کشاورزی و صنعت «اقتصاد غیرنفتی» را از رکود خارج کردند
عبور رشد از یخبندان
رشد اقتصادی بدون نفت در نیم سال نخست سال‌جاری ۵/ ۰ درصد ثبت شده است. پیش‌تر آمار رشد اقتصادی بدون نفت در بهار ۴/ ۰ درصد ثبت شده بود، در تابستان نیز این آمار به میزان ۶/ ۰ درصد ثبت شده است. بالا بودن تولید در بخش کشاورزی یکی از دلایل بهبود رشد اقتصادی در نیم‌سال نخست بوده است. همچنین در فصل دوم نیز رشد اقتصادی بخش صنعت نیز مثبت شده و به رقم ۴/ ۰ درصد رسیده است. این رقم در فصل بهار به میزان صفر گزارش شده است. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد که در فصل دوم رشد بخش خدمات و نفت منفی ثبت شده است.
سه نکته در یک پیام
رئیس‌کل بانک‌مرکزی به شکل اینستاگرامی آمارهای اقتصادی را منتشر کرد. عبدالناصر همتی در یک خبر سه بخشی، در بخش اول آمارهای رشد اقتصادی در نیم سال نخست را منتشر کرد، در بخش دوم این گزارش، به حضور بانک‌مرکزی و مدیریت اصولی و علمی بازار ارز اشاره کرده است و در بخش سوم این موضوع نیز درباره لزوم تصویب لوایح مرتبط با FATF صحبتی را عنوان کرده است. شاید به نوعی مطرح شدن این سه‌گانه کنار هم به این منظور باشد که تلاش برای «رشد مثبت اقتصادی» و «ثبات بازار ارز» از سوی بانک‌مرکزی ادامه دارد، اما نیاز است که همسو با این رویه، دیگر نهادها نیز شرایط تداوم این دو را تسهیل کنند. همتی به‌طور مشخص در بخش سوم تاکید کرد: «یقین دارم اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام، حتما حساسیت موضوع و ضرورت تداوم مناسبات بانکی و پولی در شرایط تحریم را در نظر می‌گیرند. بپذیریم که بانک‌مرکزی، در حدی که در این شرایط بسیار سخت و حساس، تکلیف دارد، حقی هم در تصمیم‌سازی دارد.»
تصویر رشد اقتصادی در تابستان
اما مهم‌ترین موضوع مطرح شده در پیام همتی، تصویر رشد اقتصادی در تابستان است. براساس گفته‌های رئیس‌کل بانک‌مرکزی رشد اقتصادی بدون سهم نفت در نیم‌سال نخست سال‌جاری ۵/ ۰ درصد گزارش شده است. این موضوع به این معنی است که بدون در نظر گرفتن تولید بخش نفت، میزان کل تولید ناخالص داخلی کشور به قیمت ثابت نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش ۵/ ۰ واحد درصدی را ثبت کرده است. پیش از این، مسوولان رشد اقتصادی بدون نفت سه ماه نخست سال‌جاری را به میزان ۴/ ۰ درصد گزارش کردند. این موضوع نشان می‌دهد که رشد اقتصادی ۶ ماهه نسبت به رشد اقتصادی ۳ ماه نخست سال‌جاری بدون احتساب بخش نفت به میزان ۱/ ۰ واحد درصد رشد داشته است. اما به‌نظر می‌رسد که با احتساب آمارهای نفتی، در مجموع رشد اقتصادی نیم‌سال‌جاری منفی باشد، زیرا این آمار از سوی رئیس‌کل بانک‌مرکزی در صفحه اینستاگرام خود منتشر نشده است. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد که در تابستان سال‌جاری رشد اقتصادی بدون نفت به میزان ۶/ ۰ درصد ثبت شده است.
وضعیت سبز در بخش کشاورزی
رئیس‌کل بانک‌مرکزی در این آمارها آخرین تغییرات بخش کشاورزی، گروه صنعت و معدن و خدمات را تشریح کرده است. این سه بخش در کنار آمارهای تولید نفتی مهم‌ترین اجزای تولید ناخالص داخلی محسوب می‌شوند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که مهم‌ترین عامل رشد اقتصادی در ۶ ماه نخست سال‌جاری بخش کشاورزی بوده است. در واقع تولید محصولات کشاورزی در نیم‌سال نخست به نوعی توانسته رکود در سایر بخش‌ها را جبران کند. براساس آمارهای منتشر‌شده رشد بخش کشاورزی در تابستان سال‌جاری ۵/ ۹ درصد ثبت شده است. پیش‌تر رشد اقتصادی بخش کشاورزی در بهار سال‌جاری به میزان ۵/ ۶ درصد اعلام شده بود، در نتیجه در بهار و تابستان دو رشد بالا در بخش کشاورزی ثبت شده که بیش از آنکه ناشی از افزایش بهره‌وری در این بخش باشد، ناشی از افزایش نزولات آسمانی در انتهای سال گذشته و ابتدای سال‌جاری بوده است. اما به‌نظر می‌رسد که به دلیل تغییرات فصلی در پاییز، نمی‌توان امیدوار بود که روند رشد بخش کشاورزی در آمارهای ۹ ماهه نیز به‌شدت آمار ۶ماهه باشد.
رشد کم‌دامنه بخش صنعت
بررسی‌ها نشان می‌دهد که در گروه صنعت و معدن نیز رشد فصل دوم نخست به رقم ۴/ ۰ درصد رسیده است. این موضوع نشان می‌دهد که رشد بخش صنعت روند افزایشی را با یک شیب ملایم آغاز کرده است. پیش‌تر عنوان شده بود که رشد بخش صنعت و معدن در سه ماه نخست سال‌جاری صفر بوده است. بخشی از این افزایش بخش صنعت و معدن می‌تواند به دلیل تحولات ارزی یک سال اخیر باشد. با بالا رفتن نرخ ارز، در بخشی از صنایع واردات کالاهای غیرضروری قابل‌توجیه نبوده و جای آن را تولید داخل گرفته است. از سوی دیگر، با توجه به بالا رفتن نرخ ارز، صادرات برخی از کالاها به صرفه شده است و در نتیجه این انتظار می‌رود که بخشی از افزایش تولید نیز به‌دلیل اثر افزایش نرخ ارز باشد.
وضعیت قرمز در بخش خدمات و نفت
به‌رغم رشد مثبت بخش کشاورزی و صنعت، آمارها نشان می‌دهد که رشد تولید بخش خدمات در تابستان سال‌جاری منفی ۴/ ۱ درصد ثبت شده است. در بهار سال‌جاری رشد بخش خدمات به میزان کمی مثبت اعلام شده بود، اما این رقم در تابستان منفی شده است. به‌نظر می‌رسد که ایجاد برخی از محدودیت‌های مالی در نقل‌وانتقال هم از جانب تحریم‌های خارجی و هم از طریق محدودیت‌های داخلی برای ثبات بخشی به بازارهای دارایی، باعث شده که رشد خدمات مالی منفی شود. البته بانک‌مرکزی جزئیات تغییرات در خدمات را مشخص نکرده است. رئیس‌کل بانک‌مرکزی آماری از تولید نفت ارائه نکرد و تنها در این گزارش عنوان کرد: «بخش نفت نیز شرایط خاص خود را دارد.» این موضوع نشان می‌دهد که رشد این بخش در تابستان سال‌جاری منفی بوده است و به‌نظر می‌رسد تا پایان سال‌جاری این رویه در بخش نفت تداوم یابد. براساس برخی گزارش‌ها، رشد تولید بخش نفت در سه ماه نخست سال‌جاری منفی یازده درصد گزارش شده بود، بنابراین به نظر می‌رسد که این روند رشد اقتصادی نفت در تابستان نیز تکرار شده است زیرا گزارش‌ها نشان می‌دهد که میزان صادرات نفتی ایران در همان شرایط محدود ادامه دارد.
