افت‌و خیز بوم‌گردی‌ها
خانه‌های بوم‌گردی از رونق افتادهاند
این روزها اما در سوز سرمای زمستان انگار که اقتصاد بوم‌گردی سرماخورده و حال خوشی ندارد. خبرها از تعطیلی و در مواردی ابطال مجوز واحدهای بوم‌گردی به درخواست صاحبان آن به دلیل نبود گردشگر و عدم توان پرداخت هزینه‌های انرژی حکایت دارد.
سیل اقامتگاه‌های بوم‌گردی
خبر کوتاه بود:«اصفهان پایلوت طرح بوم‌گردی در کشور شد.» شهریور ۹۵این خبر پخش شد اما توریست‌ها و گردشگرانی که مسیر روستای ابیانه را از بر هستند به‌خوبی می‌دانند که واژه اکو توریسم با ابیانه در اصفهان و حتی در کشور، متولد شد!
گردشگری بومی یا بوم‌گردی که وظیفه به رخ کشیدن نمایش میراث ناملموس هر منطقه را به عهده دارد، شاخه‌ای از صنعت گردشگری است که از ابتدای دهه ۱۳۸۰ به شکل سازمان‌یافته در نقاط مختلف کشور ازجمله اصفهان موردتوجه قرار گرفت اما از اواسط دهه۹۰ ، تعداد اقامتگاه‌های بوم گردی در استان با رشدی صعودی مواجه شد و از ۵۰ اقامتگاه به حدود ۳۰۰ باب رسید. رشد سریع و زیاد اقامتگاه‌ها در استان باعث شد تا اصفهان ازنظر کمی در جایگاه نخست کشور قرار گیرد.امروز تعداد اقامتگاه‌های بوم‌گردی اصفهان از تعداد هتل‌ها بیشتر است.اصفهان حدود ۱۵۰ هتل، ۴۴۴ اقامتگاه بوم گردی، ۷۰ هتل سنتی، ۱۵۰ مسافرخانه و ۲۳۰ مهمان‌پذیر و افزون بر ۳۵ هزار تخت دارد. حضور موفقیت‌آمیز بخش خصوصی و بومیان هر منطقه، بزرگ‌ترین و مهم‌ترین رمز موفقیت این طرح محسوب می‌شود. استقبال از این طرح نه‌فقط به موافقت ساده و سریع با درخواست دایر کردن اقامتگاه‌های بوم گردی بازمی‌گردد که استقبال جوانان بیکار اما ریسک‌پذیر و کارآفرین نقاط دوردست و روستاها باعث شده تا آمار اقامتگاه‌ها جهشی رشد کند. تا سه سال گذشته تنها سه شهرستان استان دارای اقامتگاه بوم‌گردی بودند، اما در این مدت تمامی ۲۴ شهرستان استان از این ظرفیت بهره‌مند شدند و امروز کمیت بدون کیفیت بلای جان مناطق بوم‌گردی استان شده است. از میان ۲۴شهرستان استان، کاشان و خور و بیابانک، بیشترین اقبال را داشته‌اند به گونه ای‌که امروز سه اقامتگاه بوم‌گردی در برزک کاشان، دو اقامتگاه در قمصر و سه اقامتگاه بوم‌گردی نیز در شهرستان کاشان وجود دارد و چندین اقامتگاه دیگر نیز در این منطقه در دست تعمیر است و شهرستان خور و بیابانک استان اصفهان با ۶۰ باب بیشترین اقامتگاه بوم‌گردی در استان اصفهان را دارد.
بوم‌گردی تب کرد
امروز میان بخشداران، فرمانداران و استانداران برای تاسیس اقامتگاه‌های بیشتر، رقابت ایجادشده و همه می‌خواهند در حوزه آن‌ها حداقل یک اقامتگاه وجود داشته باشد. ایجاد سریع اقامتگاه‌های غیراستاندارد و عدم وجود آموزش‌های لازم به مردم بومی یک روستا برای برخورد مناسب با گردشگران، می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد. ایجاد اقامتگاه‌ها به‌جای آنکه برای افزایش تعداد توریست و معرفی میراث ناملموس ایران به جهان، هدف‌گذاری شده باشد گویا به ناجی روستاها و رفع نواقص زیرساخت‌های گردشگری در کشور تبدیل‌شده است! هدف‌گذاری اشتباهی که صنعت اکو توریسم در استان را دچار مشکل کرده است.
بوم‌گردی همانند گردشگری و هتلداری هنوز در دوران کرونا جامانده و دوران رکود رهایش نمی‌کند. حوادث شهریور، گردشگری را دوباره از رونق انداخت و بوم‌گردی هم از آن تبعیت کرد. اکو توریسم اما از راهبرد نابجا هم رنج می‌برد.نایب‌رئیس جامعه حرفه‌ای اقامتگاه‌های بوم‌گردی می‌گوید:« مسوولان به‌جای تشویق و تبلیغ روی احداث و افزایش تعداد اقامتگاه‌های بوم‌گردی باید روی کیفیت آن‌ها کارکرده و در این راه، تسهیلگری انجام دهند.»
مازیار آل داوود که خانه بوم‌گردی خود در خوروبیابانک را تعطیل کرده است از بازار کساد بوم‌گردی در این روزها می‌گوید. به گفته او امروز شاید ۱۰تا۱۵اقامتگاه کار می‌کنند و مابقی مشتری ندارند. هزینه‌های گزاف بازسازی، ارتقا، بیمه کارگران، انرژی و...به همراه کاهش ورود گردشگر به کشور باعث شده تا صاحبان اقامتگاه‌های بوم‌گردی به‌تدریج از کرده خود پشیمان شوند.
او می‌گوید:«برخی بدون آموزش و فقط به دلیل تبلیغات زیاد برای تأسیس اقامتگاه بوم‌گردی اقدام می‌کنند و متضرر هم می‌شوند. بوم‌گردی به فعالیت آگاهانه و بامطالعه و استفاده از تجربه‌های افرادی نیاز دارد که در این مسیر گام برداشته و موفق بوده‌اند.»
باوجود فضای رکود در بوم‌گردی استان اما محققیان، معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی استان در گفتگو با ایسنا درباره افزایش تعداد خانه‌های بوم‌گردی بدون توجه به کیفیت آن‌ها در وضعیت رکود فعلی می‌گوید:«بسیاری از افراد همچنان در حال تبدیل خانه‌ها به اقامتگاه‌های بوم‌گردی ، بهسازی و بازسازی هستند و اگر واقعا متضرر بشوند به این ماجرا ورود پیدا نمی‌کنند.» او تاکید می‌کند که وقتی سرمایه‌گذاران پروانه قانونی و معتبر داشته باشند می‌توانند از تسهیلات تبصره‌ای و وام‌ها استفاده کنند.»
بیراهه بوم‌گردی
فلسفه اکو توریسم ایجاد اقامتگاه‌ها در یک مکان بومی و طبیعی مثل روستاها، طبیعت و.... بود. اما در عمل مجوزها را در مراکز شهرها و محله‌ها هم صادر کردند. بنابراین اولین گام اشتباه تاسیس مراکز بوم‌گردی در مراکز شهرها بود. درحالی‌که در شهرها باید مجوز اقامتگاه سنتی صادر می‌شد. دومین گام اشتباه تعداد زیاد اقامتگاه‌ها بود.
ملاک مجوز اقامتگاه بوم گردی این بود که هرکس به هر میزان که در استان خود توانایی جذب سرمایه‌گذار داشت، وارد این حوزه شود و چون تاسیس این اقامتگاه‌ها هزینه کمتری داشت، سرمایه‌گذاران در این حوزه وارد شدند و به همین میزان تعداد این اقامتگاه‌ها به‌صورت هیجانی افزایش یافت و میزان کشش بازار در نظر گرفته نشد. از سوی دیگر عدم آگاهی سرمایه‌گذاران باعث شده تا پس از ورود به حوزه اکو توریسم توان طی روند اخذ پروانه و درجه‌بندی را نداشته و درنهایت یا بدون مجوز مسیر را ادامه دهد و یا واحد خود را تعطیل کند. در اصفهان به‌عنوان قطب بوم‌گردی ایران این اتفاق افتاده به‌طوری‌که امروز از ۴۴۴اقامتگاه در استان فقط ۲۳۰اقامتگاه مجوز رسمی دارد.
تاسیس اقامتگاه بوم‌گردی به‌غیراز دریافت مجوز، نیازمند رعایت استانداردهایی در حوزه مهندسی، ایمنی و استفاده از مصالح بومی است. این اقامتگاه‌ها برای طبخ غذاها و خوراکی‌های محلی، باید استاندارهای بهداشتی را نیز رعایت کنند. روی دیگر سکه بوم‌گردی، گردشگران و توریست‌هایی هستند که با راه‌ها سرویس‌های حمل‌ونقل و شیوه ارایه خدمات به گردشگران در ایران آشنا نیستند و با مشاهده بعضی از اقامتگاه‌ها و مسیر دسترسی به آن‌ها و حتی عدم دسترسی به تلفن و اینترنت می‌توان نارضایتی و حتی تعجب را در چهره آن‌ها دید، نواقصی که شاید برای بک گردشگر ایرانی، عجیب نباشد. بنابراین نمی‌توان در هر کوی و برزنی به اسم ایجاد اشتغال و جلوگیری از مهاجرت روستاییان، مجوز اقامتگاه بوم گردی صادر کرد.
