رشد ۳۵درصدی در انتظار صنعت غذا
نگاهی تحلیلی به وضعیت صنایع غذایی در ایران
در این بین اما مسائل مختلفی وجود دارد که برای نیل به این هدف باید مدنظر قرار گیرد که یکی از آنها مساله تامین منابع و نقدینگی است. با توجه به اینکه مواد اولیه صنایع غذایی عمدتاً از محصولات زراعی و باغی تشکیل شده و بازه زمانی تامین این محصولات منحصر به چند ماه تا بعضاً چندروز بوده و با توجه به شرایط اقلیمی و آب‌و‌هوایی کشورمان عمدتاً با همزمانی تامین محصولات مواجه هستیم قطعاً تامین نقدینگی و سرمایه درگردش یکی از دغدغه‌های مهم ما بوده و با این مساله درگیر هستیم.
همچنین تولید برخی محصولات (با توجه به مطالبی که در بالا عنوان شد) باید در بازه دو یا سه هفته انجام شده و فروش این محصولات موکول به یک سال و تا فصل بعدی تولید خواهد بود. پس حجم پیش‌بینی‌شده برای مصرف یک‌ساله باید در این بازه چندهفته‌ای تامین شود.
بر این اساس خواب منابع مالی یکی از دلایل کمبود سرمایه در گردش واحدهای صنعتی این‌چنینی است. حال آنکه به این مهم باید افزایش قیمت‌های لحظه‌ای محصولات را نیز افزود که در اکثر موارد منجر به عدم تحقق پیش‌بینی‌های صورت‌گرفته و بعضاً تشدید کسری منابع یا عدم تحقق جذب میزان موردنیاز محصولات خواهد شد؛ اما مشکل اساسی در خصوص تامین و تجهیز منابع مالی به بحث مطالبه وثایق بازمی‌گردد. وثیقه نباید مبنای تامین سرمایه درگردش برای تولیدکنندگان باشد، بلکه باید سوابق مدیران و حسن سوابق شرکت‌ها ملاک تضامین قرار گیرد. در مورد صنایع خوش‌نام که کوچک‌ترین معوقه بانکی نداشته و تاکنون تاخیری در پرداخت اقساط تسهیلات ندارند، ارائه وثایق باید آخرین مورد درخواستی تضامین در نظر گرفته شود.
به تعبیری درست‌تر اهلیت، ظرفیت، شخصیت و دانش و استعداد مدیران صنعتی باید مورد بررسی قرار گرفته و ملاک اعطای تسهیلات به واحدهای صنعتی باشد.
با فراهم آوردن تسهیلات و حفظ واحدهای صنعتی تبدیلی کشاورزی، کشاورزی این مرز و بوم حفظ شده و حفظ و توسعه کشاورزی از مهاجرت کشاورزان به حاشیه شهرها پیشگیری کرده و کشاورز به حفظ اشتغال و ماندن در روستا تشویق می‌شود. این امر یک سرمایه‌گذاری ملی است و البته موضوع زمانی اهمیت بیشتری می‌یابد که کشور و دنیا به دلیل موضوع کرونا در شرایط ویژه‌ای قرار دارد.
به همین دلیل موضوعاتی مانند تامین نقدینگی باید در دستور ویژه صنایع مختلف از جمله صنعت غذایی قرار گیرد چراکه شرکت‌ها بخشی از درآمدهای خود را از دست داده و فروش آنها محدود شده است. با توجه به شیوع کووید ۱۹ از ابتدای سال جاری میلادی در بخش وسیعی از جهان و محدودیت‌ها و مشکلاتی که از آن ناشی شده بارها شنیده‌ایم که دنیا در حال تغییر بوده و جهان پس از کرونا با جهان پیش از آن متفاوت خواهد بود.
این مساله تاثیر عمده‌ای بر صنعت غذا و رستوران‌داری داشته و دارد و بخش بزرگی از این کسب‌وکارها را برای همیشه به تعطیلی کشانده است. با وضع محدودیت‌های حضور در اماکن شلوغ و سایر قوانین پیشگیرانه طبعاً گرایش به مصرف مواد غذایی کنسروشده افزایش یافته و تقاضا در این بخش بیشتر شده است.
در بازار مواد غذایی ایران به‌طور واضح شاهد کاهش چشمگیر مصرف مواد غیربسته‌بندی و فله‌فروشی آنها هستیم. البته جدا از سایر کشورها و فرهنگ‌های متفاوت مصرف در این کشورها نکته مهم این است که در کشور ما اغلب دید آگاهانه‌ای نسبت به محصولات کنسروی وجود ندارد و اکثراً این محصولات را حاوی مواد نگهدارنده دانسته و نسبت به مصرف این محصولات رغبت چندانی ندارند.
بنابراین الزاماً در این خصوص باید اطلاع‌رسانی و آگاهی‌سازی جدی صورت گیرد تا مردم ما با فرآیندهای تولید محصولات غذایی آشنا شده و بدانند که این محصولات طی فرآیند پاستوریزاسیون و استریلیزاسیون نیازی به افزودن مواد نگهدارنده نداشته و تا تاریخ تعریف‌شده بدون ایجاد هیچ‌گونه مشکلی قابلیت مصرف دارند.
در همین خصوص لازم به ذکر است که کارخانه‌های معتبر صنایع غذایی با بهره‌گیری از دانش و تخصص کارشناسان زبده صنایع غذایی و کنترل کیفیت مقیم که نماینده سازمان‌های ذی‌ربط (سازمان استاندارد و غذا و دارو) نیز هستند به‌صورت مداوم به پایش خطوط تولیدی خود پرداخته و فرآیند تولید را از ارسال محصول از مزرعه به کارخانه و ورود مواد اولیه و بسته‌بندی تا تولید محصول و ارسال آن به بازار و پس از آن نیز رصد کرده و در تمام مراحل به‌عنوان نماینده و امین سازمان‌های مذکور باید پاسخگوی بروز مشکلات در هر مرحله از این فرآیند باشند.
البته شاید محصولات کنسروی و کمپوت‌ها دارای ارزش غذایی به میزان محصولات تازه نباشند اما شیوه‌های جدید زندگی، مصرف این محصولات را ناگزیر کرده است، پس باید با معرفی فواید و خواص محصولات کنسروی و خدماتی که این صنعت به بخش کشاورزی ارائه می‌کند، مصرف محصولات بهداشتی و سلامت‌محور را به‌عنوان یک فرهنگ، هر چه بیشتر به مردم شناساند.
همچنین باید به این موضوع اشاره کرد که آزادسازی ارز (که امیدواریم ناشی از تحریم‌ها نباشد) ادامه پیدا کند، زیرا آزادسازی ارز باعث بالا رفتن قیمت محصولات شده و این موضوع باعث می‌شود که در سطح بین‌المللی نیز شاهد افزایش قیمت‌ها باشیم؛ و این موضوع امیدوارکننده است.
از طرفی حذف یارانه ارز باعث خواهد شد که استقبال از محصولات داخلی بیشتر شده و کشاورزان با رغبت بیشتری به کشت محصولات و توسعه زمین‌های کشاورزی پرداخته و به سمت خودکفایی حرکت کنند، از این‌رو بدیهی است که خودکفایی اقتصادی باعث ایجاد اشتغال و مهار بحران‌های اجتماعی خواهد شد.
ما به نوبه خود به دنبال این موضوع هستیم که با تمام توان در راستای حمایت از کشاورزان، مصرف‌کنندگان، بهبود کیفیت، فرآیندهای تولید، توزیع و... جایگاه این برند را در بازارهای داخلی و صادراتی بهبود ببخشیم و با عملیاتی شدن برنامه‌های توسعه‌ای شاهد اشتغال بیشتر جوانان و به‌تبع آن افزایش میزان امنیت اجتماعی در استان و کشور باشیم. در حال حاضر تامین محصولات کشاورزی از استان‌های هرمزگان، کرمان، خوزستان، گلستان، آذربایجان شرقی و غربی، مازندران، البرز، زنجان، قزوین، کرمانشاه و... باعث رونق کشاورزی کشور و توسعه اشتغال مولد خواهد شد که این امر به‌نوبه خود در بهبود شرایط زندگی و رفاه اجتماعی که لازمه داشتن یک زندگی سالم است تاثیر مستقیم خواهد داشت.
پیش‌بینی می‌شود در سال جدید میزان تولید محصولات با رشد ۳۵درصدی همراه باشد. با توجه به شرایط جهانی و منطقه‌ای و تحولات داخلی کشور میزان فروش محصولات شرکت در سال گذشته از رشد وزنی ۲۰درصدی برخوردار شده و حجم تولیدات به ۲۴ هزار تن در سال رسیده است. این رشد شرایط را برای بهینه‌سازی فرآیندهای تولید و ارائه محصول هرچه باکیفیت‌تر مهیا ساخته است.
توسعه برندینگ با بازاریابی مویرگی
در این بین بازاریابی و برندینگ صنایع غذایی سحر موضوعی است که با استفاده از ظرفیت‌ها و دانش استادان مطرح کشور توسعه یافته است. در این زمینه تلاش‌های مهمی در حوزه شناساندن هر چه بیشتر برند به مشتریان داخلی و بین‌المللی، افزایش مراکز و شعب توزیع در ۲۳ استان کشور و توزیع تخصصی به‌صورت مویرگی، ایجاد فضا برای برگزاری مراسم، برنامه‌های جانبی در نقاط مختلف کشور، معرفی محصولات جدید به مصرف‌کنندگان در نقاط مختلف کشور، حمایت از برنامه‌های مختلف در قالب مسوولیت‌های اجتماعی بنگاه‌های اقتصادی، حضور در نمایشگاه‌های تخصصی صنایع غذایی در داخل و خارج از کشور و حمایت از رویدادهای فرهنگی و اجتماعی و زیست‌محیطی صورت گرفته است.
البته طراحی ظروف و بسته‌بندی‌های این شرکت که در توسعه برند نقش مهمی بر عهده دارد همگی بر پایه سهولت استفاده برای مصرف‌کننده، حفظ محیط‌زیست (با توجه به مواد مصرفی) و در نهایت ارائه زیبایی بصری است.
به گونه‌ای که شرکت سحر برای طراحی بسته‌بندی‌های جدید خود ضمن رصد بازارهای داخلی و به‌خصوص بازارهای خارجی، بسته‌بندی‌های مختلفی را در واحد تحقیق و توسعه خود بررسی کرده و در نهایت از ایده‌های مختلف و متنوع طراحی و فن‌های بسته‌بندی روز دنیا با توجه به امکانات موجود در ایران استفاده می‌کند.
همچنین این شرکت در راستای احترام به حقوق مصرف‌کننده و حفظ محیط‌زیست از سالیان قبل و برای نخستین‌بار تولید محصولات کمپوت و کنسرو را در بسته‌بندی شیشه به بازار عرضه کرد که با توجه به استقبال مصرف‌کنندگان از این محصولات، دیگر تولیدکنندگان نیز به این سمت‌وسو حرکت کرده و شاهد افزایش تولید و مصرف محصولات کنسروی و کمپوتی در این نوع بسته‌بندی هستیم.
برنامه توسعه سحر
توسعه فعالیت‌ها و ارائه محصولات جدید توسط این شرکت از موضوعاتی است که به‌خصوص در سال جهش تولید از اهمیت زیادی برخوردار است. بر این اساس با توجه به گسترش و تنوع بازارهای مصرف مواد غذایی و رویکردهای نوین مصرف‌کنندگان جوامع شهری، برنامه‌های مختلف توسعه‌ای در دستور کار این شرکت قرار دارد. از جمله این طرح‌ها، طرح توسعه‌ای در شرکت سحر و شرکت‌های تابعه است که مذاکرات اولیه آن انجام شده و ظرف امسال و سال‌های آتی شاهد تکمیل و بهره‌برداری از آنها و به‌تبع آن گسترش زمینه‌های فعالیت شرکت و تنوع هر چه بیشتر محصولات تولیدی خواهیم بود.
بحث توسعه محصولات جدید نیز از جمله مواردی است که با محوریت تولید محصولات سلامت‌محور با محوریت کاهش قند، چربی و نمک، محصولات صادرات‌محور با محوریت ذائقه مصرف‌کنندگان منطقه‌ای در نقاط مختلف دنیا، طرح توسعه تولید محصولات در بسته‌بندی «ای کیو اف» و فرنچ فرایز، تولید محصولات غنی‌شده، تولید بر پایه محصولات ارگانیک و با استفاده از فناوری نانو، استفاده از گیاهان دارویی در تولید محصولات غذایی و اجرای طرح کشاورزی قراردادی و خرید تضمینی محصولات در راستای حمایت از کشاورزان و مصرف‌کنندگان مطرح شده است. موارد زیر در دستور کار واحد تحقیق و توسعه این شرکت قرار گرفته است.
همچنین در سال ۹۹ تولید محصولات جدید شامل کمپوت توت‌فرنگی، مربای گل با گردو، سس فلفل هالوپینو سبز و نارنجی، کنسرو سوپ جو و سوپ قارچ، ترشی فلفل هالوپینو ورقه‌ای، خیار ملس، زیتون اسلایس‌شده و زیتون بدون هسته و سس مایونز چیلی عملی خواهد شد.
از سوی دیگر هر برند معتبری علاوه بر آنکه به فکر بازارهای داخلی است، توسعه فروش در بازارهای بین‌المللی را در دستور کار خود دارد که برند سحر توانسته با تولید کیفی محصولات خود را به کشورهای عراق، روسیه، کانادا، استرالیا، کشورهای حوزه خلیج‌فارس (کویت، بحرین، قطر، امارات و عمان)، کنیا، کشورهای اروپایی (دانمارک، سوئد، نروژ و غیره)، قزاقستان، هندوستان و... صادر کند. به گونه‌ای که محصولات شرکت با توجه به فرهنگ و تقاضای مصرف از کشورهای هدف صادراتی به این کشورها ارسال می‌شود که بسته به ذائقه مردم هر کشور نوع و ترکیب محصولات درخواستی متفاوت است.
نکته مهم در این خصوص توجه به این بحث است که کار تخصصی و علمی و صادرات محصولات شناسنامه‌دار با صادرات فله‌ای و فروش لب مرز تفاوت دارد. در همین راستا مهم‌ترین برنامه و استراتژی که در دستور کار صادرات این شرکت قرار دارد، تحقیقات بازار مدون و برنامه‌ریزی‌شده، برندسازی و تعمیق بازار و سعی در معرفی و فروش گستره وسیع‌تری از محصولات ایرانی به مشتریان خارجی و ورود به فروشگاه‌های زنجیره‌ای بین‌المللی است.
درخواست زمان برای بازگشت ارز صادرات
در این بین مشکلات متعددی در حوزه صادرات وجود دارد که برای همه صنایع از جمله صنایع غذایی مشکل‌آفرین بوده است. تحریم‌ها در زمینه صادرات و نقل‌وانتقال پول و تجارت کالاها موانع مهمی محسوب می‌شوند. با توجه به اعمال تحریم‌ها و بروز برخی محدودیت‌ها ما به‌عنوان تولیدکننده به بحث برگشت ارز حاصل از صادرات به کشور و صرف ارز در واردات کالاهای اساسی اعتقاد داریم و از این بحث حمایت می‌کنیم؛ اما موضوع اساسی این است که بازه زمانی بازگشت ارز که در سال جاری بازه‌ای چهارماهه در نظر گرفته شده است، باید بازه‌ای یک‌ساله در نظر گرفته شود و به تولیدکننده‌ای که به صورت قانونی از مبادی رسمی اقدام به صادرات کالای شناسنامه‌دار می‌کند و با توجه به سرمایه‌گذاری‌ای که در بخش توزیع محصولات در بازارهای صادراتی کرده است، این فرصت را داد که ارز حاصل از این صادرات را به شکل رسمی و قانونی و در بازه زمانی مورد نظر بازگرداند. نکته اینجاست که صادرکننده واقعی با خام‌فروشان لب مرز تفاوت دارد، دریافت وجه کالاهای صادراتی از مشتریان بین‌المللی که مطابق قراردادهای بلندمدت فی‌مابین انجام می‌گیرد، پروسه‌ای زمان‌بر و محدودکننده است. متصدیان امر و سازمان‌های ذی‌ربط باید با لحاظ تمام این موارد بازه برگشت ارز حاصل از صادرات را تعریف و اجرایی کنند که پیشنهاد ما به‌عنوان یک صادرکننده بازه یک‌ساله است.
چالش بزرگ قیمت رقابتی
یکی از مشکلاتی که صادرکنندگان ایرانی با آن مواجه هستند مشکل قیمت‌های رقابتی است، دلیل اینکه قیمت محصولات ایرانی نسبت به سایر صادرکننده‌ها کمتر رقابتی است، مربوط به هزینه‌های تولید و تورم بالا در تامین مواد اولیه است. افزایش قیمت ارز منجر به بالا رفتن قیمت مواد اولیه کشاورزی و توجیه‌پذیر شدن تولید محصولات می‌شود و این فرآیند از مهاجرت کشاورز از روستا به شهر و حاشیه‌نشینی پیشگیری می‌کند؛ اما در این خصوص عدم حمایت‌های دولتی از صادرکنندگان واقعی و عدم تخصیص یارانه‌های تشویقی به‌منظور تقویت جایگاه محصولات و برندهای ایرانی در بازارهای صادراتی از عمده این مسائل است. با توجه به نوسانات نرخ ارز صرفاً در راستای رقابتی کردن برخی محصولات زمانی که ارزش پول ملی کاهش می‌یابد، قیمت صادراتی کسر می‌شود که در بسیاری از موارد چون کاهش ارزش پول ملی و افزایش قیمت دلار منجر به افزایش غیرواقعی و نامرتبط قیمت مواد اولیه می‌شود، کاهش قیمت‌ها هم مقدور نیست؛ البته راهکارهایی از قبیل ورود موقت برخی مواد اولیه و بسته‌بندی وجود دارد که می‌توان از این موارد بهره برد.
خودکفایی در تامین ذرت شیرین
یکی از اهداف کلان سیاستگذاران طی سالیان گذشته حرکت به سمت قطع وابستگی در واردات کالاها و محصولات خارجی به ویژه کالاهای اساسی و استراتژیک بوده است. این حرکت به ویژه در بخش کشاورزی و صنعت بسیار مورد تاکید بوده و توجه بسیاری را به خود معطوف داشته است. در سال‌های اخیر و با وضع تحریم‌های ظالمانه علیه کشورمان از سوی قدرت‌های جهانی، این قطع وابستگی بیش از پیش مشهود و لازم نموده است. لازم به توضیح نیست که واردات کالا مستلزم خروج ارز از کشور و وابستگی بیش از پیش از لحاظ اقتصادی است. تولید محصولات و کالاهای باکیفیت ایرانی و وضع قوانین موثر در این حوزه منجر به کاهش واردات و رشد و ارتقای محصول ایرانی خواهد شد.
در چارچوب سیاست بومی‌سازی و قطع وابستگی به واردات مواد اولیه از خارج کشور، با پیگیری و تلاش‌های فراوان از چند سال پیش، خط کامل پوست‌کنی، دان‌کنی و سایر لوازم و تجهیزات مورد نیاز خط تولید دان ذرت شیرین از بلال، از ماشین‌ساز داخلی خریداری و در کارخانه سحر نصب و شروع به‌کار کرده است.
در ارتباط با رویکردها و استراتژی‌های این شرکت در راستای تضمین کیفیت از مزرعه تا سفره، با استعانت از خداوند و بهره‌گیری از دانش متخصصان مهندسی کشاورزی، عقد قرارداد خرید تضمینی محصولات کشاورزی از جمله ذرت شیرین با کشاورزان و مدیریت تولید محصولات کشاورزی باکیفیت و مورد نیاز شرکت (از تامین بذر مرغوب بدون واسطه و قرار دادن آن در اختیار کشاورزان، سرکشی به مزارع و ارائه توصیه‌های فنی و کارشناسی لازم در مراحل مختلف کاشت، داشت و برداشت تا تامین بسته‌بندی مناسب و بهداشتی برای انتقال محصول به کارخانه) در دستور کار قرار گرفته است. در سال جاری، بیش از دو هزار تن بلال ذرت شیرین از کشاورزان طرف قرارداد در استان‌های مختلف (همدان، مرکزی، قزوین، کرمانشاه، خوزستان، گلستان و...) خریداری خواهد شد که این امر موجب اشتغال‌زایی مستقیم و غیرمستقیم برای کشاورزان، کارگران کشاورزی، رانندگان و مشاغل خدماتی مختلف شده و ضمن صرفه‌جویی ارزی تا یک میلیون دلار، هزینه‌های تولید را نیز نزدیک به ۵۰ درصد در مقایسه با ذرت وارداتی، کاهش خواهد داد.
