رشد اقتصادی ایران برای دومین سال پیاپی مثبت ماند

رشد ۱۴۰۰ زیر ذره بین

دنیای اقتصاد : بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، رشد اقتصادی ایران در سال۱۴۰۰ با ثبت رقم ۳/ ۴درصد برای دومین سال پیاپی مثبت شد. رشد اقتصادی در سال۱۳۹۹ به میزان یک‌درصد گزارش شده بود. مطابق این گزارش، رشد اقتصادی بدون نفت نیز در سال۱۴۰۰ معادل ۵/ ۳درصد گزارش شد که نسبت به سال قبل از آن ۲/ ۳واحد بیشتر بود. با وجود رشد مثبت در سال گذشته، رشد فصلی زمستان با ثبت رقم ۳/ ۲درصد نسبت به فصول قبل کمتر است. رصد گروه‌ها نیز حاکی از آن است که سطح رشد نسبت به فصول قبل افت کرده است. تحلیل آمارها حاکی از آن است که اقتصاد ایران در سال۱۴۰۱ در یک بزنگاه قرار دارد. در صورت وجود یک گشایش سیاسی، مسیر رشد اقتصادی در سال۱۴۰۱ نیز ادامه خواهد یافت و با توجه به تقاضای جهانی برای نفت ایران، می‌توان رشد مثبت و صعودی را در سال جاری ادامه داد. اما در صورت تداوم محدودیت‌ها، سوخت رشد اقتصادی نیز اتمام می‌یابد و تداوم رشد مثبت سخت خواهد شد.

گزارش مرکز آمار ایران از رشد اقتصادی سال 1400 نشان می‌دهد که حجم اقتصاد کشور 3/ 4درصد افزایش پیدا کرده است. این رقم بدون احتساب نفت 5/ 3درصد ثبت شده است. بررسی دقیق گزارش منتشرشده حاکی از آن است که حجم اقتصاد ایران در سال 1400 بر اساس سال پایه 1390، به بیش از 756هزار میلیارد تومان رسیده است. با کسر کردن تولید بخش نفت از این عدد تولید ناخالص داخلی کشور به 651هزار میلیارد تومان می‌رسد. اما یکی از نکات هشدار‌دهنده گزارش مرکز آمار ایران افول رشد زمستانی نسبت به سایر فصول سال 1400 است. بر اساس آمارها رشد فصلی زمستان 1400 به میزان 3/ 2درصد گزارش شده است. همچنین رشد بدون نفت زمستان 1400 نیز 6/ 2درصد بوده است. این موضوع نشان می‌دهد که اگر اقتصاد ایران نیاز دارد که مسیر افزایشی رشد اقتصادی را در سال 1401 ادامه دهد، باید یک گشایش اقتصادی روی دهد، در غیر این صورت، آمار رشد یک حرکت زیگزاگی و کم‌رمق خواهد داشت.

اولین آمار اقتصاد 1400

عصر روز گذشته، مرکز آمار ایران آمار رشد اقتصادی را منتشر کرد، اما پیش‌تر سخنگوی دولت در توییتر آمارهای رشد اقتصادی در سال 1400 را اعلام کرد. پس از انتشار گزارش مرکز آمار ایران مشخص شد که آمارهای منتشرشده از سوی مرکز آمار ایران، با آمارهای اعلامی در توییت سخنگو متفاوت بود. علی بهادری جهرمی، اعلام کرد که رشد اقتصادی در زمستان سال 1400 به رقم 7/ 5درصد رسیده و رشد بدون نفت نیز در زمستان 1400 به رقم 3/ 6درصد رسیده است.  آمارهای اعلام‌شده او، حتی با آمارهای پیشین بانک مرکزی به عنوان دیگر نهاد ارائه‌دهنده رشد اقتصادی نیز مطابقت نداشت. اما گزارش مرکز آمار ایران، جزئیات رشد اقتصادی سال 1400 را برای مخاطبان به تصویر کشیده است. این گزارش شامل نکات مثبت و البته نکات هشدارآمیز برای اقتصاد 1401 است.

بهبود اقتصاد 1400 نسبت به 1399

بررسی ها نشان می‌دهد رشد اقتصادی ایران در سال 1400 دومین رشد متوالی مثبت اقتصاد را ثبت کرد. در سال 1399 نیز آمار رشد اقتصادی مثبت بود. آمار‌ها نشان می‌دهد که رشد اقتصادی در سال 1399 تنها یک درصد گزارش شد. بنابراین آمار سال 1400 رشد بهتری را ثبت کرده است. اما چرا آمار رشد اقتصادی سال 1400 نسبت به سال قبل بهتر بود. به نظر می‌رسد یکی از مهم‌ترین عوامل، خوش‌بینی نسبت به آینده اقتصاد و ثبات نسبی قیمت‌ها در سال گذشته بود. در سال گذشته، روند مثبت از مذاکرات وین باعث شد که امیدواری نسبت به لغو تحریم‌ها افزایش یابد، هر چند که این خوش‌بینی با توقف مذاکرات وین در پایان سال گذشته کمرنگ‌تر شد. البته نکته قابل‌توجه این‌که در سال‌های 96 و 97 در مجموع اقتصاد ایران حدود 10 درصد کوچک شد و در دو سال گذشته، این وضعیت هنوز ترمیم نشده است. بنابراین اگرچه در دو سال 99 و 1400 رشد اقتصادی مثبتی در اقتصاد حکمفرما شده است، اما نمی‌توان گفت که وضعیت نیم‌دهه گذشته اقتصادی، یک مسیر رو به رشد را طی کرده است.

در حال حاضر با توجه به افزایش قیمت نفت و محصولات نفتی، یک فرصت استثنایی برای حصول درآمدهای نفتی برای اقتصاد ایران حاصل شده است. این موضوع می‌تواند به پیشرفت رشد اقتصادی در سال‌های آینده کمک کند. اما در این خصوص مانع تحریم‌ها و همچنین جنگ روسیه باعث شده حصول درآمدهای نفتی اقتصاد ایران با اما و اگر روبرو شود. در این خصوص به نظر می‌رسد با توجه به وضعیت کاهش بارندگی در فصول اخیر، نمی‌توان به افزایش قابل‌توجه رشد محصولات کشاورزی امیدوار بود. همچنین محدودیت در مصرف گاز و برق در صنایع نیز یکی از عوامل محدودشونده رشد بخش صنعت شده است. کاهش تشکیل سرمایه و سبقت استهلاک از این متغیر، در سال‌های اخیر در اقتصاد نیز باعث شد رشد اقتصادی فرصتی برای جهش نداشته باشد. حال به نظر می‌رسد رشد اقتصادی سال 1401 در یک دوراهی قرار دارد. یا این‌که گشایش جدیدی در اقتصاد کشور ایجاد خواهد شد و روند بهبود رشد اقتصادی ادامه خواهد یافت، یا این‌که رشد اقتصادی با تداوم محدودیت‌ها و تحریم‌ها، در یک مدار زیگزاگی نوسان خواهد کرد.  

افت فشاری اقتصاد در زمستان

یکی از نکاتی که می‌توان نسبت به آینده رشد اقتصادی هشدار داد این است که مسیر رشد اقتصادی فصلی در سال 1400 به شکل پله‌ای کاهش یافته است. رشد اقتصادی در بهار 9/ 6درصد ثبت شد که یک جهش قابل‌توجه در آمار بود. این رقم در تابستان به 4/ 4 رسید. در پاییز نیز آمار رشد اقتصادی به 1/ 4درصد رسید که نسبت به بهار و تابستان کمتر بود. آخرین آمار رشد اقتصادی در زمستان بسیار کمتر از سه فصل نخست است. رشد اقتصادی زمستان به رقم 3/ 2درصد رسیده است. رشد اقتصادی بدون نفت نیز رقم 6/ 2درصدی را ثبت کرده است. این آمارها تاکید می‌کند برای بهبود رشد اقتصادی در فصول سال 1401 نیاز است اقتصاد روزهای بهتری را سپری کند. به نظر نمی‌رسد در بهار سال جاری، رشد اقتصادی وضعیت بسیار بهتری را ثبت کرده باشد. اما اگر با آغاز تابستان گشایش جدیدی در اقتصاد ایران به وجود آید، می‌توان امیدوار بود در سومین سال متوالی نیز رشد اقتصادی مثبت حاصل شود. همان‌طور که کارشناسان تاکید دارند بهبود رشد اقتصادی یک برنامه بلندمدت است که در فضای ثبات اقتصادی، بهبود فضای کسب‌و‌کار و جذب سرمایه داخلی و خارجی مهیا خواهد شد.

زیر پوست رشد اقتصادی

بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال 1400 رشد ارزش افزوده بخش کشاورزی منفی بوده است. سطح تولید محصولات کشاورزی در سال 1400 نسبت به سال قبل 7/ 3درصد کاهش یافته است.این در حالی است که رشد بخش کشاورزی در سال 99 مثبت بود. به نظر می‌رسد کاهش تولید بخش کشاورزی بیشتر به دلیل کاهش میزان بارندگی در سال گذشته بوده است. در سال 1400 رشد بخش گروه صنعت مثبت 1/ 3درصد ثبت شده است.  این رقم در سال 1399 به میزان 8/ 1درصد بوده است. استخراج نفت و گاز طبیعی نیز رشد قابل‌توجه 7/ 9درصدی را ثبت کرده است. اما نکته قابل‌توجه این است که در زمستان رشد نفت به 5/ 0درصد کاهش یافته، اما در فصل بهار این رقم 4/ 27درصد بوده است. رشد بخش ساختمان در سال 1400 به رقم 9/ 3درصد رسیده است. این رقم نسبت به سال قبل کاهش داشته است. در فصل زمستان نیز رشد بخش ساختمان منفی 4/ 3درصد بوده است.  این آمارها تایید می‌کند اگرچه در کل سال 1400 کارنامه رشد اقتصادی مثبت بوده، اما در زمستان از شدت رشد گروه‌ها کاسته شده است و برای بهبود رشد اقتصادی در سال 1401 اقتصاد ایران نیاز به یک گشایش سیاسی و تغییر مسیر خواهد داشت.