تغییرات تولید ناخالص داخلی از دریچه «آمارهای بانک‌مرکزی» و «مرکز آمار ایران» بررسی شد
سه سناریوی رشد اقتصادی سال ۹۹
نمای کلی اقتصاد ایران در سالی که گذشت
اقتصاد ایران در سال 99 آغاز خوبی نداشت. پاندمی‌کرونا علاوه بر خسارت‌های انسانی، خسارت‌های گسترده‌ای را به اقتصاد کشور وارد کرد. قرنطینه و از بین رفتن بخش قابل‌توجهی از مشاغل خدماتی باعث شد تا در کنار رشد منفی بخش نفت، رشد اقتصادی در بهار99 به‌‌رغم رشد مثبت بخش کشاورزی و صنعت، منفی به پایان برسد. مصرف خصوصی در این فصل با کاهش 5/ 4 درصدی تاثیر مخرب کرونا در این بازه را به نمایش می‌گذارد. با این حال رشد اقتصادی منفی بهار99 در مقایسه مقداری با مدت مشابه سال98 شاهد کاهشی قابل‌توجه بود و روند مثبتی را به نمایش می‌گذاشت. با این حال با توجه به اعلام‌نشدن آمار زمستان سناریوهای مختلفی را می‌توان برای رشد سال99 درنظر گرفت.
اختلاف آمار دو مرجع
اقتصاد ایران در تابستان سال گذشته شاهد یک اختلاف‌نظر از سوی دو مرجع اعلام آمارهای اقتصادی بود. رشد اقتصادی دومین فصل سال از سوی بانک‌مرکزی مثبت 2/ 5 درصد اعلام شد اما مرکز آمار ایران رشد اقتصادی تابستان را منفی2/ 0درصد اعلام کرد تا یک‌بار دیگر وجود مشکلات دو مرجع آماری در اقتصاد ایران خود را در این ناهماهنگی نشان دهد. اما این دو آمار متفاوت در نشان‌دادن روند رشد اقتصادی هماهنگ بودند و هر دو از بهبود روند رشد اقتصادی خبر می‌دادند و پیش‌بینی می‌شد این روند مثبت در ماه پاییز خود را با رشد مثبت اقتصادی نشان دهد. سومین فصل سال مطابق پیش‌بینی‌ها شاهد رشد مثبت اقتصادی بود تا روند کوچک شدن اقتصاد ایران بعد از 10 فصل متوقف شود. رشد اقتصادی پاییز سال99 طبق آمار منتشر شده از سوی مرکز آمار 2/ 0 درصد اعلام شد و رشد 9 ماهه در سال99 به منفی 2/ 1 درصد رسید. از سوی دیگر طبق آمار منتشر شده از سوی بانک‌مرکزی رشد پاییز 9/ 3 درصد اعلام شد تا عملکرد 9ماهه اقتصاد ایران مثبت رقم بخورد و شاهد رشد 2/ 2 درصدی باشد. برآورد ارزش افزوده فعالیت‌های مختلف اقتصادی در 9ماهه سال ١٣٩٩ حاکی از آن است که رشد تولید ناخالص داخلی به ترتیب از رشد بخش‌های صنعت، نفت، کشاورزی و بخش آب، برق و گاز ناشی شده است.
پیش‌بینی رشد 99- مرکز آمار ایران
آمارهای مربوط به رشد اقتصادی در زمستان تا امروز از سوی مراجع آماری اعلام نشده‌اند اما با توجه به روند اقتصادی در سه فصل نخست سال 99، می‌توان پیش‌بینی کرد که اقتصاد ایران در پایان سال چه میزان رشد اقتصادی ثبت کرده است. با نگاه محاسباتی به این موضوع، براساس آخرین اطلاعات منتشر‌شده از سوی مرکز آمار، رشد اقتصادی کشور در فصل پاییز مثبت 2/ 0درصد اعلام شده است. از سوی دیگر برای پیش‌بینی رشد اقتصادی فصل زمستان و رشد اقتصادی سال99 می‌توان سه سناریو را مطرح کرد. در فرض اول زمستان سال99 رشد صفر درصدی را تجربه خواهد کرد و تولید ناخالص داخلی مشابه زمستان سال 98 خواهد بود. در 9 ماه ابتدایی سال99 برمبنای سال پایه 90 تولید ناخالص ملی عدد 523 هزار میلیارد تومان را به ثبت رساند و تولید زمستان سال 98 برابر 172 هزارمیلیارد تومان بوده است. در صورتی‌که رشد زمستان 98 در زمستان 99 تکرار شود، در نتیجه سال99 شاهد رشد منفی 1/ 1 درصدی خواهد بود. در سناریوی دوم، معیار پیش‌بینی میزان رشد اقتصادی در سه ماه نخست سال 99 است. در این صورت فصل زمستان رشد فصلی منفی2/ 1 درصدی را به ثبت می‌رساند و موجب می‌شود رشد سال99 منفی 5/ 1 درصد ثبت شود و در سناریوی سوم رشد زمستان عملکرد پاییز را تکرار خواهد کرد.
در این سناریو تولید ناخالص داخلی فصل زمستان جاری معادل 2/ 0درصد رشد می‌کند و سال99 رشد منفی یک درصدی را ثبت می‌کند. به‌نظر می‌رسد براساس آمارهای مرکز آمار ایران رشد اقتصادی سال99 به احتمال زیادی منفی اعلام خواهد شد. تنها در صورتی رشد اقتصادی سال99 از سوی مرکز آمار مثبت اعلام خواهد شد که در فصل زمستان شاهد رشد فصلی بیش از 6/ 4 درصد باشیم. به‌نظر نمی‌رسد که اقتصاد ایران در زمستان بتواند چنین رشدی را ثبت کند، مگر اینکه اتفاق غیرمنتظره‌ای در آمار فروش نفت ایران در زمستان رخ داده باشد.
پیش‌بینی رشد 99- آمار بانک‌مرکزی
آمارهای منتشر شده از سوی بانک‌مرکزی مربوط به رشد اقتصادی در 9 ماهه سال گذشته سبب شده نگاه مثبتی به زمستان 99 و رشداقتصادی سال99 وجود داشته باشد. بر مبنای آمار بانک‌مرکزی، در سال 98 تولید ناخالص ملی کشور برمبنای سال پایه 90 معادل 613 هزار میلیارد تومان بوده است. سهم فصل زمستان در این سال 143 هزار میلیارد تومان بوده است.
اگر فرض کنیم زمستان سال99 تولیدی مشابه سال 98 داشته‌ایم و رشد فصلی صفر باشد کل تولید ناخالص داخلی سال99 به عدد 623 هزار میلیارد تومان می‌رسد که رشد 6/ 1 درصدی اقتصادی را نشان می‌دهد؛ از سوی دیگر باید توجه داشت میزان تولید در زمستان سال 98 در شرایطی رقم خورد که قرنطینه کرونا در میانه‌های این فصل آغاز شده و محدودیت‌هایی را بر برخی کسب‌وکارها اعمال کرد. از سوی دیگر رشد مثبت در تابستان و پاییز سال 99 خبر از روند مثبت رشد اقتصادی در کشور می‌دهد؛ در نتیجه انتظار می‌رود که فصل زمستان در سال99 شاهد رشد باشد. در صورتی‌که رشد این فصل مانند پاییز99 باشد و 9/ 3 درصد رشد را تجربه کند و به بیش از 148 هزار میلیارد تومان برسد رشد اقتصادی کشور در سال99 بیش از 5/ 2 درصد خواهد بود. در یک سناریوی دیگر، اگر رشد فصلی زمستان به اندازه رشد9 ماه ابتدایی سال99 باشد و 9/ 1 درصد رشد کند، تولید ناخالص این سه ماه به بیش از 145 هزار میلیارد تومان خواهد رسید. در این صورت رشد اقتصادی کشور در سال99 2 درصد خواهد رسید.
کرونا، عامل تعویق رشد مثبت
اقتصاد ایران از سال 97 و در پی بازگشت تحریم‌ها در سراشیبی قرار گرفت و قریب به دوسال شاهد رشد‌های منفی اقتصادی بوده است. این موضوع بیشتر از همه تحت‌تاثیر کاهش فروش نفت رقم خورد و با کاهش اثر تحریم‌ها انتظار می‌رفت رشد اقتصادی در پایان سال 98 مثبت شود اما با وقوع پاندمی کرونا این موضوع به تعویق افتاد.
با این وجود به‌دلیل تاثیرپذیری کمتر اقتصاد ایران از اقتصاد جهانی رشد منفی اقتصادی ناشی از ویروس کرونا بادوام نبود و در تابستان و پاییز 99 اقتصاد ایران به ریل رشد بازگشت. در سطح جهانی با کشف و تولید انبوه واکسن کرونا، بازیابی اقتصاد‌های توسعه یافته به سرعت درحال انجام است و به‌نظر می‌رسد در صورتی‌که روند فعلی واکسیناسیون حفظ شود کشورهای زیادی تا پایان سال‌جاری (میلادی) به شرایط عادی بازخواهند گشت. باید توجه کرد که اقتصاد ایران در شرایط فعلی اگرچه رشد مثبت اقتصادی را تجربه می‌کند اما سایه پاندمی کرونا هنوز هم بر اقتصاد کشور سنگینی می‌کند.
بدیهی است درصورت انجام هرچه سریع‌تر واکسیناسیون به‌صورت گسترده، روند رو به رشد اقتصاد کشور با شتاب بیشتری تداوم یابد و هرگونه اهمال در انجام این مهم هزینه‌های زیاد جانی و مالی را به کشور تحمیل خواهد کرد. با همه این موضوع‌ها جدیدترین گزارش صندوق بین‌المللی پول نیز اعلام کرد که اقتصاد ایران در سال گذشته رشد اقتصادی مثبت را تجربه کرده و این رقم در سال‌های آینده نیز تداوم خواهد یافت. به‌نظر می‌رسد که اگر واکسیناسیون صورت گیرد، اقتصاد کشور شاهد بهبود خواهد بود.
