قیمت سوخت چقدر تغییر می‌کند؟ سهمیه هر خودرو چقدر است؟
جزئیات اصلاحات بنزینی
این دومین دور از سهمیه‌بندی بنزین در کشور است. دور اول سال ۱۳۸۶ با دو نرخ ۱۰۰ و ۴۰۰ تومان به ترتیب برای هر لیتر بنزین سهمیه‌ای و غیرسهمیه‌ای آغاز شد و تا سال ۱۳۹۴ تا رسیدن قیمت بنزین سهمیه‌ای و غیرسهمیه‌ای به دو نرخ ۷۰۰ و هزار تومان ادامه یافت. در سال اول اجرای این طرح هر ماه ۱۰۰ لیتر بنزین سهمیه‌ای به هر خودرو تعلق می‌گرفت اما در سال‌های بعد این مقدار به ۶۰ لیتر کاهش یافت. با این حال نزدیک شدن نرخ‌های جهانی به قیمت‌های داخلی به دنبال افت قیمت نفت موجب شد که در سال ۱۳۹۴ دولت تصمیم به تک‌نرخی شدن بنزین و حذف سهمیه‌بندی این سوخت بگیرد. قیمت بنزین معمولی روی هزار تومان به ازای هر لیتر تک‌نرخی شد و بنزین سوپر نیز به قیمت هر لیتر ۱۲۰۰ تومان رسید. در حالی بنزین در قیمت عمدهفروشی این سوخت در بازارهای جهانی به کمتر از ۴۰ سنت سقوط کرده بود که هر لیتر بنزین در داخل با نرخ معادل دلاری حدود ۳۵ سنت به فروش می‌رسید.
اما از سال ۹۴ بدون توجه به افزایش نرخ تورم افزایش و قیمت‌های جهانی، نرخ در داخل کشور ثابت ماند. ثابت ماندن قیمت بنزین در کشور، در کنار افزایش نرخ‌های جهانی و قیمت دلار در بازار داخلی موجب شد که معادل دلاری نرخ بنزین ایران با قیمت‌های جهانی فاصله بسیاری بگیرد. به‌طوری که تا پیش از اصلاح نرخ‌های اخیر، قیمت بنزین ایران معادل حدود ۸ سنت بود، در حالی که متوسط جهانی خرده‌فروشی بنزین در حال حاضر بیش از یک دلار و قیمت عمده آن در بازارهای بین‌المللی بین ۴۰ تا ۵۰ سنت برای هر لیتر است. ایران با این نرخ بعد از ونزوئلا ارزان‌ترین قیمت را بین کشورهای جهان به خود اختصاص داده بود. در نرخ‌های جدید، قیمت هر لیتر بنزین سهمیه‌ای معادل ۱۲ سنت و هر لیتر بنزین غیرسهمیه‌ای معادل ۲۵ سنت است که همچنان با متوسط نرخ‌های جهانی فاصله زیادی دارد و ایران از جایگاه دوم ارزان‌ترین بنزین جهان به جایگاه سوم بعد از ونزوئلا و سودان رسیده است.
جا مانده از تورم
در سال‌های اخیر در حالی قیمت بنزین ثابت مانده بود که به دلیل تورم نرخ دیگر کالاها رشد شدیدی را تجربه کرد و این خود نشان می‌دهد این افزایش نرخ بنزین نیست که تورم شدید به همراه دارد بلکه این تورم است که لزوم اصلاح قیمت بنزین را ایجاد می‌کند. بر اساس اطلاعات مرکز آمار کشور، شاخص قیمت کالا و خدمات خانوارهای کل کشور طی این سال‌ها یعنی در فاصله بهار ۹۴ تا تابستان گذشته ۱۰۶ درصد رشد داشته است. عدم تناسب افزایش نرخ بنزین و دیگر کالاها موجب شد قیمت نسبی این کالا ارزان‌تر از قبل شود و این موضوع خود عاملی برای تشویق به مصرف بیشتر این کالا شده بود. به‌طوری‌که میزان مصرف روزانه بنزین کشور که در زمان تک‌نرخی شدن این سوخت حدود ۷۰ میلیون لیتر بود در ماه‌های اخیر به رکورد بیش از ۱۰۰ میلیون لیتر رسیده که به معنای رشد حدود ۵۰ درصدی مصرف این سوخت طی این سال‌ها است. مصرف بالای بنزین خود مهم‌ترین عامل آلودگی هوای این روزهای اغلب کلان‌شهرها و ترافیک شدید شهری و جاده‌ای کشور است. علاوه بر این، هرچند تولید کنونی بنزین کشور بیش از مقدار مصرف است، اما بیم این می‌رود که با ادامه رشد مصرف، در عرض تنها یک تا دو سال تولید بنزین داخل کفاف میزان تقاضا را ندهد و ایران مجددا برای پاسخ به تقاضای خود مجبور به واردات این سوخت شود. از این رو کاهش سرعت رشد مصرف به‌عنوان یکی از دلایل اصلاح قیمتها مطرح می‌شود.آنچه باید بر آن تاکید شود این است که ثبات در اقتصاد و نرخها از جمله نرخ بنزین خواسته و آرزوی تمامی مردم کشور و همچنین کارشناسان اقتصادی است. اما مادامی که تورم گریبان‌گیر اقتصاد کشور است ثابت نگه داشتن دستوری قیمت بنزین تنها به افزایش یارانه پنهان، افزایش مصرف و بی‌ثباتی اقتصادی منجر خواهد شد. افزایش یارانه پنهان خود کاهش درآمد و کسری بودجه دولت را به دنبال دارد، کسری بودجه نیز به معنای ضعف بیشتر در خدمات عمومی این نهاد و همچنین افزایش بی‌ثباتی اقتصادی است که خود تورم لجام‌گسیخته را به دنبال دارد.با این حال اصلاح نرخ بنزین در روز گذشته با جزئیات و حواشی همراه بود که در ادامه این گزارش به آن پرداخته شده است.
رفع محدودیت از کارت جایگاه‌داران
آن‌طور که سخنگوی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی روز گذشته اعلام کرد، محدودیت سوخت‌گیری با کارت جایگاه‌ها نیز از بامداد روز جمعه رفع شده است. از مرداد سال جاری استفاده از کارت سوخت شخصی اجباری شد، اما بنزین با کارت سوخت شخصی و کارت سوخت جایگاه‌ها با نرخ یکسان هزار تومان به ازای هر لیتر به فروش می‌رسید. از این رو استقبال از استفاده از کارت سوخت شخصی بسیار محدود و کمتر از ۱۰ درصد باقی ماند. در راستای افزایش استفاده از کارت سوخت شخصی، دولت سوخت‌گیری در هر بار استفاده از کارت سوخت جایگاه‌ها را به ۲۰ لیتر محدود کرده بود. حال آن‌طور که فاطمه کاهی می‌گوید، سهمیه کارت سوخت جایگاه‌داران به حالت پیشین یعنی ۶۰ لیتر در هر بار سوخت‌گیری بازگشته و محدودیت ۲۰ لیتر کارت سوخت جایگاه‌داران برداشته شده است. همچنین سقف سوخت‌گیری ماهانه با نرخ غیر سهمیه‌ای ۲۵۰ لیتر در نظر گرفته شده است.کاهی در عین حال از کاهش مصرف بنزین در اولین روز اجرای این طرح خبر داده است. به گفته سخنگوی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، از ساعت صفر روز جمعه (۲۴ آبان‌ماه) تا ساعت ۱۲ ظهر روز جمعه حدود ۲۱ میلیون و ۲۰۰ هزار لیتر بنزین در کشور توزیع شده است که این مقدار در مقایسه با مدت مشابه جمعه پیش از آن، کاهش ۲۰ درصدی را نشان می‌دهد. آن‌طور که کاهی می‌گوید، این مقدار بنزین توزیع شده ۱۴ میلیون لیتر از طریق کارت هوشمند سوخت شخصی و ۷ میلیون لیتر آن از طریق کارت سوخت جایگاه‌دار توزیع شده است.
کسانی که کارت سوخت ندارند...
ثبت‌نام برای دریافت کارت سوخت شخصی دو دوره انجام شد. یک دوره آذر سال پیش و دوره دوم از اردیبهشت سال جاری آغاز شده بود. با این حال به نظر می‌رسد افرادی هنوز برای دریافت کارت سوخت خود اقدام نکرده‌اند. با این حال، در اطلاعیه شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران تاکید شده کسانی که تاکنون به هر دلیلی کارت سوخت شخصی خود را دریافت نکرده‌اند، سهمیه سوختشان محفوظ و ذخیره خواهد شد. افرادی که کارت سوخت ندارند، شامل کسانی هستند که تاکنون درخواست المثنی نداده‌اند، درخواست داده و هنوز کارت سوخت خود را دریافت نکرده‌اند و همچنین کسانی که کارت سوخت برایشان صادر شده اما در باجه معطله شرکت ملی پست باقی مانده است.به گفته مجری طرح کارت سوخت شرکت ملی پست ایران، هم‌اکنون نزدیک به ۷۲۰ هزار کارت سوخت معطله در باجه‌های پستی سراسر کشور باقی مانده است. مهدی مقصودی گفته است، نیمی از این کارت‌ها متعلق به استان تهران است و کارمندان اداره پست برای ارسال این کارت‌ها سه بار به نشانی مالکان مراجعه کرده‌اند؛ اما موفق به تحویل این کارت‌ها نشده‌اند. صاحبان کارت هوشمند سوخت برای اطلاع از باجه‌ای که کارتشان نگهداری می‌شود باید به سایت شرکت ملی پست ایران مراجعه کنند و پس از وارد کردن شماره خودرو و دریافت شماره مرسوله از باجه محل نگهداری کارت خود مطلع شوند.
سهمیه خودروهای عمومی
آن‌طور که در جدول آمده است، دولت به منظور جلوگیری از افزایش نرخ حمل و نقل، برای تاکسی‌های بنزینی سهمیه ۴۰۰ لیتری و برای تاکسی‌های دوگانه سوز سهمیه ۲۰۰ لیتری در نظر گرفته است. همچنین در اطلاعیه شرکت ملی پخش آمده است، برای مسافربرهای بر پایه اینترنت (اسنپ و تپ‌سی) مشروط به آنکه نرخ‌های خود را از مقادیر مصوب(به تشخیص وزارت کشور) تغییر ندهند، اعتباری معادل سهمیه مصوب تعلق خواهد گرفت. از این رو دو شرکت تاکسی‌های اینترنتی مذکور روز گذشته اعلام کردند که کرایه سفرهای آنها افزایش نخواهد یافت. گفته می‌شود از این پس، هزینه بنزین کاربران راننده فعال در تاکسی‌های اینترنتی بر اساس کارکرد ماهانه، به قیمت دولتی محاسبه و ما به‌التفاوت آن به کارت بانکی آنها واریز می‌شود. آن‌طور که شرکت ملی پخش اعلام کرده، برای تامین سوخت خودروهای مسافربر خطی و بین شهری، آژانس‌های مسافربری و آموزشگاه‌های رانندگی تمهیدات لازم اتخاذ شده است که بعدا اعلام خواهد شد. با این حال، به هیچ یک از خودروهای دستگاه‌های اجرایی دولتی سهمیه بنزین تعلق نمی‌گیرد.
تشویق به مصرف سی‌ان‌جی
دولت تصمیم گرفته که قیمت سی‌ان‌جی به‌عنوان سوخت جایگزین بنزین را ثابت نگه دارد تا با این کار افراد را به دوگانه‌سوز کردن خودروهای شخصی خود تشویق کند. همچنین آن‌طور که در اطلاعیه شرکت ملی پخش آمده است، به منظور رفاه حال دارندگان خودروها با اولویت وانت بارها قرار است وزارت نفت و سازمان برنامه و بودجه کشور ظرف مدت یک ماه ضوابط تشویقی برای توسعه مصرف سی‌ان‌جی در خودروها را تنظیم و به تصویب شورای اقتصاد برسانند. در حال حاضر هر کیلوگرم گاز طبیعی فشرده شده (سی‌ان‌جی) به قیمت ۶۵۶ تومان عرضه می‌شود. هر کیلوگرم سی‌ان‌جی معادل ۹/ ۰ لیتر بنزین است. قیمت گازوئیل نیز با کارت سوخت جایگاه‌دار بدون تغییر خواهد بود.
در جایگاه‌ها همه چیز آرام است
در این میان با وجود برخی شایعات درخصوص ناآرامی در جایگاه‌های عرضه سوخت، شنیده‌ها از آرام بودن شرایط خبر می‌دهد. آن‌طور که سخنگوی نیروی انتظامی، سردار احمد نوریان اعلام کرده آرامش و امنیت بر استان‌های سراسر کشور بعد از اعلام سهمیه‌بندی سوخت حاکم است. مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران نیز با توجه به اعلام سهمیه بندی بنزین گفت: «عرضه سوخت جایگاه‌های سراسر کشور طبق روال عادی و در آرامش کامل ادامه دارد و طبق گزارش‌های دریافت شده از تمامی مناطق، هم اکنون هیچ مشکل یا کمبودی در این باره وجود ندارد.»
