چه زمانی کلاف سردرگم برجام باز می شود؟
سه بازه زمانی احیای برجام
وزارت خارجه آمریکا عصر روز چهارشنبه ارسال پاسخ واشنگتن به درخواست‌ها و نظرات ایران درباره بسته پیشنهادی اتحادیه اروپا درباره مذاکرات رفع تحریم‌ها را تایید کرد و گفت که بررسی نظرات ایران به پایان رسید و پاسخ خود را به اتحادیه اروپا ارسال کردیم. پاسخی که مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا همچون پاسخ ایران که پیش‌تر تحویل بروکسل شده بود، آن را معقول خوانده است.
با این حال عدم پاسخ بله یا نه قاطع ایران و آمریکا به بسته اروپا باعث طرح این پرسش شده است که آیا نیاز به مذاکرات بیشتر برای تبیین پاسخ‌ها و ارزیابی از روند طی شده وجود دارد و بر این مبنا بازه زمانی اعلام توافق چه تاریخی خواهد بود؟ آیا همان‌طور که برخی تحلیلگران و کارشناسان معتقدند توافق ظرف روزهای آینده اعلام خواهد شد؟ یا توافق پیش از نشست فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در اواخر شهریور صورت می‌گیرد؟ یا بازه سوم یعنی انتخابات کنگره آمریکا در ماه نوامبر تکلیف توافق را مشخص می‌کند؟دور جدید مذاکرات رفع تحریم‌های ایران پس از وقفه‌‌ای پنج ماهه ۱۳ مردادماه در شهر وین آغاز شد و این مذاکرات پس از چهار روز ۱۷ مرداد ماه با بازگشت هیات‌ها به پایتخت‌ها پایان یافت.
برگزاری این دور از مذاکرات در پی آن صورت گرفت که مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در روزنامه فایننشال‌‌تایمز ادعا کرد بسته پیشنهادی جدیدی روی میز گذاشته که شامل راهکارهای به‌روز درباره رفع تحریم‌ها و گام‌‌های هستهای ایران است. از آن تاریخ تاکنون اروپا پاسخ‌های ایران و آمریکا را دریافت کرده و جوزپ بورل مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در ارزیابی از هر دو پاسخ آن را معقول ارزیابی کرده است. با وجود این ارزیابی‌های متفاوت از پاسخ ایران و آمریکا در فضای رسانه‌ای و تحلیلی باعث طرح این گمانه شده است که نیاز به دور دیگری از مذاکرات محتمل است. مذاکراتی که می‌تواند تکمیل‌کننده روند طی‌شده پیش از نشست کمیسیون مشترک باشد یا اینکه حکم مذاکرات نهایی و جمع‌بندی توسط وزرای خارجه طرف‌های مذاکره‌کننده را داشته باشد. اینکه کدام مذاکره می‌تواند حکم اعلان توافق احیای برجام باشد را می‌توان بر مبنای سه بازه زمانی مورداشاره قرار داد.
ظرف روزهای آینده
با توجه به دریافت پاسخ آمریکا توسط بروکسل، این احتمال وجود دارد که مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا ظرف دو سه روز آینده از برگزاری نشست کمیسیون مشترک برجام با حضور وزرای خارجه خبر دهد که می‌تواند حکم جمع‌بندی و اعلام توافق را داشته باشد. جلیل رحیمی‌جهان‌آبادی، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس، اعلام کرده: فکر می‌کنم احتمال اینکه ظرف یک هفته تا ۱۰ روز آینده توافق شود بسیار زیاد است، چون این‌بار چالش اساسی‌ای در روند احیای برجام دیده نمی‌شود. نشانه دیگر که در سایه پیشرفت گسترده روند احیای توافق هستهای صورت گرفته است، رد درخواست اسرائیل مبنی بر انجام گفت‌وگوی تلفنی میان جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا و یاییر لاپید، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی است که به زعم تحلیلگران می‌تواند نشانه دیگری از اعلان قریب‌الوقوع توافق باشد. به‌ویژه که رئیس موساد نیز اعلام کرده اکنون فرصت امضای توافق نزدیک به ۱۰۰درصد است.
نشست فصلی آژانس
موعد نشست فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یعنی اواخر شهریورماه دیگر بازه زمانی است که می‌تواند طرفین را نسبت به اعلام توافق به نتیجه برساند. به این معنی که با توجه به اما و اگرهایی که در پاسخ ایران و آمریکا به بسته اروپا وجود دارد، یک دور مذاکره دیگر قبل از نشست وزرای خارجه گزینه محتملی است، چرا که طرفین تا رسیدن به توافق هنوز فاصله دارند. به‌ویژه که مسائل پادمانی به عنوان یکی از مسائلی که بر سرعت رسیدن به توافق بیشترین تاثیر را دارد، هنوز به نتیجه مشخصی نرسیده است. اظهارات اخیر مدیرکل آژانس مبنی بر ضرورت همکاری بیشتر ایران و سطح دسترسی و بازرسی بیشتر نشان می‌دهد با توجه به فشارهایی که بر این نهاد وجود دارد، رسیدن ایران و آژانس به تفاهم اولیه ظرف روزهای آینده برای اعلان توافق، امر دور از ذهنی به نظر می‌رسد. با این حال رافائل گروسی در تازه‌ترین ارزیابی از روند موجود اعلام کرده توافق میان طرفین «چندان دور نیست».
انتخابات کنگره
اما بازه سومی که کمی بدبینانه به نظر می‌رسد، می‌تواند با عبور طرفین از دو بازه زمانی قبلی، تکلیف برجام را مشخص کند، انتخابات کنگره آمریکا در ماه نوامبر است که نقش مهمی در آرایش حزبی در آمریکا برای مواجهه با توافق هستهای دارد. با وجود اینکه در شرایط کنونی هم کنگره آمریکا متشکل از دو مجلس نمایندگان با اکثریت دموکرات و مجلس سنا با آرای ۵۰-۵۰ کارشکنی‌های گسترده‌ای در روند احیای برجام و فشار بر دولت بایدن ایفا می‌کند، با تغییر اعضای این نهاد، زمینه برای فشارهای بیشتر فراهم خواهد شد. به‌ویژه که تحلیلگران معتقدند آرایش حزبی در این دو نهاد احتمالا به نفع جمهوری‌خواهان مخالف برجام تغییر پیدا خواهد کرد و طبیعتا برجام هم تا این بازه زمانی از کلاف سردرگم خود خارج خواهد شد.
