‌کند و از امروز کالای خود را با قیمتی مشخص برای سررسیدهای آینده به نوعی پیش‌فروش می‌کند. وی افزود: دسته دیگر فعالان بازار آتی، خریداران کالا هستند که برای پوشش ریسک نوسانات قیمت در آینده، از امروز محصول موردنیازشان را با قیمتی مشخص و برای تحویل آینده پیش‌خرید می‌کنند. این افراد در واقع امکان برنامه‌ریزی تولید در فواصل زمانی مشخص را به دلیل پیش‌خرید محصولشان پیدا می‌کنند. سرپرست مدیریت توسعه بازار مشتقه بورس‌کالا افزود: دسته سوم نیز نوسان‌گیران یا آربیتراژگران هستند. این افراد از اختلاف قیمت رخ‌داده بین بازار نقد و بازار آتی محصول مورد نظر استفاده می‌کنند و در واقع با پیش‌بینی روند بازار در آینده و با هدف کسب سود وارد قرارداد آتی می‌شوند که البته حضور این دسته از بازیگران نیز به افزایش عمق معاملات کمک شایانی می‌کند.
چرا مس انتخاب شد؟
آراسته در پاسخ به این پرسش که چرا مس به عنوان دارایی جدید بازار قراردادهای آتی بورس کالا انتخاب شد، اظهار کرد: مس یکی از محصولات جذاب و پرحجم از لحاظ معاملات در بازار فیزیکی و رینگ صادراتی بورس‌کالاست و طبق بررسی‌‌‌ها این محصول اکنون با مازاد عرضه در بازار فیزیکی بورس‌کالا مواجه است و محدودیت‌های خرید و فروش در این محصول وجود ندارد.
او افزود: معامله‌گران اصلی بازار مس، چه در مقام خریدار و چه در مقام فروشنده، می‌توانند وارد این بازار شوند و از سوی دیگر، بازار مس، بازار تقریبا بین‌المللی است و فعالان آن در حوزه صادرات نیز خیلی فعال هستند؛ از این رو پیش‌بینی که صورت گرفته این است که بازار پرعمق و بهینه‌‌‌ای برای مس داشته باشیم.
آراسته اظهار کرد: با توجه به اینکه در بازار فیزیکی بورس‌کالا، مبنای قیمت‌گذاری مس میانگین هفتگی قیمت در بورس فلزات لندن است، قرارداد آتی نیز بر مبنای قیمت‌ها در بازار فیزیکی راهاندازی می‌شود و به عبارتی می‌توان گفت، مس بازاری با نوسانات جهانی است. قطعا با راهاندازی این قرارداد می‌توانیم گام‌‌‌های بیشتری برای راهاندازی سایر دارایی‌‌‌های صنعتی در قرارداد بورس‌کالا هم برداریم.
فاکتورهای ورود یک کالا به بازار آتی
سرپرست مدیریت توسعه بازار مشتقه بورس‌کالا در خصوص پذیرش محصولات دیگر گفت: محدودیت پذیرش دارایی در قرارداد آتی نداریم، اما هر محصولی که در بازار آتی بورس مورد معامله قرار می‌گیرد، باید فاکتورهایی داشته باشد. به طور مثال، حجم تولید بالا، معاملات نقدی قوی و پویایی قیمت، از ملزومات هر کالا برای قرار گرفتن روی تابلوی بازار آتی بورس‌کالا هستند.
آراسته در پایان به قرارداد آتی مس در بورس فلزات لندن اشاره کرد و گفت: بیشترین حجم معاملات مس در بورس فلزات لندن انجام می‌شود که این بورس در حال حاضر یکی از بزرگ‌ترین مراجع قیمت‌گذاری جهانی فلزات است. در این بورس، سه مشخصه قراردادی استاندارد برای مس وجود دارد که اندازه قرارداد در بازار فیزیکی و آتی ۲۵تن در نظر گرفته شده است. البته برای مشتریان خرد نیز قراردادهای کوچک‌تر وجود دارد و در بورس‌کالای ایران نیز میزان هر قرارداد آتی مس، ۱۰۰کیلوگرم و وجه تضمین ۱۵درصد برای معاملات در نظر گرفته شده است تا با جذابیت کافی، نقدینگی مناسبی به این بازار جذب شود.
