گزارش روزنامه فایننشال‌تایمز در مورد خودروسازی در ایران
سایه سیاست بر صنعت خودرو
ریزش ارزش ریال و کاهش درآمدهای دولتی، کمبود گسترده نهاده‌‌‌های تولید و افزایش ناگهانی قیمت‌ها، موقعیتی ایجاد کرده است که به صنعت خودرو ضربه وارد شود. براساس آنچه در این گزارش آمده است، صنعت خودروی ایران بزرگ‌ترین بخش اقتصادی ایران پس از نفت و گاز است که از خوش‌بینی‌‌‌هایی که پس از توافق هسته‌‌‌ای ۲۰۱۵ به وجود آمد، بهره‌‌‌مند شد. در آن زمان شرکت‌های خودروساز خارجی، به‌‌‌ویژه خودروسازان فرانسوی، شروع به کاوش در بازار ایران کردند. تحریمها از ۲۰۱۸، زمانی که دونالد ترامپ، رئیس‌‌‌جمهور وقت آمریکا قدرت را در دست گرفت و این کشور را از توافق برجام خارج کرد، دوباره با قدرت اعمال شد.
بازگشت تحریم‌‌‌های جهانی با مشکلاتی برای صنعت خودروی ایران که ۴درصد از تولید ناخالص داخلی کشور را تشکیل می‌دهد و حدود ۵۰۰هزار نفر در آن مشغول به کارند همراه شد. شرکت‌های فرانسوی که پس از توافق هسته‌‌‌ای وارد بازار ایران شده بودند، از آن خارج شدند. شرکت خودروسازی پژو قرارداد تولیدی به ارزش ۷۰۰میلیون یورو را لغو کرد؛ رنو نیز برنامه افزایش تولید تا ۳۵۰هزار خودرو در سال را کنار گذاشت. براساس گزارش فایننشال‌تایمز، صنعت خودروی ایران در ابتدا به دنبال جبران کمبود با تولید داخلی و واردات از چین بود. به گفته یکی از مدیران این صنعت، ایران همچنان به تولید برخی از مدل‌‌‌های پژو با تامین نیمی از قطعات از بازار چین ادامه می‌دهد. با این‌‌‌حال، خودروسازان هنوز نتوانسته‌‌‌اند با هزینه معقول به تقاضای بازار پاسخ دهند. تولید در ۲۰۱۷ به ۵/ ۱میلیون دستگاه رسید که یکی از بالاترین سطوح تاکنون بوده؛ اما از آن زمان میزان تولید به زیر یک‌میلیون در سال کاهش یافته است.
ارزان‌‌‌ترین مدل پژو ۲۰۶ تولید داخل که در یکی از نمایشگاه‌‌‌های تهران در ماه جاری به فروش رسیده، ۲/ ۵ میلیارد ریال (معادل ۱۰هزار و ۸۰۰دلار) قیمت داشته است که از نظر ریالی حدود ۱۵برابر بیشتر از ماه مه ۲۰۱۸ است که تحریمها اعمال شد و ۵/ ۵برابر بیشتر از میانگین دستمزد سالانه کارگران در ایران است. فایننشال‌تایمز در این گزارش اشاره می‌کند که تهران در تلاش برای کاهش قیمت‌ها، ممنوعیت واردات خودرو را اصلاح کرده است. در ماه‌‌‌های اخیر مجوز واردات تعداد کمی خودروی جدید از چین صادر شده است و درحال حاضر بررسی مجوز واردات خودروهای دست‌دوم در دستور کار قرار دارد. صنعت دفاعی ایران برای تولید برخی از قطعات مانند ایربگ و واحدهای کنترل الکترونیکی وارد عمل شده است.
با این حال قیمت‌ها نیز طی دوماه گذشته با افزایش عرضه متعاقبا اندکی کاهش یافته است. در موقعیت عرضه محدود، افرادی که از ثروت کافی برخوردارند نیز ناچار به خرید مدل‌‌‌های قدیمی برندهای جهانی که با قیمت‌های نجومی به فروش می‌‌‌رسند، هستند. به‌عنوان مثال، در یکی از نمایشگاه‌‌‌های تهران مرسدس‌بنز ۲۰۰ کلاسE ساخت ۲۰۱۷ به قیمت ۱۷۰میلیارد ریال فروخته شده است که حدود شش‌برابر قیمت این مدل ساخت امسال در بازارهای غربی است. قیمت‌های نجومی مختص خودروهای جدید نیست، بلکه خودروهای خارجی کارکرده نیز در ایران نسبت به بازار جهانی قیمت‌های بالاتری دارند. به گفته تحلیلگران، برخی از ایرانیان ترجیح می‌دهند خودرویی را خریداری کنند که در گذر زمان ارزش خود را حفظ کند و به این وسیله به دنبال راهی برای محافظت از پس‌‌‌انداز خود در برابر تورم ۴۹درصدی هستند. ریال ایران در سال گذشته بیش از یک‌‌‌سوم ارزش خود را از دست داده است.
بسیاری پس‌‌‌انداز خود را در حساب‌‌‌های بانکی ویژه‌‌‌ای که دولت برای حمایت از صنایع داخلی از جمله بخش خودرو ایجاد کرده است، قرار می‌دهند. پس‌انداز‌کنندگان برای خرید محصول مورد نظر ثبت‌‌‌نام می‌کنند و متقاضیان برنده به صورت تصادفی به سبک قرعه‌‌‌کشی انتخاب می‌‌‌شوند. به‌صورت کلی مشخص نیست که مشتریان باید تا چه مدت منتظر بمانند تا بتوانند از تولیدکننده داخلی مانند ایران‌‌‌خودرو یا سایپا خودرویی را خریداری کنند یا تحویل بگیرند. در شرایط فعلی سیاست بر اقتصاد سایه انداخته است. صنعت خودرو تنها در صورتی می‌‌‌تواند پیشرفت کند که بتواند تولید را به فراتر از مرزهای ایران گسترش دهد و چنین امری نیازمند تغییر نگرش در سیاست خارجی است.
