بورس‌کالا بر توسعه اقتصادی کشورها اثرگذار می‌شود؟
به گزارش «کالاخبر»،مدیر مطالعات اقتصادی و امور بین‌الملل بورس‌کالای ایران در این گفتوگو اظهار کرد: بیش از ۱۵۰سال از عمر بورس‌‌‌های کالایی معتبر شناخته‌شده در جهان می‌‌‌گذرد. هم‌‌‌اکنون بورس‌‌‌های کالایی در کشورهای پیشرفته یا در حال توسعه نقش بسزایی در بازارهای کالایی ایفا می‌کنند و کارکردهای متنوعی در هر کشور از خود نشان داده‌‌‌اند. در کشورهای پیشرفته اغلب کارکردهایی همچون کشف قیمت منصفانه و پوشش ریسک فعالان بازار مورد توجه بوده است؛ اما در کشورهای در حال توسعه علاوه بر کشف قیمت منصفانه، کمک به تنظیم بازار، تامین مالی به پشتوانه کالاها، ارتقای شفافیت، توزیع متقارن اطلاعات، بازاریابی و تجمیع و استانداردسازی کالا در انبارها از جمله کارکردهای اصلی بورس‌‌‌های کالایی به شمار میرود.
نقش بورس‌کالا در توسعه اقتصادی کشورها
محمدیپور گفت: با توجه به اینکه تعدیل در قیمت‌های محصولات مختلف در بازارهای سنتی بسیار کند اتفاق می‌‌‌افتد، عدم‌تقارن اطلاعاتی در حوزه قیمتی می‌‌‌تواند منشأ ایجاد رانت برای افرادی باشد که دارای مزایای اطلاعاتی هستند و به رئوس شبکه توزیع نزدیک‌‌‌ترند. به‌منظور جلوگیری از این رانت، بورس‌‌‌های کالایی دنیا در حوزه محصولات مختلف صنعتی و کشاورزی اقدام به راه‌‌‌اندازی معاملات آتی و اختیار معامله کرده‌‌‌اند. در همین زمینه کشف روزانه نرخ این نوع محصولات و اطلاع‌‌‌رسانی آن به بازار وظیفه اصلی بورس‌‌‌ها به شمار میرود. او ادامه داد: بورس‌‌‌ها با تعریف قراردادهای آتی و اختیار معامله، علاوه بر ایجاد تقارن اطلاعاتی، اجازه پوشش ریسک قیمتی را نیز به معامله‌‌‌گران می‌دهند؛ به این معنا که معامله‌‌‌گران می‌‌‌توانند با توجه به انتظارات قیمتی و پیش‌بینی‌‌‌ها، خود را در مقابل نوسانات قیمتی کالاها بیمه کرده و همچنین در صورتی که تولیدکننده هستند، از فروش کالای خود در سررسید قراردادهای آتی، اطمینان حاصل کنند.به گفته وی، بورس‌‌‌های کالایی در کشورهای در حال توسعه عموما دارای کارکردهای بیشتری نسبت به کشورهای توسعه‌یافته هستند. از جمله این کارکردها می‌‌‌توان به سه‌مورد اصلی «ایجاد تقارن اطلاعاتی و تضمین معاملات»، «ایجاد بستر کشف نرخ و عقد قرارداد» و «ایجاد شبکه قبض انبار» اشاره کرد.
تقارن اطلاعاتی و تضمین معاملات
محمدیپور در خصوص ایجاد تقارن اطلاعاتی و تضمین معاملات گفت: با توجه به ساختار سنتی بازارها در کشورهای در حال توسعه، نبود بستر قانونی مناسب در جهت ساماندهی به پدیده‌‌‌هایی نظیر انحصارات خرید و فروش و همچنین نبود نظام حقوقی شفاف برای تضمین تعهدات طرفین، شکلگیری نهادی برای رفع کاستی‌‌‌های بازار و کاهش هزینه‌‌‌های معاملاتی بسیار حائز اهمیت است. او عنوان کرد: بورس‌‌‌های کالایی با ایجاد بستری برای شکلگیری عرضه و تقاضای شفاف این مسوولیت را به عهده می‌‌‌گیرند و ضمن انتشار اطلاعات قیمتی و حجمی از معاملات، تعهدات طرفین را نیز تضمین می‌کنند. همچنین با تعریف قوانین معاملاتی، امکان رسیدگی به شکایات طرفین را نیز فراهم می‌کنند.
کشف نرخ و عقد قرارداد
مدیر مطالعات اقتصادی و امور بین‌الملل بورس‌کالای ایران، به کارکرد دوم یعنی ایجاد بستر کشف نرخ و عقد قرارداد، به‌ویژه برای محصولات تولیدی شرکت‌های دولتی و اموال دولتی اشاره کرد و گفت: به‌‌‌دلیل نواقص موجود در بازارهای کشورهای در حال توسعه، کشف نرخ محصولات مختلف بسیار مبهم بوده و یک کالای یکسان می‌‌‌تواند با چند قیمت مختلف معامله شود.
علاوه بر این با توجه به بنگاه‌‌‌داری نسبتا گسترده ارکان دولتی در اقتصادهای در حال توسعه، تعیین قیمت برای محصولات تولیدی یکی از چالش‌‌‌های اصلی به شمار میرود.محمدیپور ادامه داد: بورس‌‌‌های کالایی با فراهم آوردن بستر شفاف فروش کالاها، به کشف نرخ منصفانه کمک کرده و به عنوان مرجعیت قیمتی ایفای نقش می‌کنند و همچنین راهکار مناسبی برای حل مساله برگزیدن خریدار نهایی و نحوه عقد قرارداد از طریق استانداردسازی قراردادها، برگزاری حراج و انتشار اطلاعات معاملات ارائه می‌دهند.
او افزود: همچنین در حوزه فروش شفاف اموال مازاد دولتی و جلوگیری از ایجاد رانت و فساد در فرآیند انتقال این اموال به بخش خصوصی، بورس‌‌‌های کالایی می‌‌‌توانند نقش حائز اهمیتی ایفا کنند. وظایف بورس‌‌‌ها در این حوزه می‌‌‌تواند علاوه بر فراهم آوردن بستر شکلگیری عرضه و تقاضا، بازاریابی و انجام اطلاع‌‌‌رسانی لازم به فعالان بازار نیز باشد.
شبکه قبض انبار و مزایای آن
مدیر مطالعات اقتصادی و امور بین‌الملل بورس‌کالای ایران در بخش پایانی این مصاحبه به سومین کارکرد بورس‌‌‌های کالایی به عنوان ایجاد شبکه قبض انبار اشاره و اظهار کرد: قبض انبار در کشورهای در حال توسعه دارای نظام حقوقی سازمان‌‌‌یافته‌‌‌ای نیست. بورس‌‌‌های کالایی با تعریف قبض انبار قابل معامله و نظارت بر معاملات آنها امکان بهره‌‌‌گیری از مزایای آن را فراهم می‌کنند. او در خصوص مزایای این ابزار گفت: پنج‌مزیت اصلی در خصوص ایجاد شبکه قبض انبار به کمک بورس‌‌‌های کالایی وجود دارد که تجمیع کالا، استانداردسازی، شفافیت قیمتی، تامین مالی و حذف واسطه‌‌‌های کاذب فروش، مزیت‌‌‌های این ابزار است. او در خصوص مزیت تجمیع کالا گفت: بورس‌‌‌های کالایی با راه‌‌‌اندازی یا پذیرش انبار در مناطق مختلف کشور و تبدیل آنها به هاب‌‌‌های محلی به تجمیع کالا در یک نقطه و نگهداری آن کمک می‌کنند. این موضوع می‌‌‌تواند برای بازرگانان و صادرکنندگان در حوزه کاهش هزینه‌‌‌های جمع‌‌‌آوری و حمل کالا حائز اهمیت باشد. به‌ویژه در بخش کشاورزی که با تولیدکننده خرد سر و کار داریم این موضوع حائز اهمیت است.
محمدیپور در خصوص استانداردسازی نیز تصریح کرد: پذیرش محصولات در این انبارها مطابق با استانداردهای تعیین‌شده‌‌‌ای انجام می‌شود و اعلان قیمت‌های بالاتر برای کالای استانداردشده می‌‌‌تواند موجب ایجاد انگیزه برای تولیدکنندگان جهت ارتقای کیفیت تولیدات خود به‌خصوص در حوزه کشاورزی باشد. وی به ایجاد شفافیت قیمتی به‌واسطه شکلگیری شبکه قبض انبار در بورس‌کالا اشاره کرد و گفت: با راه‌‌‌اندازی معاملات قبض انبار امکان کشف قیمت به صورت روزانه فراهم می‌شود که به طور شفاف به تمام فعالان اقتصادی مخابره می‌شود و رانت اطلاعاتی در حوزه قیمتی را حذف می‌کند.
تولیدکنندگان و خریداران نهایی کالاها به طور مستقیم به اطلاعات قیمتی کالاها دسترسی پیدا کرده و می‌‌‌توانند محصولات موردنیاز خود را معامله کنند. به گفته محمدیپور، تامین مالی، دیگر مزیت قبض انبار است؛ سیستم قبض انبار می‌‌‌تواند به منزله نوعی تامین مالی برای تولیدکنندگان باشد. در سیستم‌های مالی بسیاری از کشورها قبض انبار می‌‌‌تواند به‌عنوان وثیقه جهت اخذ تسهیلات قلمداد شود. تبدیل کالا به قبض انبار/گواهی سپرده کالایی با توجه به ماهیت اوراق بهاداری آن و همچنین ارزش‌گذاری روزانه آن در بورس و نقدشوندگی بالا، وثیقه جذابی را برای سیستم بانکی ایجاد می‌کند.
مدیر مطالعات اقتصادی و امور بین‌الملل بورس‌کالای ایران در پایان در خصوص حذف واسطه‌‌‌های کاذب در فروش به کمک ابزار قبض انبار در بورس‌‌‌های کالایی گفت: معاملات قبض انبار نوعی بازاریابی و دسترسی مستقیم به خریداران واقعی است که می‌‌‌تواند فروش کالا را برای تولیدکنندگان و به‌خصوص کشاورزان که با چالش‌‌‌های فراوانی در حوزه فروش کالاهای خود به واسطه‌‌‌گران روبه‌‌‌رو هستند، تسهیل کند. همچنین با توسعه سیستم قبض انبار می‌‌‌توان امکان صادرات مستقیم کالا را برای کشاورزان فعال کرد.
