سیامک حاج سید جوادی تحلیلگر ارشد بازارهای جهانی سنگ در مصاحبه با دنیای اقتصاد مطرح کرد
نگرانی‌هایی برای آینده صنعت سنگ ایران
ابتدا ازآنجاکه مطلع شدیم شما نظراتی پیرامون گفتگوها و گزارش منتشرشده در دنیای اقتصاد دارید، در این مورد توضیح بدهید! آماده شنیدن نظرات شما هستیم.
استان اصفهان یکی از مهم‌ترین استان‌های کشور در حوزه صنعت سنگ است. بیش از ۲ هزار واحد فراوری در استان وجود دارد که بین دولت‌آباد، رضوانشهر و محمودآباد و نجف‌آباد متمرکز هستند و سهم عظیمی از معدن داران کشور نیز در استان اصفهان هستند و معادن استان‌های دیگر نیز عمدتا متعلق به استان اصفهانی‌ها و بخصوص خمینی‌شهر است. بالای ۶۰ درصد تمرکز سنگ کشور در استان اصفهان متمرکزشده است. با توجه به این موضوع نمایشگاه سنگ اصفهان باید در حد پتانسیل این صنعت باشد. متاسفانه بخش بین الملل این نمایشگاه چندان قابل قبول نبود که البته در جای خود دلایل مختلفی دارد ک از حوصله بحث خارج است اما توجه کنید در استانی با ۲ هزار واحد فرآوری، نزدیکِ ۲۰ واحد فعال در نمایشگاه شرکت کردند. ماشین‌سازی استان نیز قوی است اما تعدادشان در نمایشگاه نسبت به سال قبل کاهش پیداکرده بود. در بخش بین‌المللی هم این ضعف را داشتیم که این شرکت‌ها در نمایشگاه حاضر نبودند و تنها چند شرکت کوچک چینی فعال بودند درحالی‌که باید ۲۰ درصد فضا را شرکت‌های بین‌المللی تشکیل دهند. بخش بلوک نمایشگاه نیز باید یکی از بخش‌های شاخص باشد و با توجه به معدن‌های عظیم در استان، بخش بلوک نمایشگاه ضعیف بود. امکانات موردنیاز برای این کار باید در نمایشگاه قرار بگیرد وقتی سنگ ۲۵ تنی با ظرفیت بالا قرار است به نمایش دربیاید باید فضای لازم مدنظر قرار بگیرد. من نگران هستم که نمایشگاه سنگ به‌مرور ضعیف‌تر شود تا پس از مدتی به‌کل حذف شود. باید بررسی کرد که چرا کارخانه‌داران و معدن داران در این نمایشگاه شرکت نمی‌کنند.
در ادامه بفرمایید با توجه به افت صادرات، افزایش حقوق دولتی معادن و ادامه روند پیمان‌سپاری ارزی در حوزه صادرات، شما به‌عنوان فعال حوزه سنگ چه راه‌کارهایی را برای توسعه صنعت سنگ در ایران پیشنهاد می‌کنید؟
وضعیت اصلا خوب نیست؛ من مقاله‌ای اخیرا منتشر کردم که وضعیت سنگ خوب نیست. در سال 2022 آمار صادرات سنگ کشورمان نزدیکِ 40 درصد افت داشته است. یعنی طی یک سال این‌قدر افت صادرات داشتیم. یک دلیل اصلی آن بازار چین است که افت خرید داشته و این افت خرید به ما هم که تک‌محوری هستیم صدمه زده است و بیش از 83 درصد صادرات ما چین است. تعطیلی و حذف یکسری معادن نیز موثر است چون هزینه تولید خیلی بالاست، ماشین‌آلات قدیمی است، لاستیک لودر در یک جفت 700 میلیون است و تعمیر تجهیزات زیاد است. یک معدن دار ایرانی 2 برابر معدن دار در کشورهای دیگر بابت اقلام مصرفی هزینه می‌کند. علاوه بر آن دستگاه‌ها بسیار قدیمی‌تر از کشورهای دیگر است. دستگاه‌های ما 25 ساله است که عمدتا تعمیرات می‌خواهند. وزارت صمت هم بخش حقوق دولتی‌اش را بیشتر از قبل می‌کند و کمتر از 3 سال 25 برابر شده است. الان رکود بخش مسکن را به طرز جدی می‌بینیم و تقاضا در بازار کاهش پیداکرده و سنگ‌بری‌ها عملاً با 30 درصد ظرفیت کار می‌کنند. الان در شمس‌آباد من شنیدم 100 کارخانه برای فروش گذاشته‌اند و دیگر توجیه ندارد. با این شرایط معادن هم تعطیل می‌شوند. سنگ‌های بریده ایران حدود 840 هزار تن در سال 2022 با میانگین 9 دلار در هر مترمربع فروخته‌شده است و 5 دلار آن یارانه انرژی است. ما در این صادرات به‌نوعی انرژی صادر کردیم. پول سنگ خام و اقلام مصرفی و... اصلا در این معادله نیست. بیش از 50 درصد سنگ بریده ایران به عراق باقیمت 8 دلار رفته که یک فاجعه است. بحث تعهدات ارزی صادرکننده نیز مطرح است که مشکلاتی برای صادرکننده به وجود آورده است. یکی از دوستان من با ارز شخصی خود در خارج از کشور یکی از اقلام مصرفی مهم معدن را به گمرک آورده والان 4 ماه نتوانسته آن را ترخیص کند. بروکراسی هم صنعت‌کاران را دچار مشکل کرده است.
یکی از چالش‌های عمده ایران به‌عنوان چهارمین تولیدکننده سنگ‌های ساختمانی و تزئینی در جهان، ارزش‌افزوده پایین محصولات و فقدان هماهنگی لازم تولید کندگان با ذائقه جهانی در کنار نبود تبلیغات موثر است، چه راه‌کارهایی برای غلبه بر این چالش‌ها پیشنهاد می‌کنید؟
ما در تولید دنیا چهارمین بودیم اما امسال به کشور ششم افت کردیم. در بخش سنگ‌های آهکی رتبه دوم دنیا راداریم و ترکیه اول است. متاسفانه در این قسمت هم آمارهای تولیدی که کشور ارائه داده است ما پیک 14 میلیون تن را رد کردیم. اما الان افت داریم و از بیش از 2 هزار معدن سنگی کشور، الان 800 معدن فعال است. 300 معدن از گردونه تولید طی چند سال اخیر خارج‌شده است. ما الان 8.5 میلیون تن تولید سنگ داریم ازیک‌طرف برای صادرات، بازارهایی داریم که در آن بازارها نیمه فعال هستیم و چین و هند در آن بیشتر حضور دارند. هند به دلیل ضعف بازرگانی و معدن داران ما به سمت ترکیه رفته است. هند یک‌میلیون تن واردات دارد که 850هزار تن آن را از ترکیه وارد کرده است. ما در بخش مارکتینگ و صادرات واحدهای بازرگانی نداریم چون در خیلی از کشورها مزیت نسبی صادرات داریم اما مشکل بازرگانی داریم.
با توجه به تجربه و شناختی که از بازارهای جهانی دارید، به گمان شما چه مسیری در میان‌مدت برای توسعه پایدار صنعت سنگ ایرانی وجود دارد، به‌عبارت‌دیگر فارغ از وضعیت آرمانی و ایدئال، با توجه به امکانات فعلی چه می‌توان کرد؟
من در سه بخش این مسئله را خلاصه می‌کنم. در واحد معدن باید در بحث تامین ماشین‌آلات فعال باشیم و به تعمیرات و نگهداری و اقلام مصرفی آن‌ها کمک کنیم. باید به معدن کارها کمک کنیم. در بخش فرآوری، باید دقت صادرات را بالا ببریم و امکان تولید سنگ فرآوری شده بر مبنای استانداردها وجود دارد. در بخش اسلب و ساب هم مشکلی نداریم اما مارکتینگ ضعیفی داریم. در بخش بازرگانی و مارکیتینگ هم باید فعالیت جدی‌تر صورت بگیرد.
