موانعِ گردشگری در اصفهان
فصلی بودن تقاضای گردشگری از یک‌سو و توزیع نامتعادل تقاضا در عرصه اصفهان از سوی دیگر، باعث شده است بسیاری از منابع و قابلیت‌های استان اصفهان که هریک در نظام صنعت گردشگری وزنه‌ای بین‌المللی محسوب می‌شود، وارد چرخه‌های فعالیت این صنعت نشده، مورد بهره‌برداری کامل قرار نگیرد و درنتیجه بسیاری از شهرستان‌ها و نواحی استان از منافع اقتصادی و اجتماعی این صنعت محروم بمانند. دستیابی به تعادل عرضه و تقاضا، توزیع مناسب فصلی فعالیت‌ها، توزیع متعادل و عادلانه فعالیت‌های صنعت گردشگری در استان اصفهان و تحقق‌پذیری طرح‌های سرمایه‌گذاری در این عرصه به دلیل فرایند میان بخشی دستگاه‌ها و نهادهای دولتی در سرمایه‌گذاری در این طرح‌ها و نبود چتر حمایتی دولت از سرمایه‌گذاران در این عرصه، از دغدغه‌های اصلی نهادهای متولی توسعه گردشگری استان و در مواردی در ایران است. از مهم‌ترین چالش‌های حوزه گردشگری استان اصفهان در حوزه کلان می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- عدم وجود برنامه‌ریزی بلندمدت و استراتژی توسعه مبتنی بر واقعیت‌ها، آمار‌های مستدل و دقیق.
- عدم هماهنگی و ارتباط صحیح بخش خصوصی و دولتی و نبود چتر حمایتی جامع از بخش خصوصی تاثیر‌گذار در حوزه گردشگری.
- عدم استقرار در جایگاه مناسب ازلحاظ اقتصادی و ضعف در جذب گردشگر داخلی و خارجی.
- فقدان آموزش‌های لازم برای ارائه خدمات به گردشگران.
- پایین بودن نرخ رشد تقاضای هتل‌ها و بالا بودن نسبی سطح بی‌ثباتی در الگوی استفاده از هتل‌ها که بیانگر وضعیت دشوار سرمایه‌گذاری در این عرصه است.
- کمبود آمار و اطلاعات واقعی در زمینه عرضه و تقاضای گردشگری.
- محدودیت اطلاعات آماری در زمینه ارزیابی اثرات اقتصادی.
- ضعف شبکه‌های ارتباطی و زیر‌ساخت‌های کالبدی در حوزه گردشگری.
- ضعف و ناکارآمدی خدمات گردشگری و مدیریت بازاریابی.
- تخریب منابع و جاذبه‌های گردشگری استان به دلیل استفاده نادرست و بیش از ظرفیت قابل‌تحمل محیط‌های طبیعی و واجد ارزش.
- فقدان آموزش و ارتباط جوامع مهمان و میزبان و نبود مشارکت محلی در این حوزه.
چالش‌های خُردتر حوزه گردشگری اصفهان نیز شامل این موارد است:
- بخش‌های اقامتی: شامل کمبود مراکز اقامتی استاندارد، محدودیت تنوع امکانات اقامتی، محدودیت نظام استاندارد‌سازی اماکن اقامتی، توزیع متناسب اقامتگاه‌ها و... - جاذبه‌ها: شامل فقدان نظام جامع مدیریت منابع و جاذبه‌ها و تعارض میان تصمیمات اتخاذشده توسط سازمان‌های متولی، ضعف در نظام بازاریابی جاذبه‌ها، فقدان برنامه منسجم شناسایی و حفاظت از جاذبه‌ها و محدودیت در زیر‌ساخت‌های گردشگری، کم‌کاری در معرفی جاذبه‌ها و میراث ناملموس استان اصفهان و... .
- گذران اوقات فراغت: شامل کمبود امکانات گذران اوقات فراغت هیجان‌انگیز در قالب پارک‌های موضوعی، کیفیت پایین ارائه خدمات به گردشگران داخلی، توزیع نامتقارن مراکز تفریحی و گردشگری در استان و ... .
- خرید: محدودیت و ضعف در نظام بازاریابی صنایع‌دستی و... .
- خدمات تغذیه‌ای: عدم نظارت مناسب بر مراکز تغذیه‌ای در استان، کیفیت نامناسب ارائه خدمات تغذیه ، فقدان توجه کافی به کسب‌وکار نوشیدنی‌ها، فقدان بازاریابی در صنعت غذا و نوشیدنی‌ها و... .
- جا‌به‌جایی و حمل‌و‌نقل: کمبود و پراکنش نامتقارن مجموعه‌های خدمات جاده‌ای در استان، کیفیت نامطلوب حمل‌و‌نقل درون استانی، سطوح پایین امنیتی تردد جاده‌ای و عدم تمایل سرمایه‌گذاران بخش خصوصی برای ورود به ایجاد خدمات جاده‌ای، فرسودگی ناوگان حمل‌و‌نقل، فرسودگی و استفاده بیش‌ازحد از جاده‌های موجود، رکود فعالیت حمل‌و‌نقل بین‌المللی در استان، مشکلات تملک و آزاد‌سازی مسیر‌ها و سایر موارد.
- رویدادها: فقدان تقویم رویدادهای گردشگری استان اصفهان، فقدان رویدادهای جذاب گردشگری متناسب با جایگاه اصفهان در صنعت گردشگری کشور، توزیع نامناسب زمانی رویدادهای گردشگری، فقدان رویدادهای متناسب با گروه‌های مختلف مخاطبان.
- خدمات مسافرتی: شامل عدم آموزش و تنوع محدود در شناسایی گونه شناسی گردشگران، عدم توجه و هماهنگی لازم میان نهادهای متعدد دخیل در ارائه خدمات به مسافران و سایر موارد.
تحلیل مسائل و چالش‌های نیازمند مداخله
برای تحقق بخشی طرح‌های گردشگری و ارتقای سطوح گردشگری استان اصفهان، الگوی عوامل موثر بر تدوین راهبردهای توسعه مقاصد گردشگری شامل بررسی عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و فناوری، موقعیت‌های جغرافیایی، بازار‌ها، منابع، عوامل رقابتی و عوامل سیاسی، قانونی و دولتی به‌عنوان عوامل خارجی موثر بر مقصد گردشگری و جاذبه‌ها و فعالیت‌ها، تسهیلات و خدمات، زیر‌ساخت‌ها و عناصر سازمانی به‌عنوان عوامل داخلی موثر بر مقصد گردشگری است. هریک از فاکتورهای فوق دارای ریز فاکتورهای مختلف برای سنجش و ارزیابی هستند. در این میان شاید یکی از مهم‌ترین اولویت‌های مورد تحلیل و سنجش، سازوکار‌های مدیریتی و سرمایه‌گذاری برای احداث زیر‌ساخت‌های گردشگری استان و ایجاد بستر لازم برای ورود این سرمایه‌ها به عرصه عمرانی گردشگری در استان است. در کنار این رویکرد اولویت‌دار، ارائه برنامه منسجم و واقع‌بینانه از ماموریت صنعت گردشگری استان اصفهان در سه سطح بین‌المللی، ملی و استانی ضروری است. لازمه تهیه این برنامه منسجم، داشتن بانک داده آماری بسیار قوی، مستدل و واقعیت‌گرا از عوامل داخلی و خارجی موثر بر مقصد گردشگری است که می‌تواند رسیدن به این برنامه منسجم را محقق کند. گام بعدی، اجرای این برنامه دقیق و موشکافانه به همت نهادهای متولی این امر با این رویکرد است که گردشگری جریان حیاتی استان اصفهان برای نسل‌های آینده خواهد بود.
بررسی راهکارهای کلان
بهترین راهکارهای مداخله در چالش‌های ارائه‌شده با رویکرد سیاست‌گذاری، در حوزه‌های ذیل قابل دسته‌بندی است:
ابتدا ایجاد رویکرد مناسب در حوزه سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری و حمایت از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی و در گام بعدی کاهش دوایر میان بخشی دولتی در فرایند‌های سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری و همراهی کردن سرمایه‌گذار برای تحقق بخشی طرح گردشگری موردمطالعه.
همچنین کاهش ارتباطات مبتنی بر بوروکراسی در فرایند‌های تصمیم‌گیری به همراه ارتقای هماهنگی‌های عملکردی بین نهادی را می‌توان ازجمله راهکارهای موردنظر در شمار آورد.
در ادامه باید به کاهش تداخل فعالیت‌های بین سازمانی با حمایت نهاد متولی اشاره شود که در مرحله بعدازآن تامین و توزیع متناسب زیر‌ساخت‌های حوزه گردشگری در بخش اقامت، حمل‌و‌نقل و ارتباطات، رویدادها و خدمات مسافرتی نیز ضروری است.
نباید ازنظر دور داشت، توجه به میراث ناملموس موجود در استان اصفهان و ارائه طرح و برنامه منسجم برای شناسایی و هدایت این بستر‌های ارزشمند برای افزایش تقاضای تفرجگاهی می‌تواند در توسعه گردشگری استان موثر باشد هم چنانکه توجه به حوزه بازاریابی و ارائه محصولات و صنایع‌دستی مناطق برجسته گردشگری اصفهان امری مهم به شمار می‌رود.
- تهیه بانک اطلاعاتی منسجم از عوامل داخلی و خارجی تاثیر‌گذار بر مقاصد گردشگری به همراه سنجش اثرات اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی و فرهنگی برای آسیب‌شناسی فعالیت‌های موجود و جلوگیری از تکرار اشتباهات گذشته نیز بخشی جدایی‌ناپذیر راهکارهای کلان توسعه گردشگری برشمرده می‌شوند.
در این مسیر نباید از ارائه برنامه منسجم و واقع‌گرا در حوزه گردشگری متناسب با پتانسیل‌ها و منابع موجود و ظرفیت‌های قابل‌تحمل محیط در ابعاد مختلف تا سطح ارائه راهبرد و سیاست‌های اجرایی و مشخص کردن نهاد متولی این امر غفلت کرد
و نهادهای متولی و توسعه عمران استانی گردشگری را به‌مثابه تنها محرک اقتصادی برجسته در استان به رسمیت بشناسند که لازمه آن توجه به این واقعیت است که وحدت رویه برای توسعه گردشگری در میان نهاد‌ها و ارگان‌های متولی تا امروز کمتر موردتوجه قرارگرفته و نیاز به رسیدگی دارد.
در پایان باید گفت اجرای صحیح و هم جانبه بسته‌های تشویقی سرمایه‌گذاری توسط نهادهای متولی نباید از سوی تصمیم سازان و بازیگران بالادستی حوزه گردشگری فراموش شود.
