جایگاه چاپ و بستهبندی برای توسعه صنعت توزیع در کشور کجا است؟
برگ برندهای برای صنعت پخش ایران
بزرگ‌ترین صادر‌کننده یک محصول (کشاورزی) در جهان؟
بزرگ‌ترین و برترین برند از یک محصول(کشاورزی - مواد غذایی) در جهان؟
رابطه بستهبندی با مقوله‌های بالا چیست و مولفه بستهبندی چه تاثیر بر هر کدام دارد ؟
قطعا یک برند خوب (در اینجا در خصوص موضوع مواد‌غذایی) شکل نمی‌گیرد مگر با وجود یک بستهبندی معقول و کاملا بهینه برای هر محصول تولیدی کشاورزی و مواد غذایی. پس هر جا صحبت از برندینگ و صاحبان برند می‌شود، بستهبندی بخش اصلی و جدا نشدنی از آن است. برخی از روابط تاثیر‌گذار در صنعت بستهبندی شامل رابطه بستهبندی با ارزش افزوده، رابطه بستهبندی با صادرات و ارزآوری محصولات استراتژیک ایران و رابطه بستهبندی با صنعت گردشگری و -رابطه بستهبندی با میزان اشتغال‌زایی در صنعت چاپ (چاپخانه‌ها - کارگاه‌ها و تولیدکنندگان بستهبندی - وارد‌کنندگان صنایع بستهبندی - سازندگان ماشین‌آلات بستهبندی - مهندسان صنایع چاپ و...) و طراحان گرافیک (طراحان بستهبندی) است.
رابطه بستهبندی با ارزش افزوده فروش :
با یک مثال تاثیر فرآیند برندینگ و بستهبندی روی چند محصول کشاورزی استراتژیک ایران را بررسی می‌کنیم. موضوع اصلی، فروش محصولی به‌صورت خام و همان محصول به‌صورت بستهبندی و ارائه به بازار داخلی است که بتوانیم راحت‌تر مقایسه صادرات و عرضه جهانی آن را تخمین بزنیم. بررسی‌های انجام شده صرفا از مارکت داخلی و سایت های فروش داخلی است، به‌علاوه هزینه تولید بستهبندی یک بسته زعفران (جعبه، کارگاه و...) با قیمت 250هزار تومان، کمتر از 10هزار تومان و عوامل دیگر نهایتا به 15هزار تومان می‌رسد؛ چیزی حدود نیم درصد.
حال با بررسی مارکت‌های خارجی و وضعیت حضور محصولات ایرانی (در اینجا زعفران) این مساله بیشتر پر‌رنگ می‌شود. شما در سایت فروش آمازون می‌توانید برند و بسته‌بندی‌هایی از اسپانیا، آمریکا، حتی افغانستان را پیدا کنید که به راحتی زعفران ایرانی را با برند خود می‌فروشند و جالب است صرفا در مشخصات تولید (که از الزامات کشور صادر‌کننده است) نام ایران را به عنوان مبدا اصلی آن معرفی می‌کنند. اما چیزی که مهم است اینکه مشتری در نهایت نام آن برند و نوع آن بستهبندی را به یاد خواهد آورد. نکته جالب دیگر در بحث قیمت‌گذاری‌هاست که زعفران تولید خود اسپانیا در بسته‌بندی‌های اسپانیایی حدود قیمت 8/ 4دلار ولی برندهایی که اعلام می‌کنند زعفران ایرانی را می‌فروشند حدود قیمت 4/ 9دلار را روی محصولات خود دارند و دلیل اصلی آن نیز کیفیت شناخته شده این محصول در دنیاست.
این در حالی است که ایران در تولید زعفران در جهان مقام اول را داراست. همچنان ایران مقام اول را در صادرات زعفران در جهان به صورت فله در اختیار دارد، و اسپانیا نیز مقام اول وارد‌کننده زعفران ایران به‌صورت فله است، اما اسپانیا حائز مقام اول صادرات زعفران در جهان به صورت برند و بستهبندی است.
اسپانیا در حالی روی زعفران ایرانی برچسب «ساخت اسپانیا» می‌‌‌زند که فقط بستهبندی را به خوبی انجام و در خصوص برند کردن آن تبحر دارد. این محصول را صادر کرده و به اقتصاد خود کمک می‌کند. آیا مشکل توانایی در طراحی بستهبندی و ارائه محصولات در قالب یک بسته ایده‌آل است؟
قطعا خیر. اینکه موضوع مشکل بستهبندی را در این مقطع زمانی به عنوان ضعف محصولات استراتژیک ایرانی مطرح کنیم، سخن صحیحی نیست.در حال حاضر هم از جهت توانایی طراحی و گرافیک و هم از نظر تولید انواع مدل بستهبندی، طراحان ایرانی فعال در حوزه طراحی بستهبندی در سطح بسیار خوب و بالایی قرار دارند. و درک صحیحی از سلیقه و خوراک ذهنی مخاطبان داخلی و خارجی خود دارند. موفقیت طراحان بستهبندی در دوسالانه‌های داخلی و خارجی به خوبی تایید این موضوع است.
رابطه صنعت بستهبندی با صادرات
موضوع بعدی کم توجهی صادر‌کنندگان ایرانی به مقوله برندینگ و عدم‌استفاده صحیح از بستهبندی اصولی است. موضوع در اینجا عدم‌تبحر و دانش کافی برای برند و خلق هویت صحیح و عرضه محصولات در کشورهای مقصد است. متاسفانه ناتوانی تجار و شرکت‌های ایرانی در بازاریابی جهانی و خلق و تثبیت برندهای ایرانی باعث شده است مجبور باشیم محصول استراتژیک خود را از طریق واسطه‌ها یا کشورهای غیر به دست مصرف‌کننده برسانیم. پیش‌تر امارات و اسپانیا این نقش را داشتند و حالا به نظر می‌رسد که هند و چین نیز در حال استفاده از این فرصت هستند. متاسفانه صنایع تبدیلی در کشور آنچنان که باید و شاید رشد قابل‌توجهی نداشته‌اند.
به همین دلیل سالانه حجم بسیار زیادی از محصولات کشاورزی و باغبانی در فرآیند برداشت تا توزیع و فرآوری هدر می‌رود. به همین دلیل، دیگر کشورهای در حال توسعه، برای رشد و ترقی این صنعت در کشور خود سرمایه‌گذاری بزرگی کرده‌‌‌اند؛ اما متاسفانه کشور ما در این راستا، جایگاه مناسبی ندارد. بر اساس آخرین آمار قابل استناد سهم ترکیه در خصوص ارائه خدمات حوزه بستهبندی در بازار منطقه بیش از 40درصد است در حالی که سهم ایران حدود 5/ 4درصد است که با توجه به سند چشم‌‌‌انداز کشور، رقم قابل‌توجهی نیست.
در این رابطه باید به عدم‌تربیت نیروی کار ماهر و عدم‌تولید دانش بومی صنعت چاپ به دلیل فقر باورنکردنی آموزش و پژوهش در این صنعت اشاره کرد که در حال حاضر با خروج ارز برای خرید مواد خام موارد بستهبندی، در بعضی کالاها با چالش چاپ نیز روبه‌رو هستیم و در برخی موارد برای رسیدن به کیفیت و مورد قبول بازارهای جهانی، مجبور به چاپ برخی از بسته‌بندی‌های محصولات خود در کشورهای دیگر هستیم.
رابطه بستهبندی با گردشگری
جالب است که گردشگر‌پذیری یک کشور با مقوله تولید و طراحی بستهبندی رابطه بسیار مستقیم و نزدیکی دارد. در مقیاس داخلی به شهرهای مسافر‌خیز خودمان نگاهی بیندازیم که چگونه سوغات و صنایع دستی آن شهر در قالب بستهبندی به مسافران عرضه و موجب درآمدزایی آن شهر می‌شود، حال این موضوع را در قالب توریست‌پذیری یک کشور بررسی کنید. موضوعی که اسپانیا از جهت پذیرا بودن گردشگر توانسته است، برای مثال محصولی مثل زعفران را به خوبی به گردشگران خود معرفی و یکی از زمینه‌های اصلی برندینگ در این خصوص این محصول را ایجاد کند. چرا که زعفران در غذاهای بسیاری مانند پائلا (غذای معروف و بسیار پرفروش)، انواع سوپ، خوراک گوشت بره، بستنی‌ها و سس‌های مختلف قابل سرو است. و به خوبی می‌توان نظر گردشگران را جلب کرد. چه چیزی لذت بخش‌تر از یک وعده غذای لذیذ با ادویه‌ای بی‌نظیر مانند زعفران.
همچنین برپایی جشن‌های فرهنگی زعفران در اسپانیا که هر ساله با برداشت گل زعفران در ماه اکتبر در این کشور آغاز می‌شود نیز زمینه‌ساز همان مقوله برندینگ است. بی‌‌‌شک برگزاری چنین جشنواره‌‌‌هایی نقش مهمی در معرفی زعفران با برند اسپانیایی در سطح جهان و کمک به جذب بیشتر توریست می‌کند و بهره‌برداری‌‌‌های اقتصادی فراوان خواهد داشت. موضوعی که در کشورمان بسیار جایش خالی است. در اهمیت توسعه صنعت چاپ و بستهبندی در توسعه تجارت اینکه میزان حجم سرمایه درگیر در این صنعت 7هزار میلیارد ریال است که 80درصد از گردش مالی صنعت چاپ مربوط به انواع بستهبندی است و تنها 5درصد آن را چاپ کتاب و 15درصد را نشریات دیگر شامل می‌شود.
عددی بسیار کوچک نسبت به حجم تولیداتی که در حوزه کشاورزی و محصولات استراتژیک ما انجام می‌شود. 80درصد صنعت چاپ ما وابسته به خارج است. از مواد اولیه گرفته تا ماشین‌آلات، دانش و پژوهش و همه آنچه باید چرخ این صنعت را بچرخاند. از اهمیت این صنعت لازم است توجه شما را به کشوری کوچک مانند اتریش جلب کنم. غول بستهبندی مواد غذایی اتریشی ALPLA گردش مالی خود را به میزان 4/ 8درصد در سال مالی 2021 میلادی افزایش داده و به 4میلیارد یورو رسانده است. ALPLA سیستم‌های بستهبندی سفارشی، بطری‌‌‌ها، درب‌‌‌ها و قطعات قالب‌گیری شده را در 177 واحد در 45 کشور تولید کرده و علاوه بر مواد غذایی و نوشیدنی که بخش عمده فعالیت آن هستند، بخش‌‌‌های مختلفی از جمله لوازم آرایشی و مراقبتی، محصولات تمیزکننده خانگی، محصولات دارویی و موتور را نیز تامین می‌کند.
این شرکت با استخدام بیش از 22هزار و 100 کارمند در سراسر جهان، کارخانه‌‌‌های بازیافت PET و HDPE خود را در اتریش، لهستان، مکزیک، ایتالیا و اسپانیا و همچنین در قالب سرمایه‌گذاری مشترک در مکزیک و آلمان راه‌‌‌اندازی می‌کند. این در حالی است که پروژه‌‌‌های دیگری نیز در نقاط دیگر جهان در حال انجام هستند. به همین دلیل، دیگر کشورهای در حال توسعه، برای رشد و ترقی این صنعت در کشور خود سرمایه‌گذاری بزرگی کرده‌‌‌اند؛ همان‌طور که در بالا اشاره کردیم، کشوری مانند ترکیه سهم بزرگی در منطقه را به خود اختصاص داده است. در بعد دیگر این صنعت، می‌توانید تعداد شرکت‌های طراحی و طراحان مستقل طراحی بستهبندی که به صورت مستقیم با تولیدکنندگان محصولات مواد غذایی، صادر‌کنندگان و صنعت چاپ ارتباط دارند را در نظر بگیرید.
تصور کنید حجم انبوه کالاهای تولیدی ایران با مجموعه مناسبی از بستهبندی و طراحی آن وارد بازارهای بین‌المللی شود؛ چه میزان عظیمی اشتغال در صنعت کشاورزی، بستهبندی و تولید و آژانس‌های طراحی بستهبندی را ایجاد می‌کند؛ مقوله‌ای که در بحث ارزآوری بسیار پر رنگ خواهد بود.
