رشد اقتصادی تابستان ۹۶ پس از ۱۲ فصل سقوط و انجماد در تابستان ۹۹ تکرار شد
خیز رشد پس از سه سال
رشد اقتصادی، تابستان شیرینی را پشت سرگذاشته است. بانک مرکزی اعلام کرده است که میزان رشد اقتصادی در تابستان سال‌جاری به ۱/ ۵ درصد رسیده است. این رقم بیشترین سطح در ۱۲ فصل اخیر (سه سال) بوده است. پس از اعمال تحریم‌های ظالمانه در سال ۹۶، وضعیت رشد اقتصادی از تعادل خارج شد و یک روند نزولی را در پیش گرفت. از تابستان ۹۷ بود که رشد اقتصادی به‌طور رسمی وارد محدوده منفی شد، اگرچه تحریم‌ها ضربه اصلی را به اقتصاد کشور در این سال‌ها زد، اما به مرور اثر این شوک تا پاییز ۹۸ که علائم خروج از رشد منفی در اقتصاد هویدا شد، تعدیل شد. شیوع کرونا در زمستان سال قبل باعث شد که دوباره شوک جدیدی به اقتصاد وارد شود و خروج از رکود را دو فصل به تاخیر انداخت. رشد ۱/ ۵ درصدی را می‌توان نقطه آغازی برای ریکاوری اقتصاد دانست. به نظر می‌رسد که تحلیل‌ها نشان می‌دهد رشد مثبت در پاییز نیز تداوم خواهد داشت و با توجه به ثبات اقتصادی پیش رو و کاهش نوسانات بازارهای دارایی می‌توان یک برنامه‌ریزی را برای تداوم این مسیر مثبت در اقتصاد داشت.
بانک مرکزی در یک روایت رسمی اعلام کرد رشد اقتصادی در سه ماهه دوم سال‌جاری مثبت شده است. پیش‌تر مرکز آمار نیز اعلام کرده بود که رشد اقتصادی در فصل تابستان از زیرصفر خارج شده است. حال گفته همتی تاییدیه دومی برای رشد مثبت فصل تابستان است؛ با این تفاوت که از نگاه بانک مرکزی رشد اقتصادی در فصل تابستان و نیز در شش ماه نخست سال‌جاری هردو مثبت شده است. همچنین میزان رشد اقتصادی در فصل تابستان از نگاه بانک مرکزی بیشتر از مرکز آمار بوده است. گرچه آمار رشد اقتصادی اعلام شده توسط هر دو منبع رسمی بانک مرکزی و مرکز آمار از مثبت شدن رشد اقتصادی با نفت در سه ماه دوم سال ۹۹ دلالت دارند اما این ارقام در شدت مثبت شدن این رشد اختلاف معنی‌داری دارند. در کشورهای دیگر دنیا مانند ایران مراکز متعددی برای اعلام آمار رسمی شاخص‌های اقتصادی وجود دارد ولی در آن کشورها این اختلاف کمتر از یک واحد درصد است. نتیجه این امر سبب گمراهی کارشناسان اقتصادی در بررسی آمار شده است. از این‌رو مسوولان هردو مرکز باید در مورد اختلاف این آمار توضیح بدهند.
رشد مثبت نیم فصل اول
بانک مرکزی در گزارش خود رشد اقتصادی ۶ ماه نخست را مثبت اعلام کرد. این روند در ادامه آمارهایی است که از شاخص کارگاههای بزرگ صنعتی اعلام شد. پیش تر بانک مرکزی اعلام کرد شاخص تولید کارگاههای بزرگ صنعتی کشور در سه ماه دوم نسبت به دوره مشابه سال قبل رشد ۹/ ۱۱ درصدی رسیده است. رشد شاخص تولید کارگاههای بزرگ صنعتی در سه ماه دوم سال‌جاری در کنار رشد سه ماه اول سال، موجب رشد ۸/ ۶ درصدی شاخص تولید کارگاههای بزرگ صنعتی در نیمه اول سال ۹۹ نسبت به مدت مشابه سال ۹۸ شده است. آمارهای مرکز آمار رشد شاخص مذکور را منهای ۹/ ۱ درصد گزارش کرده است. به فاصله کوتاه عبدالناصر همتی، رئیس بانک مرکزی نیز از آمار مثبت رشد اقتصادی با نفت در ۶ ماه نخست خبر داد و گفت رشد اقتصادی با نفت در ۶ ماه نخست سال‌جاری به ۳/ ۱ درصد رسیده است. نکته جالب این است که این آمار از نگاه مرکز آمار ایران منفی بوده است.
یکی دیگر از شاخص‌های مهم اقتصادی، شاخص رشد اقتصادی بدون در نظرگرفتن نفت است. به اعتقاد بانک مرکزی رشد اقتصادی بدون نفت نیز در ۶ ماه نخست سال‌جاری مثبت بوده است. آمارهای مرکز آمار نشان می‌دهند رشد اقتصادی ۶ ماهه بدون نفت به میزان منهای ۳/ ۱ درصد رسیده است. درحالی‌که بانک مرکزی برای شاخص مذکور عدد ۴/ ۱ درصد را گزارش کرده است. بنابراین از دید بانک مرکزی رشد اقتصادی در نیم سال نخست نیز مثبت بوده است. البته بانک مرکزی هنوز جزئیات رشد اقتصادی در تابستان را منتشر نکرده است و نمی‌توان به‌طور دقیق عنوان کرد که چه گروه‌هایی باعث ایجاد رشد اقتصادی در نیمه نخست سال‌جاری شده‌اند.
رشد منفی اقتصاد در فصل کرونا
به گفته رئیس‌کل بانک مرکزی رشد اقتصادی سه ماه اول با نفت منفی ۹/ ۲ درصد اعلام شده است. در حالی که طبق گزارش مرکز آمار این شاخص به عدد منفی ۱/ ۴درصد رسیده است. مقایسه آمار این شاخص در بین دو منبع مذکور نشان می‌دهد رشد اقتصادی سه ماه اول با نفت تنها در شدت رشد با هم تفاوت دارند؛ به‌طوری‌که بررسی آمارهای مذکور از اختلاف ۲/ ۱واحدی رشد اقتصادی مذکور در بین دو مرکز رسمی گزارش‌دهی خبر می‌دهند. همچنین مقایسه آمارها نشان می‌دهند بانک مرکزی و مرکز آمار در منفی بودن رشد اقتصادی سه ماه اول با نفت همسو و هم نظر بوده‌اند. به‌نظر می‌رسد اثر شیوع پاندمی کرونا و به‌دنبال آن کاهش صادرات نفت و محدودیت‌های سایر مشاغل تولیدی و صنعتی در این موضوع موثر بوده است. این روند همسویی در آمار رشد بدون نفت نیز مشاهده می‌شود، به نحوی که مرکز آمار رشد شاخص سه ماه نخست بدون نفت را منفی ۴/ ۲درصد گزارش کرده است. همچنین آمارهای رسمی بانک مرکزی نشان می‌دهد رشد اقتصادی سه ماه اول با نفت منهای ۶/ ۰درصد شده است.
جبران رشد در فصل دوم
آمارهای رسمی بانک مرکزی نشان می‌دهد رشد اقتصادی سه ماه دوم با نفت ۱/ ۵ درصد شده است. این رقم در گزارش مرکز آمار ایران ۲/ ۰ درصد بوده است. بنابراین هر دو مرکز تایید می‌کنند که تابستان رشد اقتصادی مثبت داشته است. هر چند که شدت رشد اقتصادی در گزارش بانک مرکزی قابل لمس بوده است. این گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد که اقتصاد با یک خیز در فصل دوم سال‌جاری همراه شده است. البته هنوز در آمار رشد غیرنفتی، یک ناهمسویی مشاهده می‌شود. آمارهای رسمی مرکز آمار رشد شاخص سه ماه دوم بدون نفت را منهای ۲/ ۰درصد گزارش کرده است. همچنین آمارهای رسمی بانک مرکزی نشان می‌دهد رشد اقتصادی سه ماه دوم بدون نفت ۲/ ۳ درصد شده است.
امید به فصول آینده
بانک مرکزی و مرکز آمار ایران در دو گزارش تایید کردند که رشد اقتصادی فصل تابستان مثبت شده است. اما چه روندی در فصول آینده اقتصاد قابل تصور است؟ در حال حاضر نوسانات بازارهای دارایی کاهش یافته است. از سوی دیگر، انتظارات تورمی منفی شده است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال‌های گذشته و در زمان‌هایی که رشد اقتصادی از حالت منفی خارج شده است، نیاز به یک فضای با ثبات برای تداوم این روند داشته است. بنابراین در صورت تداوم روند با ثبات در اقتصاد می‌توان پیش‌بینی کرد که رشد اقتصادی در پاییز و زمستان نیز یک روند مثبتی را طی کنند. البته مهم‌ترین فاکتور موثر در این خصوص، بحث شیوع پاندمی کرونا است. اگر روند پاندمی کرونا متوقف یا کمرنگ شود، در نتیجه تولید به‌خصوص در بخش خدمات می‌تواند جان تازه‌ای بگیرد و در نتیجه در دو فصل پایانی سال نیز می‌توان یک چشم‌انداز امیدوارکننده برای رشد اقتصادی داشت. این موضوعی است که آمارهای تولیدات صنعتی در فصل پاییز تایید می‌کنند. از سوی دیگر، رفع اثر تحریم‌ها در فصل زمستان نیز می‌تواند باعث شود که شرایط بهتری برای خروج از رکود اقتصاد مهیا شود.
