«هیات بیعت» در عربستان نشست اضطراری برگزار کرد
تـاریخ انقضـای بن‌سلمـان
ناپدید شدن جمال خاشقجی هم موجب سردرگمی ایالات‌متحده در سیاست خاورمیانه‌ای‌اش شده و هم موجب شده تا چهره‌ای که محمد بن‌سلمان به‌عنوان یک مصلح از خود بر جای گذاشته بود، خدشه‌دار شود. ظاهرا ترکش‌های این قتل، بیش از هرکس دامان ولیعهد ۳۳ ساله سعودی را گرفته است. فشارهای بین‌المللی نه‌تنها باعث شد عربستان مسوولیت قتل خاشقجی را بپذیرد، بلکه باعث شد ترامپ هم رسما اعتراف کند که کار، کار سعودی‌هاست اما سخنی از ولیعهد جوان به میان نیاورد. اما به‌نظر می‌رسد ترکش‌های این قتل، ولیعهدی بن‌سلمان را هدف گرفته است. روزنامه فرانسوی فیگارو در گزارش‌های متعددی از جمله گزارشی به قلم «ژان مارک گونین» در ۱۹ اکتبر بحث جانشینی محمد را مطرح کرده و از جلسات متعدد «هیات بیعت» در عربستان می‌نویسد که هدفش تعیین جانشین برای ولیعهد در پی بحران ناشی از ناپدید شدن خاشقجی است. براساس این گزارش، بزرگان و شاهزاده‌های ارشد در عربستان در تلاش هستند برای برون رفت از بحران کنونی یک راه‌حل بیابند تا هم اعتبار ولیعهد و در نهایت دولت عربستان محفوظ بماند و هم این بحران پشت‌سر گذاشته شود.
در گزارش فیگارو آمده است با توجه به اینکه برخی اعضای تیم ۱۵ نفره که مسوول قتل خاشقجی هستند به محمد بن‌سلمان نزدیک بودند، قرار شده براساس تصمیم نهایی این هیات، سرنوشت محمد روشن شود. اکنون سرنوشت این ولیعهد جاه‌طلب در دستان این هیات قرار گرفته است؛ هیاتی که معمولا در مسائل مربوط به ارث تلاش می‌کند به توافق در دیدگاه‌های شاهزادگان دست یابد. کارشناسان بر این باورند که هیات بیعت پیشنهاد تعیین جانشین برای ولیعهد کنونی را خواهد داد (همان‌گونه که قبلا در مورد ولایتعهدی محمد و برکناری شاهزاده «محمد بن‌نایف» عمل کرد). فیگارو این احتمال را مطرح کرده که بازگشت سراسیمه خالد بن‌سلمان، سفیر عربستان در آمریکا به ریاض گواهی است بر اینکه احتمالا شاهزاده خالد به‌عنوان جانشین ولیعهد معرفی شود. براساس این روایت، ولیعهد کنونی هرچند نه به‌صورت فوری اما در میان مدت از سمت خود کنار خواهد رفت اما قدرت همچنان در دستان فرزندان ملک سلمان باقی خواهد ماند و این همان اولویت پادشاه است.
با این حال، در صورت تصمیم هیات بیعت برای تعیین جانشین ولیعهد از یکی دیگر از شاخه‌های خاندان حاکم، این مساله می‌تواند به معنای حفظ قدرت از سوی ولیعهد کنونی پس از پشت‌سر گذاشتن بحران خاشقجی باشد؛ امری که به منزله «رد گم کنی» معروف شده است.
به نوشته فیگارو، محمد توازن در خاندان سعودی را با زندانی کردن شاهزادگان و تاراندن آنها به هم زده و دشمنان زیادی برای خود تراشیده است. مخالفت با او نه در داخل که حتی در خارج از کشور و در میان دوستان، متحدان و مخالفان عربستان نیز دیده می‌شود. سیاست‌های ولیعهد از جمله بمباران یمن، محاصره قطر، سرخوردگی فلسطینیان به دلیل پشتیبانی وی از مواضع اسرائیل، بحران‌هایی در روابط با ترکیه، ایران و برخی کشورهای منطقه و فرامنطقه‌ای (مانند کانادا) باعث شده صداهای مخالفی علیه وی در داخل و خارج شنیده شود. بی‌تدبیری شاهزاده جوان سعودی و درافتادن با سیاستمدار کهنه‌کاری چون اردوغان آن هم در خاک این کشور باعث شد رئیس‌جمهوری ترکیه اجازه دهد حقایق انکارناپذیری از دست داشتن ریاض در ناپدید شدن خاشقجی در روزنامه‌ها منتشر شود تا به این ترتیب، هم مشروعیت بن‌سلمان با بحران مواجه شود، هم درس عبرتی به وی داده شود که بداند ترکیه دارای دولت است. حداقل، این است که ترکیه دارای قوانین پایدارتری نسبت به عربستان است که قانون در شخص پادشاه و ولیعهد خلاصه می‌شود.
این روزنامه گزارش خود را نیز اینچنین به پایان می‌رساند: «واضح به نظر می‌رسد که اردوغان و ترامپ توافقی خواهند کرد که می‌تواند ابقای قدرت در عربستان در خاندان سلمان را تضمین کند. با این حال، ممکن است این توافق بن‌سلمان را به حاشیه براند. پرسشی که اکنون مطرح شده این است که آیا پادشاه با قربانی شدن پسرش موافقت خواهد کرد؟»
سردرگمی آمریکا در مورد عربستان و بن‌سلمان
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، روز پنج‌شنبه اعلام کرد که مرگ جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار ناپدید شده عربستان سعودی «به نظر قطعی» است. او در پایگاه هوایی اندروس آمریکا قبل از سوار شدن به هواپیما برای رفتن به یک سفر سیاسی، در پاسخ به خبرنگاری که از او پرسید «آیا فکر می‌کنید که خبرنگار سعودی مرده است»، گفت: «به نظر من این‌طور می‌رسد... خیلی غم‌انگیز است.» این اولین‌بار است که رئیس‌جمهوری آمریکا کشته شدن جمال خاشقجی را تایید می‌کند. ترامپ همچنین اعلام کرد که پاسخ آمریکا به عربستان سعودی در این موضوع «بسیار شدید» خواهد بود. با این وجود تاکید کرد که اکنون کمی زود است که به‌طور قطعی در این‌باره که چه کسی دستور کشته شدن او را داده، نتیجه‌گیری کرد. او گفت باید دانست که چه اتفاقی افتاده است.
«مگی‌هابرمان»، «مارک لاندر»، «مارک و اریک اشمیت» در گزارش ۱۸ اکتبر در نیویورک‌تایمز نوشتند که با تایید ترامپ مبنی بر «قتل» خاشقجی، به‌نظر می‌رسد آمریکا با بزرگ‌ترین بحران در سیاست خارجی خود طی دوران ترامپ مواجه شده است. این گزارشگران می‌نویسند با این حال، معلوم نیست در ذهن ترامپ چه می‌گذرد، آن‌هم با توجه به نقش محوری‌ای که عربستان در استراتژی خاورمیانه‌ای آمریکا دارد و نیز پیوندهایی که میان «جرد کوشنر»، داماد و مشاور ترامپ، با بن‌سلمان وجود دارد. «هابرمان- لاندر و اشمیت‌ها» می‌نویسند: گزارش‌های اطلاعاتی حاکی از پیوندهای مستقیم میان عوامل سعودی با خاندان سلطنتی به‌ویژه بن‌سلمان است. با این حال، نهادهای اطلاعاتی بر سر میزان مداخله و مشارکت یا مسوولیت شاهزاده اختلاف‌نظر دارند. با این حال، این گزارش‌ها همگی «مجرم» بودن بن‌سلمان را در ماجرای مرگ خاشقجی می‌پذیرند.
مشکل اینجا خاتمه نمی‌یابد. این گزارشگران می‌نویسند نهادهای اطلاعاتی آمریکا سخنانی را شنود کرده‌اند که نشان می‌دهد مقام‌های سعودی قصد داشتند خاشقجی را از ویرجینیا به عربستان منتقل و او را بازداشت کنند. اما در این شنودها سخنی از این نیست که آیا بن‌سلمان مستقیما در صدور حکم قتل دست داشته یا خیر. در هر حال، این گزارشگران می‌نویسند بی‌خبری بن‌سلمان باز هم از جرم او نمی‌کاهد.
چگونه است که ولیعهد یک کشور از قتل یک خبرنگار در سفارت خود در کشوری دیگر بی‌خبر است؟ اینجاست که آمریکا دچار یک تناقض در رابطه با عربستان شده است. از یکسو سناتورهای آمریکایی اعلام کرده‌اند که به‌دنبال تحریم تسلیحاتی عربستان هستند و به دولت هم فشار می‌آورند که در این زمینه گام جدی‌تری بردارد. اما از سوی دیگر، «جرد کوشنر» پیوند نزدیکی با بن‌سلمان داشته و چنین به پدر همسرش (ترامپ) دیکته می‌کند که «این بحران نیز می‌گذرد. نباید رابطه با عربستان فدای امور زودگذر شود.» پمپئو نیز به نوشته گزارشگران نیویورک‌تایمز اعلام کرد که «ما رابطه استراتژیک طولانی از سال ۱۹۳۲ میلادی به این‌سو، با پادشاهی سعودی داریم.» او همچنین عربستان سعودی را «یک شریک مهم در مبارزه با تروریسم» می‌خواند. آنها معتقدند که آمریکا در یکی از مهم‌ترین ادوار تاریخ سیاست خارجی خود قرار دارد: تحریم عربستان و برخورد با این کشور؟ یا رویکرد نرم تنبیهی و یک «تشر»؟ یا یافتن راه سوم؟
خروج آبرومندانه از بن‌بست قتل خاشقجی اکنون استراتژی‌ای است که دربار آل‌سعود در پیش گرفته است. به همین دلیل، این کشور قصد دارد تا مقام‌های اطلاعاتی و امنیتی را مقصر اعلام کرده از خطر بزرگ‌تر که برکناری ولیعهد است اجتناب شود. «دیوید کرک پاتریک» و «بن هوبارد» در گزارش ۱۸ اکتبر در نیویورک‌تایمز نوشتند، مقامات عربستان سعودی برای کاهش فشارهای بین‌المللی احتمالا ژنرال «احمد عسیری» را مسوول مرگ جمال خاشقجی معرفی کنند. ژنرال احمد عسیری یکی از مقامات بلندپایه نظامی و امنیتی عربستان است و در شمار مشاوران نزدیک به محمد بن‌سلمان، شاهزاده عربستان به حساب می‌آید. او همچنین سخنگوی ارتش عربستان در ارتباط با جنگ داخلی در یمن است. عسیری در بسیاری از دیدارهای رسمی محمد بن‌سلمان با مقامات کشورهای دیگر و از جمله با مقامات آمریکایی حضور داشته است. «پاتریک- هوبارد» می‌نویسند این تاکتیک احتمالی دولت عربستان باعث می‌شود فشار انتقادهای بین‌المللی بر محمد بن‌سلمان کاهش یابد. سه منبع مطلع که خبر این تاکتیک احتمالی را در اختیار خبرنگاران نیویورک‌تایمز گذاشته‌اند، اعلام کرده‌اند که دولت عربستان نام احمد عسیری را به‌عنوان مسوول قتل جمال خاشقجی حتی به اطلاع کاخ سفید نیز رسانده است.
این گزارشگران می‌نویسند براساس این تاکتیک احتمالی قرار است که مقامات عربستان اعلام کنند احمد عسیری یا خودسرانه اقدام به قتل این خبرنگار منتقد کرده یا فرمان احتمالی محمد بن‌سلمان را که خواستار «کنترل و مراقبت» خاشقجی شده بوده «بد» متوجه شده است. به نوشته «پاتریک- هوبارد»، انتظار می‌رود مقام‌های سعودی اعلام کنند که عسیری «اجازه‌ای شفاهی» از بن‌سلمان داشته است تا خاشقجی را برای بازجویی به عربستان منتقل کنند. نتیجه اینکه، او یا با بدفهمی دستور را اجرا کرده یا پا از اختیارات خود فراتر گذاشته و جان او را گرفته است. «مداوی الرشید»، استاد مدرسه اقتصادی لندن و منتقد محمد بن‌سلمان، به نیویورک‌تایمز می‌گوید: «در این سناریو هم باز بن‌سلمان دستور ربایش یک شهروند آمریکا را صادر کرده و در نفس مجرم بودن او تاثیری ندارد. مسوولیت با بن‌سلمان است.»
حواشی یک قتل
با وجود اینکه تا امروز شنبه (۲۰ اکتبر) ۱۸روز از زمان قتل خاشقجی می‌گذرد (۲اکتبر وارد کنسولگری عربستان شد و دیگر خارج نشد) اما حواشی مربوط به قتل او همچنان ادامه دارد. محافل امنیتی ترکیه از بازرسی و جست‌وجوی اطراف استانبول به منظور پیدا کردن جسد خاشقجی خبر داده‌اند. ماموران امنیتی مسیر حرکت اتومبیل‌هایی را که در روز ناپدید شدن جمال خاشقجی روزنامه‌نگار منتقد سعودی دفتر کنسولگری عربستان یا اقامتگاه کنسول عربستان در استانبول را ترک کرده‌اند، جست‌وجو کرده‌اند. به گزارش رویترز کارشناسان احتمال می‌دهند قاتلین، جسد خاشقجی را در جنگل بلگراد در نزدیکی استانبول یا در منطقه‌ای به نام یالووا در ۹۰کیلومتری جنوب این شهر پنهان کرده باشند. همچنین احتمال می‌رود بقایای جسد این روزنامه‌نگار در یک ویلا و یا خانه روستایی قرار گرفته باشد. با این حال، پلیس ترکیه درحال جست‌وجوی جنگل‌های حاشیه استانبول برای رسیدن به سرنخ‌های تازه در پرونده ناپدید شدن و قتل احتمالی جمال خاشقجی است. کارآگاهان از کنسولگری عربستان و اقامتگاه کنسول در جریان بازرسی‌ها برای مطابقت با نمونه دی‌ان‌ای خاشقجی نمونه‌برداری کرده‌اند.
از سوی دیگر، مولود چاووش‌اوغلو، وزیر امورخارجه ترکیه طی سخنانی اعلام کرد همه نتایج تحقیقات درمورد پرونده جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد سعودی را به اطلاع افکار عمومی جهان خواهیم رساند. به گزارش خبرگزاری آناتولی چاووش‌اوغلو افزود این اطلاعات به کشور خاصی ارائه نخواهد شد.
ارسال نظر