افت سرانه مصرف روغن زیتون به دلیل گرانی
تولید زیتون باید صنعتی شود
طی سال‌های اخیر با افزایش قیمت روغن زیتون در کشور، سرانه مصرف این محصول مفید نیز کاهش یافته و از ۲۵۰ گرم به کمتر از ۱۵۰ گرم رسیده است. این در حالی است که سرانه مصرف در برخی کشورها بین ۲۳ تا ۲۴ کیلو است و در برخی دیگر از کشورها به ۶ تا ۷ کیلوگرم می‌رسد. به طور نمونه سرانه مصرف روغن زیتون در برخی کشورها همچون یونان ۲۴ کیلوگرم، ایتالیا ۱۸ کیلوگرم و اسپانیا ۱۴ کیلوگرم است. سرانه مصرف این کالا در ایران در مقایسه با این کشورها بسیار ناچیز است.
به گفته فعالان این حوزه، کاهش ارزش پول ملی، گرانی اجناس و افزایش تقلب در این بخش در سرانه مصرف تاثیر سوء گذاشته است و زنگ خطری برای سرانه مصرف روغن زیتون به شمار می‌‌رود.
مصرف قطره چکانی روغن زیتون
در همین راستا نادر جلالت، عضو هیات موسس شورای ملی زیتون می‌گوید: زیتون برای روغن‌کشی به میزان محسوسی کاهش پیدا کرده که این امر در کنار افزایش قیمت موجب شد تا سرانه مصرف روغن زیتون به‌رغم تلاش‌های مکرر وزارت جهاد از ۲۰۰ تا ۲۵۰ گرم به ۱۵۰ گرم کاهش یابد. در حال حاضر افزایش قیمت روغن زیتون منجر به مصرف قطره‌چکانی این محصول شده است. با افزایش قیمت روغن زیتون، مردم در ابتدا اقدام به حذف روغن زیتون از سرسفره خانوار کردند که این امر کارخانه‌داران را هم دچار مشکل کرده است.
در این میان طی سال‌های اخیر حذف روغن زیتون از گروه یک کالاهای وارداتی، یکی از عوامل گرانی و کاهش مصرف سرانه روغن زیتون در کشور بوده است. از سوی دیگر در سال‌های گذشته به دلیل افزایش نرخ ارز، قیمت روغن زیتون وارداتی گران شده و با در نظر گرفتن قیمت ارز آزاد برای واردات روغن زیتون، قیمت میوه و روغن تولید داخل نیز افزایش زیادی داشته است. این در حالی است که با مطرح شدن حذف ارز ترجیحی از روغن زیتون، فعالان این حوزه نسبت به گرانی و کاهش مصرف این محصول در بین خانوارها هشدار داده و تاکید کرده بودند که حذف واردات روغن زیتون از گروه کالاهای یک منجر به کاهش روز‌افزون سرانه مصرف روغن زیتون و حذف یکی از کالاهای موجد سلامت از سفره آحاد جامعه خواهد شد.
در چنین شرایطی به‌رغم تلاش‌های وزارت جهاد کشاورزی مبنی بر ارائه نهاده‌های مورد نیاز باغداران زیتون به صورت یارانه‌ای، همچنان قیمت میوه و روغن زیتون داخلی رو به افزایش است.
تولید ۶۸ درصدی روغن زیتون در داخل
در حال حاضر نیاز سالانه کشور به روغن زیتون حدود ۱۳هزار تن است که از این میزان حدود ۶۸درصد در داخل کشور تولید و مابقی از طریق واردات روغن زیتون از کشورهایی مانند ترکیه، سوریه، اسپانیا، یونان و ایتالیا تامین می‌شود. این در شرایطی است که با در نظر گرفتن قیمت ارز آزاد برای واردات روغن زیتون، همچنان شاهدیم قیمت روغن زیتون تولید داخل، از قیمت وارداتی گران‌تر است که به گفته کارشناسان باید برای رفع این مشکل چاره‌اندیشی شود.
با این حال لازم است واردات روغن زیتون به میزان کافی و در موعد مناسب برای جلوگیری از متضرر شدن باغات توسط تجار و کارخانه‌داران واقعی انجام شود تا تولید داخلی دچار چالش نشود؛ اما این در حالی است که برخی واسطه‌ها و دلالان به بهانه حمایت از کشاورزان، به دنبال ممنوعیت واردات روغن زیتون به کشور هستند تا بتوانند بازار انحصاری را به نفع خود مدیریت کنند.
با وجود این، به گفته مسوولان شورای ملی زیتون، امروزه واردات روغن زیتون با تعرفه ۲۷ درصد در حال انجام است و این در حالی است که اگر واردات روغن زیتون انجام نمی‌شد، قیمت روغن زیتون کماکان افزایش می‌یافت که این امر به صلاح نیست.
جزئیات تولید زیتون در کشور
بر اساس این گزارش، مساحت کنونی باغات زیتون در کشور ۷۵ هزار هکتار است که از این میزان ۵۸ هزار هکتار باغات بارور و ۱۷ هزار هکتار غیربارور است. بر اساس مطالعات انجام شده در حال حاضر در ۲۶ استان کشور زیتون کشت می‌شود که بیشترین میزان تولید میوه زیتون در استان‌های زنجان، گیلان، قزوین، فارس و گلستان انجام می‌شود.
بر اساس آمارنامه کشاورزی سطح زیر کشت محصول زیتون در سال ۱۳۹۹ حدود ۷۸ هزار هکتار بوده که از این میزان ۵۸هزار هکتار بارور و مابقی غیر بارور و در مرحله نونهالی است. با توجه به سرمازدگی باغات زیتون در ابتدای سال جاری، میزان تولید این محصول در سال ۱۳۹۹ در کشور حدود ۱۲۰ هزار تن بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود ۲۱درصد کاهش یافته بود. ضمن اینکه خشکسالی و کمبود آب از یک طرف و عدم صدور مجوز برداشت آب از طرف دیگر باعث شده شاهد کاهش چشمگیر برداشت زیتون در کشور در سال جاری باشیم.
همچنین طبق اعلام جواد میرعرب‌رضی مجری طرح زیتون وزارت جهاد کشاورزی، پیش‌بینی شده در سال جاری ۱۱۰ هزار تن دانه زیتون در کشور تولید شود که ۵۵درصد از این میزان تولید، برای استخراج روغن زیتون، وارد واحدهای فرآوری شود.
جایگاه نهم ایران در تولید کنسرو زیتون
بر اساس این گزارش ایران در تولید کنسرو زیتون در دنیا در جایگاه نهم قرار گرفته است و در این زمینه توانسته موفقیت‌های چشم‌گیری کسب کند و آمارهای صادراتی کنسرو زیتون از ایران گواهی بر این ادعا است.
با این حال، قیمت زیتون کنسروی در بازار در حال افزایش است و به گفته فعالان این حوزه در حال حاضر دولت باید اقدامی انجام دهد تا ضمن حمایت از تولیدکننده، قیمت زیتون افزایش نداشته باشد تا تمامی زیتون تولیدی به سمت زیتون کنسروی برود، چرا که در صورت نبود زیتون برای استحصال روغن، قیمت افزایش می‌یابد.
ضرورت صنعتی شدن تولید زیتون
در چنین وضعیتی طبق اعلام مهرداد گودرزوند‌چگینی نماینده رودبار در مجلس شورای اسلامی، ۵۷درصد از باغات زیتون صنعتی و مابقی سنتی هستند و این در حالی است که باغات سنتی آب زیادی مصرف می‌کنند و دچار آفت مگس زیتون نیز می‌شوند، بنابراین باید به سمت صنعتی و مدرن کردن این باغات برویم و متولیان امر باید در راستای صنعتی شدن زیتون تلاش مضاعف کنند.
آنچه مسلم است عوامل جوی شامل سرمازدگی و خشکسالی روی برخی از ارقام بومی موجب کاهش سطح بازدهی درختان زیتون می‌شود و در صورتی که این روند در سال‌های آتی ادامه یابد، باید نسبت به تغییر ارقام با استفاده از ارقام مقاوم به خشکی مورد تایید مراکز تحقیقاتی استان‌ها به ویژه ارقام خارجی مقاوم اقدام کرد تا اقتصادی‌سازی صنعت زیتون محقق شود.
لزوم برنامه‌ریزی برای بهبود تولید کمی و کیفی
در مجموع باید گفت؛ رفع مشکل آب کشاورزان و باغداران زیتون عزم ملی می‌خواهد و به دلیل اینکه امکان ۱۰۰درصدی تولید روغن زیتون در داخل مهیا نیست، تا زمانی که باغات سازگار با مناطق مختلف کشور برای تولید و پرورش زیتون احداث نشود، خودکفایی در این بخش محقق نخواهد شد. اخیرا با توجه به کاهش تولید زیتون در کشور، نیاز است که طی یک برنامه بلندمدت برای افزایش تولید داخل برنامه‌ریزی شود.
بدون تردید باید در راستای بهبود کمی و کیفی تولید زیتون در کشور برنامه‌ریزی شود. همکاری با بخش‌های مختلف برای مبارزه با آفت مگس زیتون، ارتقای سطح علمی و عملی تولیدکنندگان برای بهره‌وری آب با استفاده از ارقام مقاوم به خشکی از طریق آموزش و اجرایی شدن طرح‌‌های مراکز تحقیقاتی و پژوهشی، پیوند ارقام مقاوم به خشکی در مراکز خسارت‌دیده و استفاده از روش‌های کاربردی مقابله با خشکسالی در باغات زیتون شامل تغییر و اصلاح سیستم‌‌های آبیاری تحت فشار، می‌تواند از جمله این برنامه‌ها برای بهبود کمی و کیفی تولید زیتون در کشور باشد.
