افزایش کاربرد آنزیم‌ها در زندگی انسان
استفاده از آنزیم در صنعت از چه زمانی رواج یافت؟
انسان‌ها سالیان سال است که در تولید مواد غذایی دانسته یا نادانسته از آنزیم‌ها استفاده کرده‌اند. مانند زمانی که پنیر با طعم‌های مختلف را در خانه تولید می‌کردند یا زمانی که مواد نشاسته‌ای را تخمیر می‌کردند و الکل به دست می‌آوردند، ماست می‌زدند و نان می‌پختند. اما تنها چند دهه (تقریبا ۵۰ سال) است که آنزیم‌ها را وارد چرخه صنعت کرده و در زندگی صنعتی استفاده می‌کنند.البته شاید شناخت ما از آنزیم‌ها تنها محدود به دنبال کردن نامشان روی برچسب محصولات شوینده لباس باشد تا مطمئن شویم قرار است لباس‌هایمان بهتر شسته شوند یا قرار است ظرف‌های تمیزتری را از ماشین ظرفشویی بیرون آوریم، اما آنزیم‌ها قطعا محدود به شوینده‌ها نیستند، به‌نظر می‌رسد آنها همه جا هستند و هر روز بیشتر و بیشتر وارد زندگی روزمره‌مان می‌شوند.
آیا آنزیم‌ها موجودات زنده هستند؟
بسیاری از ما نگران هستیم که آنزیم‌ها موجودات زنده‌ای هستند که ممکن است به ما و طبیعت آسیب برسانند و در خرید محصولات حاوی آنزیم دقت مضاعفی داریم. مثلا نمی‌دانیم که با دیدن نام آنزیم روی برچسب محصول آیا باید با خیال راحت آن محصول را بخریم یا از خرید آن صرف‌نظر کنیم یا هنگام مصرف بیشتر مراقب باشیم؟
اما آنزیم‌ها به هیچ وجه موجودات زنده نیستند، بلکه مواد بیولوژیکی هستند، به این معنا که موجودات زنده آنها را برای زنده ماندن تولید می‌کنند. این موجودات زنده یعنی انسان‌ها، حیوانات، گیاهان و موجودات ریزی که با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شوند، همه و همه آنزیم تولید می‌کنند تا بتوانند مواد غذایی اطرافشان را به مواد قابل جذب در سلول‌هایشان تبدیل کنند، انرژی تولید کنند، سلول‌های جدید بسازند و به حیات خود ادامه دهند.
کاربرد آنزیم‌ها خیلی زیاد است، اما برای اینکه حس نزدیکی بیشتری نسبت به آنزیم‌ها داشته باشید می‌توان به آنزیم‌هایی که در معده ما برای هضم غذا تولید می‌شوند اشاره کرد. این آنزیم‌ها بدنمان را قادر می‌سازند تا از مواد غذایی استفاده کند و وجود این مواد در بدن ما تا حدی ضروری است که اگر بدن ما قادر به تولید به اندازه آنها نباشد، سلامتی ما به خطر می‌افتد و گاه مجبور می‌شویم آنها را از منابع دیگری تامین کنیم، مانند قرص‌های معده‌ای که مخلوطی از آنزیم‌های موردنیاز برای هضم غذا هستند.
آنها کاتالیزورهای بیولوژیکی هستند. موادی که باعث می‌شوند واکنش‌ها با صرف انرژی کمتر در زمان سریع‌تر اتفاق بیفتند. آن‌قدر سریع‌تر که بدون وجود آنزیم‌ها آن واکنش‌ها ممکن بود میلیون‌ها سال به طول انجامد یا هرگز اتفاق نیفتد. در واقع بدون آنزیم‌ها ساخت ماهیچه‌ها، از بین بردن سموم، تجزیه مواد غذایی و هضم و بسیاری دیگر هرگز اتفاق نمی‌افتادند و ما هرگز نمی‌توانستیم زنده بمانیم.
آنزیم در صنعت چگونه به کمک انسان آمده است؟
گرچه بسیاری از مواد پیش از استفاده صنعتی از آنزیم‌ها توسط انسان‌ها هم به طور صنعتی تولید می‌شدند، اما استفاده از آنزیم‌ها مزایای بسیاری برای ما به همراه داشته است. مانند حذف مواد مضر شیمیایی در تولید محصولاتی چون شیرین‌کننده‌ها، چرم، جین، نان‌های حجیم، روغن‌های گیاهی و...
همچنین توانسته‌ایم بسیاری مواد را با هزینه کمتر، مصرف کمتر منابع و تولید ضایعات کمتر تولید کنیم، مانند نشاسته، الکل، کاغذ و... بسیاری دیگر را با کیفیت بهتر و کارآیی بالاتر مانند شوینده‌های مختلف، آبمیوه‌ها؛ حتی توانسته‌ایم به محصولات جدیدی دست پیدا کنیم مانند فروکتوز، مواد لبنی کم یا بدون لاکتوز، پروتئین‌های قابل‌هضم و جذب سریع‌تر، اتانول سوختی و... که بدون آنزیم‌ها تولیدشان امکان‌پذیر نبوده است.
آنزیم‌ها به بسیاری از رویاهای ما جامه حقیقت پوشانده‌اند: به رویای لباس‌های تمیزی که دیرتر کهنه می‌شوند، رویای لبنیات برای همه، نان‌هایی که دیرتر بیات می‌شوند، مواد سرخ‌شده سالم‌تر، رویای دامی که سریع‌تر و سالم‌تر رشد می‌کند، خاک کشاورزی‌ای که محصول بهتری می‌دهد، پسابی که دوباره می‌تواند وارد چرخه تولید و مصرف ما شود و سوختی که تمیزتر می‌سوزد و برای تولید آن صدها سال زمان نیاز نیست. آنزیم‌ها موادی هستند که توسط موجودات زنده برای حفظ حیات آنها تولید می‌شوند. در واقع از دل طبیعت می‌آیند، پس قطعا با ما و طبیعت مهربانند و همان‌طور که اشاره کردم باعث مصرف منابع انرژی و آب کمتر، تولید ضایعات کمتر یا حتی جایگزینی مواد مضر شیمیایی می‌شوند. اگر بخواهم علمی‌تر صحبت کنم میزان تولید دی‌اکسیدکربن را که شاخصی برای سبز بودن یا نبودن یک فرآیند است کاهش می‌دهند.
