«دنیای‌اقتصاد» بررسی کرد
کارنامه تولید خودروسازان در شهرستان‌ها
اکثر قریب به اتفاق خودروهای تولیدی در سایت‌های شهرستانی، سواری بوده و وانت سهم اندکی از آمار کل داشته است. مرور آمار وزارت صمت اما نشان می‌دهد سهم اعظم تولید در شهرستان‌ها را سایت‌های مثتعلق به ایران‌خودرو به خود اختصاص داده‌اند. این البته در حالی است که پرتیراژترین سایت شهرستانی صنعت خودرو در سال گذشته به سایپا تعلق داشته است. طبق آمار، سایپای کاشان پرتیراژترین سایت شهرستانی خودروسازی ایران در سال گذشته بوده که تولیدی بیش از ۱۰۰ هزار دستگاهی در کارنامه آن به ثبت رسیده است. با توجه به تولید تیبا و ساینا در کاشان و برنامه سایپا برای حذف آنها، آینده این سایت در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
پس از کاشان، این آبی‌پوشان خراسان هستند که بیشترین میزان تولید را در سال ۱۴۰۰ به خود اختصاص داده‌اند. در رده سوم نیز سایت ایران‌خودروی تبریز قرار دارد، سایتی که البته با توجه به برنامه شرکت مادر برای حذف سمند، مشخص نیست چه سرنوشتی در انتظار آن است. در رده‌های بعدی اما سایت‌های مازندران و کرمانشاه ایران‌خودرو (به طور مشترک)، فارس ایران‌خودرو و «فردا» قرار گرفته‌اند. این رده‌بندی با در نظر گرفتن تولید محصولات سواری لحاظ شده، حال آنکه اگر تولید وانت را نیز در نظر بگیریم، سایت بن رو (متعلق به سایپا و واقع در شهرستان ساوه) بالاتر از سایت‌های فارس و فردا قرار می‌گیرد.
«کاشان» اول شد
هرچند سهم اعظم از تولید سایت‌های شهرستانی صنعت خودروی کشور را ایران‌خودرویی‌ها در اختیار دارند، با این حال، پرتیراژترین سایت تولیدی خودروسازان در خارج از تهران، به کاشان مربوط می‌شود. این سایت که به سایپا-سیتروئن شهرت دارد، ظاهرا بخشی از سهامش در اختیار پژوسیتروئن فرانسه است. در دوران برجام، این شرکت مشهور اروپایی به نوعی اولین خودروسازی بود که برای بازگشت به ایران پیشقدم شد و پژو به سراغ ایران خودرو رفت و سیتروئن هم دست روی سایپا گذاشت. ازآنجاکه سیتروئن تمایل به خرید کارخانه خودروسازی در ایران داشت، وارد مذاکره با سایپا شد و طرفین در نهایت بر سر سایت کاشان به توافق رسیدند. به نظر می‌رسد سیتروئن بدش نمی‌آمد کل این سایت را به تملک خود دربیاورد، با این حال نصف آن نصیب خودروساز فرانسوی شد. بنابر قرارداد منعقده میان سیتروئن و سایپا (که البته برخی آن را تفاهم‌نامه می‌دانند)، بنا شد طرف فرانسوی برخی محصولات خود را در سایت کاشان مونتاژ کند و برای شروع، مدل سی ۳ انتخاب شد. این خودرو قرار بود تا مدت‌ها در سایت کاشان تولید شود، ضمن آنکه سیتروئن برنامه مونتاژ برخی دیگر از محصولاتش را نیز در آن داشت. این در حالی بود که در نهایت تنها دو هزار دستگاه سیتروئن سی ۳ در سایت کاشان به تولید رسید و با فرارسیدن تحریم خودروسازی ایران در تابستان ۹۷، خودروساز فرانسوی فعالیت در ایران را متوقف کرد.
سایت کاشان سایپا حالا مدت‌هاست تنها ساینا و تیبا تولید می‌کند، خودروهایی که گویا قرار است از چرخه تولید حذف شوند. بنابر آمار وزارت صمت، مجموع تولیدات سایت کاشان سایپا در سال گذشته، ۱۰۹ هزار و ۲۲۶ دستگاه بوده که نسبت به سال ۹۹ کاهش ۵/ ۴درصدی را نشان می‌دهد. کاشانی‌ها در سال گذشته ۵۱ هزار و ۳۵۸ دستگاه ساینا به تولید رسانده‌اند که در مقایسه با سال ۹۹ کاهش حدودا ۱۷ درصدی داشته است. بالغ بر ۴۲ هزار دستگاه از سایناهای تولیدی سال گذشته در سایت کاشان، دنده دستی بوده‌اند. در این سایت اما ۵۷ هزار و ۸۶۸ دستگاه تیبا نیز به تولید رسیده که نسبت به سال ۹۹ افزایش بیش از ۱۰ درصدی را حکایت می‌کند. با توجه به برنامه سایپا مبنی بر حذف تیبا، سایت کاشان محصولی را از دست خواهد داد که نصف بیشتر سبد تولیدش را تشکیل می‌دهد. این وسط اگر ساینا هم حذف شود، سایت کاشان عملا خودرویی برای تولید نخواهد داشت و باید منتظر ماند و دید برنامه سایپایی‌ها برای محصولات جایگزین در این سایت چیست. به نظر می‌رسد سایپا قصد دارد محصولی به نام اطلس را جایگزین تیبا و ساینا کند، بنابراین سایت کاشان نیز به احتمال فراوان از این خودرو میزبانی خواهد کرد. البته یک احتمال دیگر را نیز می‌توان برای سایت کاشان در نظر گرفت و آن، بازگشت سیتروئن است. مذاکرات بر سر احیای برجام هنوز به اتمام نرسیده و اگر نتیجه آن در نهایت مثبت باشد و به لغو تحریم به خصوص تحریم‌های مربوط به خودروسازی ختم شود، کاشانی‌ها می‌توانند بار دیگر از سیتروئن میزبانی کنند. در آن صورت، سایت کاشان محصولات داخلی و مونتاژی را در کنار هم خواهد داشت.
اما یکی دیگر از سایت‌های سایپا در شهرستان ساوه قرار دارد و در حال حاضر میزبان آریو و وانت پراید است. در این سایت که به «بن‌رو» شهرت دارد، ۲۳ هزار و ۳۱۹ دستگاه وانت پراید طی سال گذشته به تولید رسیده است. مقایسه این آمار با میزان تولید سال ۹۹، نشان می‌دهد تولید وانت پراید در بن رو بیش از ۱۵درصد کاهش پیدا کرده است. سایپایی‌ها در بن‌رو علاوه بر وانت پراید به عنوان محصول اصلی، خودرویی چینی به نام آریو را نیز مونتاژ می‌کنند که البته تیراژ بسیار اندکی طی سال ۱۴۰۰ داشته است.
طبق آمار وزارت صمت، تنها ۱۳۰ دستگاه آریو در بن رو طی سال گذشته مونتاژ شده که شش دستگاه بیش از سال ۹۹ است. آریو چند سال پیش راهی خطوط تولید سایپا شد و استقبال از آن نیز بد نبود و به ناوگان تاکسیرانی هم پیوست، اما تحریم‌های سال ۹۷ سبب شد مونتاژ آن در مقطعی متوقف شود. این خودرو پس از مدتی به سایپا برگشت، اما طی دو سال گذشته تیراژ بسیار ضعیفی داشته است.
اما سایت بن‌رو در مجموع طی سال گذشته (با احتساب وانت پراید و آریو) ۲۳ هزار و ۴۴۹ دستگاه محصول را به تولید رساند تا در مقایسه با سال ۹۹، بیش از ۱۵ درصد کاهش تولید را تجربه کند. سایپایی‌ها هنوز چیزی مبنی بر حذف وانت پراید اعلام نکرده‌اند، با این حال با توجه به حساس شدن دولت روی مساله کیفیت و شکل‌گیری دومینوی کنار گذاشتن خودروهای قدیمی، هیچ بعید نیست این محصول نیز در لیست حذفی‌ها قرار بگیرد. در این صورت، سایپایی‌ها باید فکری به حال جایگزین وانت پراید در بن‌رو کنند. البته در صورت لغو تحریم، احتمال اینکه بن‌رو در اختیار خودروسازان خارجی(احتمالا رنو) قرار گیرد، وجود دارد.
چالش جایگزین سمند و ۴۰۵ در شهرستان‌ها
سری اما به سایت‌های شهرستانی ایران‌خودرو بزنیم، شرکتی که در مجموع پنج سایت در شهرهای مختلف کشور دارد و بزرگ‌ترین آنها در حوالی مشهد واقع است. در این سایت علاوه بر تولید پژو ۴۰۵ و پارس، یک خودروی شاسی‌بلند چینی به نام هایما نیز مونتاژ می‌شود. طبق آمار ارائه شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت، طی سال گذشته در مجموع ۹۰ هزار و ۶۶۵ دستگاه محصول سواری و شاسی‌بلند در ایران‌خودروی خراسان تولید و مونتاژ شده که در مقایسه با سال ۹۹ کاهش حدودا ۵/ ۱۴درصدی را نشان می‌دهد. محصول اصلی ایران خودروی خراسان در سال گذشته پژو پارس بوده که ۷۷ هزار و ۱۹۱ دستگاه تیراژ داشته است. در مقایسه با سال ۹۹، تولید پژوپارس در ایران خودروی خراسان حدودا ۶۰درصد رشد را نشان می‌دهد. بیشتر پارس‌های تولیدی در این سایت، از نوع معمولی بوده و سایر مدل‌ها را ال‌ایکس (TU۵) و دوگانه‌سوز تشکیل داده‌اند. با توجه به اینکه ایران‌خودرو فعلا برنامه‌ای برای حذف پژو پارس ندارد، سایت خراسان کماکان تولید این محصول را ادامه خواهد داد. این در حالی است که خراسانی‌ها باید خود را آماده وداع با پژو ۴۰۵ کنند. طبق اعلام ایران‌خودرو، پژو ۴۰۵ تا چندی دیگر از چرخه تولید حذف خواهد شد، بنابراین ظرفیت تولید این محصول در سایت خراسان خالی می‌شود و باید منتظر ماند و دید آیا ایران‌خودرو محصولی جایگزین آن می‌کند یا تولید پارس را بیشتر خواهد کرد. خراسانی‌ها البته در سال گذشته تنها چهار هزار و ۹۰۴ دستگاه پژو ۴۰۵ را به تولید رساندند که در مقایسه با سال ۹۹ افت ۹۱درصدی را نشان می‌دهد.
ایران‌خودروی خراسان علاوه بر پارس و ۴۰۵، محصولی چینی به نام هایما را نیز در سال گذشته مونتاژ کرده است. طبق آمار وزارت صمت، خراسانی‌ها دو مدل هایما را مونتاژ کرده‌اند که یکی S۵ نام دارد و دیگری S۷. کل هایمای مونتاژی در ایران‌خودروی خراسان طی سال گذشته هفت هزار و ۱۳۷ دستگاه بوده که در مقایسه با سال ۹۹ رشد بیش از ۴۷ درصدی را نشان می‌دهد. پنج هزار و ۸۱۰ دستگاه از هایماهای مونتاژی، مدل S۷ بوده‌اند که نسبت به سال ۹۹ بیش از ۶۰ درصد رشد داشته‌اند. سهم هایمای S۵ نیز تولید ۲ هزار و ۷۶۰ دستگاهی و رشد ۱۲۵ درصدی بوده است.
از خراسان به تبریز برویم، شهری که دیگر سایت نسبتا بزرگ ایران‌خودرو در آن قرار دارد. تمام محصولات تولیدی ایران‌خودروی تبریز را سمند (البته در مدل‌های مختلف از جمله ال‌ایکس معمولی و پایه گازسوز و همچنین سورن) تشکیل می‌دهد.
با در نظر گرفتن این موضوع، تبریزی‌ها نیز باید خود را آماده وداع با سمند کنند، زیرا بنابر اعلام ایران‌خودرو، این محصول بناست از چرخه تولید حذف شود. ازآنجاکه ایران خودرو قصد دارد با حذف سمند، تولید دنا را افزایش دهد، این احتمال وجود دارد که بخشی از تولید این محصول، در سایت تبریز انجام شود. هرچه هست، تبریزی‌ها در سال گذشته ۵۹ هزار و ۲۴۲ دستگاه سمند را به تولید رسانده‌اند تا سومین سایت شهرستانی پرتیراژ خودروسازی کشور لقب بگیرند. در مقایسه با سال ۹۹، تولید این سایت هشت درصد کاهش را نشان می‌دهد.
به شمال کشور برویم و سری به سایت مازندران ایران‌خودرو بزنیم. این سایت که در شهرستان بابل واقع شده، طی سال گذشته ۳۶ هزار و ۳۶۸ دستگاه تیراژ داشته است. در مقایسه با سال ۹۹، مازندرانی‌ها پنج درصد افزایش تولید را تجربه کرده‌اند. محصول اصلی سایت مازندران، پژوپارس است، هرچند البته این سایت تا مقطعی از سال گذشته سمند نیز تولید می‌کرد. طبق آمار وزارت صمت، تنها هزار و ۱۳۵ دستگاه از آمار تولید سال گذشته ایران‌خودروی مازندران، متعلق به سمند بوده و باقی آن را پارس تشکیل می‌دهد. پارس‌های مازندران در دو مدل معمولی و TU۵ تولید می‌شوند. ایران خودرویی‌ها اما علاوه بر مازندران، در سایت فارس (واقع در شیراز) نیز پارس تولید می‌کنند. پارس‌های تولیدی در فارس را نیز مدل‌های معمولی و TU۵ تشکیل می‌دهند. کل تولید این سایت در سال گذشته ۱۹ هزار و ۴۶۲ دستگاه بوده که افزایش ۱۰ درصدی را نسبت به سال ۹۹ نشان می‌دهد.
یکی دیگر از سایت‌های شهرستانی ایران‌خودرو که پژوپارس تولید می‌کند، در کرمانشاه واقع است. کرمانشاهی‌ها در سال گذشته ۳۶ هزار و ۳۶۸ دستگاه پژوپارس به تولید رسانده‌اند تا نسبت به سال ۹۹ حدود پنج درصد افزایش تولید نصیب‌شان شود. طبق آمار، پس از خراسان و تبریز، مقام سوم تولید در سایت‌های شهرستانی ایران‌خودرو به کرمانشاهی‌ها تعلق دارد، البته مشترکا با مازندرانی‌ها.
ایران‌خودرویی‌ها اما در سایت سمنان (با نام اصلی اتومبیل‌سازی فردا) نیز که البته متعلق به بخش خصوصی است، تعداد محدودی محصول را طی سال گذشته به تولید رسانده‌اند. طبق آمار وزارت صمت، در سال گذشته تنها هزار و ۱۸۲ دستگاه پژوپارس در این سایت به تولید رسیده است. این آمار از افت بالغ بر ۸۰ درصدی تولید ایران خودرو در سایت موردنظر نسبت به سال ۹۹ حکایت دارد. به نظر می‌رسد ایران خودرویی‌ها از اواسط پاییز سال گذشته به بعد دیگر تولیدی در سایت سمنان نداشته‌اند و این می‌تواند به معنای پایان تولید پژوپارس در آن باشد.
