ژئوپلیتیک مواد معدنی سبز
به گزارش بانک‌مرکزی اروپا، تاثیر بر قیمت انرژی به نحوه تعدیل عرضه بستگی دارد. بنابراین اطمینان از تامین ضروری «مواد معدنی سبز» حیاتی است. جنگ روسیه و اوکراین نشان داد که چگونه تحولات ژئوپلیتیک می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی بر بازارهای کالایی و حتی تورم تاثیر بگذارد. تحقیقات صندوق بین‌المللی پول تایید و تاکید می‌کند که چند پارگی ژئوپلیتیک ممکن است با آسیب رساندن به دسترسی به مواد معدنی موردنیاز، گذار سبز را مختل کند.
چه چیزی می‌تواند باعث اختلال در عرضه شود؟
استخراج مواد معدنی خام عمدتا در اقتصادهای در حال توسعه و نوظهور در آمریکای جنوبی و آفریقا متمرکز است. تمرکز تولید معادن، مواد معدنی سبز را به‌ویژه در برابر اختلالات زنجیره تامین و محدودیت‌های تجاری مستعد می‌کند. در واقع، تمام مواد معدنی مورد بررسی در این یادداشت در حال حاضر مشمول محدودیت‌های صادراتی هستند.
برخی از کشورهای غنی از مواد معدنی بنا به گزارش‌ها به دنبال تشکیل کارتل‌های معدنی هستند؛ اگرچه تاکنون به‌موفقیت کاملی نرسیده‌اند. عوامل متعددی وجود دارد که موفقیت در تشکیل کارتل را تعیین می‌کند؛ مانند موانع ورود، ثبات سیاسی و عدم‌نوسان غیرمنتظره تقاضا. در میان این عوامل، تمرکز بر عرضه می‌تواند توانایی یک کارتل را برای کنترل سهام بازار و در نتیجه قیمت‌ها تسهیل کند. یک کارتل موفق در نهایت نیازمند توافق بین اعضا و درجه بالایی از اعتماد است. براساس الگوهای رأی‌گیری در سازمان ملل، کشورهای معدنی برتر در حوزه مس، نیکل و گرافیت عموما همسویی سیاسی بالایی دارند. این امر می‌تواند پایه‌های سیاسی برای تشکیل کارتل را نشان دهد. اگرچه امتیازات اختلاف‌نظر سیاسی در میان معدن‌کاران لیتیوم، کبالت و منگنز بالاتر از میانگین سازمان ملل است، اما حضور استرالیا که اغلب با سایر تولیدکنندگان برتر خام این سه‌ماده معدنی مخالف است، این موضوع را تا حد زیادی منحرف می‌کند. این امر نشان می‌دهد که ممکن است کارتل‌های بالقوه‌ای شکل بگیرند که استرالیا را کنار بگذارند؛ همان‌طور که در بازار نفت که ایالات‌متحده هرگز بخشی از اوپک نبوده است، اتفاق افتاد.
ارتباط سیاسی بین مصرف‌کنندگان و تامین‌کنندگان چیست؟
از نظر ژئوپلیتیک، به نظر می‌رسد چین در حال حاضر از نظر تامین منابع معدنی سبز نسبت به اتحادیه اروپا و ایالات‌متحده در موقعیت بهتری قرار دارد. چین کمترین سطح اختلاف سیاسی را با تولیدکنندگان اصلی مواد معدنی سبز نشان می‌دهد. این روندی است که در پایان جنگ سرد آغاز شد. سطوح مشابه اختلافات سیاسی برای اتحادیه اروپا عموما بالاتر از میانگین سازمان ملل، اما هنوز بسیار پایین‌تر از سطح ایالات‌متحده است. چین همچنین با تبدیل‌شدن به بزرگ‌ترین تولیدکننده نیکل، مس، لیتیوم و کبالت که بین 35 تا 70درصد از فعالیت‌های فرآوری را به خود اختصاص می‌دهد، به لحاظ استراتژیک، خود را در زنجیره تامین مواد معدنی سبز قرار داده است. علاوه بر این، کنترل بالادستی آن بر کالاهای خام به دلیل سرمایه‌گذاری در استخراج معادن در خارج از کشور افزایش یافته است. اگرچه ایالات‌متحده و اتحادیه اروپا اقداماتی را برای ایجاد زنجیره تامین مواد حیاتی خود انجام داده‌اند، سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی برای رسیدن به سرمایه‌گذاری‌های چین موردنیاز است که نشان می‌دهد چین موقعیت غالب خود را برای آینده قابل پیش‌بینی حفظ خواهد کرد.
پس چه می‌توان کرد؟
اقدامات متعددی را می‌توان برای افزایش امنیت منابع معدنی سبز انجام داد. اول، تشویق سرمایه‌گذاری خصوصی در استخراج و پالایش مواد معدنی می‌تواند به تنوع‌بخشیدن به ریسک‌های عرضه کمک کند. با تسهیل استخراج ذخایر و ورود تولیدکنندگان جدید، این امر می‌تواند قدرت رهبران فعلی بازار را تضعیف کند. دوم، تحقیق در مورد مواد جایگزین برای فناوری‌های سبز نتایج امیدوارکننده‌ای دارد و می‌تواند تقاضای آتی برای مواد معدنی سبز را کاهش دهد.
سوم، این مواد معدنی قابل بازیافت هستند. این امر به آن معنی است که یک منبع ثانویه تامین وجود دارد که احتمالا در آینده رشد خواهد کرد؛ زیرا هم موجودی محصولات قابل‌بازیافت و هم سرمایه‌گذاری در فناوری‌های بازیافت افزایش می‌یابد. اتحادیه اروپا اخیرا گام مهمی در تصویب قانون مواد خام حیاتی برداشت. تا سال 2030، حداقل 10درصد از مصرف سالانه مواد خام حیاتی اتحادیه اروپا باید در داخل اتحادیه اروپا استخراج شود و 40درصد باید در داخل کشور پردازش شود. علاوه بر این، رویه‌های تایید برای پروژه‌های مواد خام ساده‌تر می‌شود و پروژه‌های استراتژیک از دسترسی به منابع مالی و بازه‌های زمانی کوتاه‌تر تصویب، بهره‌مند می‌شوند. بازیافت مواد معدنی نیز ترویج می‌شود؛ زیرا حداقل 15درصد مصرف سالانه باید توسط بازیافت داخلی در سال 2030 پوشش داده شود. سهم واردات از یک کشور شخص ثالث نیز نباید از 65درصد مصرف سالانه تجاوز کند. هدف این معیار، تنوع بخشیدن به ریسک‌های عرضه است که با ایجاد یک باشگاه مواد خام برای کشورهای علاقه‌مند به تقویت زنجیره‌های تامین جهانی و ایجاد تسهیلات اعتبار صادراتی اتحادیه اروپا برای کاهش ریسک‌های سرمایه‌گذاری در خارج از کشور، بیشتر حمایت می‌شود.
از منظر تاریخی، خطرات ژئوپلیتیک برای اروپا در خصوص مواد معدنی سبز مشابه خطراتی است که در تامین منابع دیگر برای استفاده غیرسبز مانند نفت خاورمیانه و گاز روسیه با آن مواجه بوده است. اندونزی در اکتبر 2022 اعلام کرد که در حال بررسی امکان تشکیل یک کارتل به سبک اوپک برای نیکل، کبالت و منگنز است. گزارش شده است که آرژانتین، شیلی و بولیوی، به‌اصطلاح «مثلث لیتیوم» که روی هم 30درصد از معادن و حدود 50درصد از ذخایر را تشکیل می‌دهند، در حال بحث برای تشکیل یک کارتل لیتیوم هستند.
