ریشه جاماندگی از کشاورزی فناورانه

اما برای اینکه بتوان بازدهی در کشاورزی را افزایش داد باید چه اقدامی صورت داد؟ در این خصوص فعالان این بخش بر این نکته تاکید می‌کنند که برای افزایش بازدهی در این صنعت در کنار استفاده از تکنولوژی‌های روز، باید نوآوری در ارائه خدمات نیز در دستور کار قرار گیرد؛ نوآوری که درحال‌حاضر به استارت‌آپ‌های فناور محور گره خورده است و خلأ این بخش در بخش کشاورزی ایران موجب شده تا برخی از صنایع این حوزه نتوانند از سنتی بودن به سمت تجاری‌سازی حرکت کنند.ارزیابی‌ها حاکی از این است که کشاورزی ایران که عمده محصولات اصلی آن در قالب صددرصد دولتی رخ می‌دهد، مانند خرید‌های تضمینی سازماندهی شده و کشاورزی که فاصله زیادی با حداقل‌های استاندارد حرفه‌ای این کسب‌وکار در دنیا دارد، زمینه‌های بهره‌گیری از فرصت‌های جدید را از بین می‌برد.یعنی شکل و چارچوب کشاورزی ایران برای صاحبان ایده‌ها چندان جذاب نیست. به گفته فعالان این بخش، «نحوه تولید»، «چگونگی ارائه محصول به بازار» و «تعاملات بعدی آن» از یکسو و ورود بخش‌خصوصی و استارت‌آپ‌ها می‌تواند زمینه را برای رسیدن به کشاورزی صنعتی فراهم کند.در ارزیابی‌های صورت گرفته از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس، پیش‌شرط‌های تسهیل رشد استارت‌آپ‌های فناوری‌محور بخش کشاورزی مورد بررسی قرار گرفته است.

طی سال‌های اخیر، تعداد استارت‌آپ‌های فناورانه کشاورزی و حجم سرمایه‌گذاری روی آنها در سطح جهانی با روند فزاینده‌ای مواجه بوده است؛ به‌طوری‌که براساس گزارش ۲۰۱۸ زیست بوم استارت‌آپی جهان، بخش کشاورزی و صنایع نوین غذایی، رتبه دوم را در میان بخش‌های درحال رشد کسب کرده است؛ به‌طوری‌که رشد سالانه تشکیل استارت‌آپ‌های این بخش طی سال‌های ۲۰۱۶-۲۰۰۸،معادل ۳/ ۱۴ درصد بوده است.  این امر درحالی است که میانگین جهانی رشد سالانه تشکیل استارت‌آپ‌ها معادل ۵/ ۴ درصد است، همچنین، داده‌های این گزارش مؤید آن است که تمایل سرمایه‌گذاران به سرمایه‌گذاری در بخش فناوری‌های کشاورزی افزایش یافته است، به‌طوری‌که رشد ارزش تامین مالی استارت‌آپ‌های این بخش طی سال‌های

۲۰۱۷-۲۰۱۲ درمجموع ۱۱۴۳ درصد بوده است و میانگین جهانی این رشد برای استارت‌آپ‌ها، ۳۷۷ درصد است.از سوی دیگر، بر اساس گزارش ۲۰۱۸ فینیستر ونچرز، بیش از ۴هزار فرصت درون بخش فناوری‌های کشاورزی شناسایی شده است. این آمار نشان‌دهنده زنجیره تامین و ارزش گسترده بخش کشاورزی و ظرفیت بالا جهت ورود استارت‌آپ‌های فناوری محور به آن است.اما در ایران با رشد نامتوازن استارت‌آپ‌ها در حوزه‌های مختلف روبه‌رو هستیم. در حوزه کشاورزی نیز از بخش‌هایی که یک استارت‌آپ می‌تواند وارد آنها شود عمده‌ترین تمرکز به بخش توزیع و رساندن محصول به‌دست مصرف‌کننده اختصاص یافته است که علت تمرکز بر این بخش، حذف واسطه‌هاست، زیرا یکی از چالش‌های اصلی کشور در بخش کشاورزی وجود واسطه‌هایی است که قیمت محصول را تا قبل از رسیدن به‌دست مصرف‌کننده بالا می‌برند و سود اصلی از بهره‌بردار دور می‌ماند. اصولا استارت‌آپ‌های فعال در این حیطه، ماهیت خدماتی دارند و فناور محور نیستند.نکته‌ای که باید به آن توجه شود، آن است که سایر بخش‌های زنجیره تامین و ارزش در بخش کشاورزی جهت ورود استارت‌آپ‌ها مغفول مانده است. درحال‌حاضر استارت‌آپ‌های کشاورزی در کشور درحال افزایش هستند، ولی نیاز است با سیاست‌های مناسب استارت‌آپ‌های کشاورزی را به سمت فناورمحوری سوق داد.

اما درخصوص اینکه برای رسیدن به کشاورزی صنعتی محور باید چه اقداماتی صورت داد، در این گزارش با توجه به سیاست‌های جهانی ۷ راهکار برای حمایت از ایجاد و توسعه استارت‌آپ‌ها در بخش کشاورزی ایران پیشنهاد شده است که باید در دستور کار سیاست‌گذاران قرار گیرد. در این خصوص می‌توان به «ایجاد زیست بوم استارت‌آپی کشاورزی منطقه‌ای به فراخور مطالعات امکان سنجی»، «راه‌اندازی پارک علم و فناوری کشاورزی»، «تسهیل در ایجاد و تامین مالی شتاب‌دهنده‌های تخصصی کشاورزی»، «تاسیس صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیر فناوری‌های کشاورزی و در نظر گرفتن مشوق‌های مالیاتی برای صندوق‌هایی که به بخش کشاورزی وارد می‌شوند»، «تعریف مشوق‌های مالیاتی تحقیق و توسعه برای استارت‌آپ‌های فناوری‌محور کشاورزی»، «تعریف کمک هزینه حداقل محصول قابل قبول برای استارت‌آپ‌های فناوری‌محور کشاورزی به‌دلیل هزینه بالای تولید نمونه اولیه» و «راه‌اندازی مکان‌های استقرار موقت در استان‌ها برای استارت‌آپ‌های فناوری محور کشاورزی سایر استان‌ها جهت آشنا شدن با بازار استان‌ها» اشاره کرد.

در کنار برنامه‌ها و اقداماتی که برای اجرا به سیاست‌گذاران پیشنهاد شده است در این گزارش ۷ برنامه و اقدام نیز به‌دستگاه‌های ذی‌ربط بخش کشاورزی پیشنهاد شده تا با اجرایی کردن آنها بتوان به فناوری‌های روز در بخش کشاورزی دست پیدا کرد. هفت محور پیشنهادی شامل «بهره‌گیری از ابزارهای تحریک طرف تقاضا از قبیل برگزاری دوره‌های آموزشی برای طرف تقاضا، بازاریابی و اقدامات ترویجی درخصوص فناوری‌های نوین کشاورزی، تسهیل دسترسی استارت‌آپ‌ها به خدمات فنی و مشاوره‌ای وزارت جهاد کشاورزی ازجمله دسترسی به کارشناسان فنی، دسترسی به کارگاه‌ها و آزمایشگاه‌ها، کمک در تولید نمونه اولیه، ارائه راهکارهای دسترسی به بازار از طریق بن‌های نوآوری،‌ حمایت اطلاعاتی از استارت‌آپ‌های فناوری محور کشاورزی به‌ویژه درخصوص اطلاعات بازار، راه‌اندازی پلت‌فرم پیشگامان فناوری‌های کشاورزی جهت اتصال کشاورزان پیشرو با فناوران و نوآوران بخش کشاورزی جهت آزمون نمونه اولیه، برگزاری رویدادها و چالش‌های دانشجویی به منظور حرکت به سوی نوآوری باز در بخش کشاورزی، برگزاری رویدادها و پروژه‌های دانش‌آموزی جهت آشنا کردن آنها با ابعاد کشاورزی نوین، ایجاد پایگاه اطلاعاتی برای اطلاع نوآوران و فناوران از برنامه‌های حمایتی بخش کشاورزی براساس مراحل بلوغ کسب‌وکار» می‌شود.