بررسی جزئیات رشد بهار

بانک‌مرکزی جزئیات رشد اقتصادی در فصل اول سال را منتشر کرده است. پیش‌تر رئیس‌کل این بانک اعلام کرده بود که رشد اقتصادی بهار ۹۹ معادل منفی ۸/ ۲ درصد بوده است. همچنین رشد بخش غیرنفتی نیز منفی ۶/ ۰ درصد اعلام شده بود. براساس روایت بانک‌مرکزی، رشد غیرنفتی که در طول ۴ فصل سال گذشته مثبت بوده، در اولین فصل امسال منفی شده است، در این تغییر جهت، تنها کرونا موثر بوده است. چراکه تنها بخش غیرنفتی که رشد منفی را در فصل گذشته ثبت کرده، بخش‌خدمات بوده است. در واقع رشد کشاورزی، معدن، صنعت، برق، گاز و آب و ساختمان در فصل اول مثبت گزارش شده است.

کشاورزی: بخش کشاورزی در بهار امسال با 7/ 3 درصد رشد نسبت به بهار سال گذشته، حجیم‌تر شد. به گزارش بانک‌مرکزی، در 3 ماهه اول سال ارزش افزوده گروه کشاورزی به قیمت‌های ثابت سال 1390، به میزان 5/ 11 هزار میلیارد تومان رسیده است. آمارهای پایه وزارت جهادکشاورزی حاکی از آن است که تولید محصولات زراعی نسبت به دوره مشابه سال قبل 4/ 4 درصد رشد کرده است. رشد اصلی مربوط به محصولات باغی با رشد 3/ 6 درصدی است. در این بین محصولات دامی کمترین رشد را ثبت کرده است: 9/ 2 درصد. کشاورزی در فصل اول در رشد GDP اثر مثبت داشته و کمی از بار منفی نفت را به دوش کشیده است. سهم گروه کشاورزی در رشد کل معادل 3/ 0 درصد برآورد شده است.

صنایع و معادن: درحالی‌که محاسبات مرکز آمار ایران، رشد بخش ساختمان را در فصل اول منفی 2 درصد نشان داد، بانک‌مرکزی معتقد است که این بخش در بهار 9/ 3 درصد منبسط شده است. از نظر بانک‌مرکزی، ارزش سرمایه‌گذاری بخش‌خصوصی در ساختمان مناطق شهری با رشد مواجه شده است. بر این اساس، نرخ رشد ارزش افزوده ساختمان بخش‌خصوصی به قیمت‌های ثابت سال 1390، معادل 2/ 4 درصد محاسبه شده است. تناقض آماری مرکز آمار و بانک‌مرکزی در مورد گروه صنعت نیز دیده می‌شود. مرکز آمار رشد بخش صنعت را منفی 4/ 0 درصد محاسبه کرده، درحالی‌که برآورد مقدماتی بانک‌مرکزی رشد این بخش را مثبت 3/ 1 درصد نشان می‌دهد. مجموع گروه صنایع و معادن سهم 6/ 0 درصدی در رشد اقتصادی داشته و مانع بیشتر شدن عمق رکود در کل اقتصاد شده است.

خدمات: داده‌های مرکز آمار و بانک‌مرکزی در یک مساله مشترک هستند؛ آن هم اینکه در بخش غیرنفتی، بخش ‌خدمات بیشترین اثر منفی را بر رشد داشته است. البته در این باره هم شدت رکود بخش‌خدمات در آمارهای بانک‌مرکزی و مرکز آمار یکی نیست. مرکز آمار رکود بخش‌خدمات را با عدد منفی 5/ 3 درصد تصویر کرده، درحالی‌که در داده‌های بانک‌مرکزی این رکود با عدد منفی 6/ 1 درصد برآورد شده است. «بازرگانی، رستوران و هتلداری» و «خدمات اجتماعی، شخصی و خانگی» بیشترین اثر را از شیوع کرونا در بهار پذیرفتند. بخش‌خدمات اجتماعی، شخصی و خانگی به میزان 2/ 17 درصد نسبت به بهار 98، کوچک‌تر شده است. بیشترین اثر مثبت را بر بخش‌خدمات نیز «خدمات موسسات پولی و مالی» داشته است. به‌نظر رونق بورس در این مورد، به نفع داده‌های رشد اقتصادی شده و در انبساط 6/ 11 درصدی این بخش نقش مهمی بازی کرده است. میزان اثر مثبت خدمات موسسات پولی و مالی بر رشد اقتصادی از بخش کشاورزی بیشتر بوده است. نگاه دقیق‌تر به داده‌ها نشان می‌دهد که در بین زیرگروه‌ها، بیشترین اثر مثبت مربوط به این بخش از خدمات است. به‌نظر رشد ارزش افزوده خدمات این بخش هم در بانک‌ها، هم در بیمه‌ها و هم در موسسات مالی مربوط به بازار سرمایه رخ داده است. اما رشد اصلی مربوط به بازار سرمایه است. با افزایش ارزش و عمق بازار سرمایه، طبعا درآمد شرکت‌های فعال در این حوزه نیز با افزایش همراه شده است. در بهار امسال، ارزش معاملات انجام شده در بورس تهران، معادل 9/ 504 هزار میلیارد تومان بوده است. درحالی‌که این عدد در بهار سال گذشته معادل 5/ 67 هزار میلیارد تومان بوده است؛ یعنی ارزش معاملات 5/ 7 برابر شده است. کارمزد دریافتی شرکت‌های فعال در این حوزه نیز ارتباط مستقیمی با ارزش معاملات دارد. بنابراین طبیعی است که رشد حجم بورس، از این محل بر رشد اقتصادی اثر مثبت داشته است. شاخص ارزش معاملات انجام شده در بازار سرمایه براساس سال پایه 1395، به میزان 648 درصد در قیاس با بهار سال گذشته، رشد کرده است.

نفت: سهم نفت در اقتصاد ایران، در طول 4 فصل پیاپی زیر 10 درصد باقی مانده است. بر این اساس، سهم نفت در اقتصاد ایران در فصل اول به 6/ 5 درصد بر حسب قیمت‌های جاری رسیده است. در واقع تنها یک بیستم از حجم اقتصاد در فصل اول، مربوط به بخش نفت بوده است. با این حال، این سهم به قیمت‌های ثابت سال 1390، همچنان بالای 10 درصد است و به همین دلیل هم بیشترین اثر را بر رشد اقتصادی منفی داشته است. از رشد منفی 8/ 2 درصدی در فصل اول، 3/ 2 درصد مربوط به بخش نفت بوده است.