پرهام پهلوان: ظهور کریدورها بر روند تجارت جهانی اثر بسیار عمیقی دارد. اتصال شرق و غرب دنیا جزو مهم‌ترین موضوعات در تمام تاریخ بوده است. چین با طراحی پروژه «یک جاده- یک کمربند» تغییرات بسیار مهمی در سطح منطقه و جهان ایجاد کرده است. ایران با قرار گرفتن در موقعیت استراتژیک جغرافیایی، محل عبور بسیاری از کریدورهای متصل‌‌‌کننده شرق و غرب جهان است؛ اما متاسفانه زیرساخت‌‌‌‌‌‌ها هنوز امکان استفاده کافی از کریدورها و ایفای نقش موثر کشورمان در زنجیره عرضه جهانی را فراهم نکرده‌اند. به‌منظور روشن شدن اهمیت نقش و ظرفیت‌‌‌های ایران، «باشگاه اقتصاددانان» در این پرونده به سراغ پژوهشگران منطقه ایندوپاسیفیک رفته و به بررسی اهمیت توسعه کریدورها پرداخته است.

کریدورهایی که امروز در اطراف ایران ظهور و بروز یافته و شکل‌‌‌ گرفته‌اند، متاثر از فضای جدید نظام بین‌الملل و به طور مشخص، حاصل خیزش یا ظهور چین و تشدید رقابت میان پکن و واشنگتن هستند. به طور خاص، طرح کریدور I۲u۲ به این دلیل اجرایی شد که ژاپن، آمریکا و متحدان بلوک غرب در آسیا به دنبال اتصال اقیانوس هند به اقیانوس آرام بودند؛ ایده‌‌‌ای که شینزو آبه در سال ۲۰۱۲ مطرح و اعلام کرد همه شرکا باید به سمت پیمان ایندوپاسیفیک حرکت کنند. اما لازمه ایجاد اتحاد بزرگ ایندوپاسیفیک که هدف نهایی از آن مهار چین است، رخداد برخی تحولات در این سوی اقیانوس آرام یعنی در اقیانوس هند است.

پنج‌شنبه ۳۰خرداد خط رشت-کاسپین افتتاح شد و امیدها را به اتصال بندر انزلی به شبکه ریلی کشور افزایش داد. بندر انزلی، پس از بندر امیرآباد، دومین بندر شمالی ایران در کرانه جنوبی دریای خزر خواهد بود که به شبکه ریلی کشور وصل خواهد شد. با رسیدن راه‌‌‌آهن به بندر انزلی، پس از ۱۷۶سال، بار دیگر می‌‌‌توان شنونده صدای سوت قطار در سواحل گیلان بود. اتصال بندر انزلی به خط سراسری بخشی از خط اصلی راه‌‌‌آهن مهم و راهبردی رشت-آستاراست که دولت سیزدهم تلاش دارد این خط را به مرحله بهره‌‌‌برداری برساند. اتصال سواحل گیلان به شبکه سراسری راه‌‌‌آهن به این دلیل مهم است که موقعیت راهبردی ایران در غرب آسیا سبب می‌شود این خط و این منطقه اهمیت دوچندانی پیدا کند.

ترکیه به جهت موقعیت خاص ژئوپلیتیک خود در مجاورت آب‌‌‌های آزاد و اتصال به اروپا و از طرفی منطقه قفقاز و آسیای مرکزی، به‌عنوان یگانه کشور مسلمان هم‌پیمان ناتو، به دنبال اتصال مناطق کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز به کشورهای اروپایی و دریای آزاد است. هدف استراتژیک آن نیز انتقال انرژی‌هایی مانند نفت و گاز به بازارهای جهانی است که موجب تامین انرژی در داخل و کاهش وابستگی به انرژی خاورمیانه و افزایش اهمیت ژئوپلیتیک این کشور می‌شود. همچنین این امر موجب افزایش کیفیت اقتصاد ترکیه و اتصال بیشتر آن به بازارهای جهانی است. تمامی این عوامل ترکیه را به شاهراه تجاری و انرژی مهمی تبدیل می‌کند که با استفاده از پدیده‌‌‌هایی مانند ناسیونالیسم و پان‌‌‌ترک به دنبال افزایش نفوذ ژئوپلیتیک خود در آسیای مرکزی و قفقاز است.

حسین موسوی: احتمالا اگر جویای حضور در دانشگاه‌های خارجی باشید، می‌دانید که به نمرات آزمون‌های زبان خارجی همچون آیلتس و تافل احتیاج دارید. بعضا فراگیران برای اینکه خود را محک بزنند در آزمون‌هایی ساختگی حضور پیدا می‌کنند که به آنها «ماک» (Mock) می‌گویند. در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا هم مناظرات نقش اساسی ایفا می‌کنند.

جو بایدن از واشنگتن به کمپ دیوید گریخت تا برای مناظره با دونالد ترامپ آماده شود. بایدن در‌حالی‌سوار ایر فورس‌وان می‌شد که وقتی از او پرسیده شد آماده مناظره است یا نه، با قدرت جواب داد که بیش از هر زمانی آماده است. کمپ‌ها و تمرینات مناظره‌ها مملو از اسرار است اما اخیرا سعی در واکاوی یکی از این اسرار شده است که من در پادکست خودم به نام «پلی‌بوک دیپ دایو» به آن پرداخته‌ام. باب بائر وکیل شخصی بایدن است و سابقه طولانی به عنوان یکی از وکلای برتر مبارزات انتخاباتی حزب دموکرات داشته است. اما این روزها، او ممکن است بیشتر به خاطر ایفای نقش ترامپ در جلسات مناظره ساختگی بایدن شناخته شود.

یکی خود را با دایره محدودی از مشاوران روبه‌رو کرده و قصد برنامه‌ریزی برای مناظره روز پنج‌شنبه دارد، نت‌هایش را داخل کلاسور می‌گذارد و روی خطوط حمله و نقاط ضعف شخصیت حریفش کار می‌کند؛ و دیگری در یک حالت کارگاهی در حال آماده شدن است و روی خطوط سیاسی‌اش متمرکز شده و در عین حال تلاش می‌کند لفاظی‌های حریف خود را مهار کند. با‌این‌حال از برخی جهات، دستیاران جو بایدن، رئیس‌جمهور فعلی ایالات متحده، و دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق، اهداف مشابهی را در مناظره ریاست‌جمهوری پنج‌شنبه دنبال می‌کنند: «اینکه حریف خود را به عنوان رئیسی بی‌نظم و کاملا نامناسب برای پست معرفی کنند.»

جو بایدن، رئیس‌جمهوری فعلی و دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری سابق - نامزدهای احتمالی احزاب اصلی برای انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۴ - در اولین مناظره از دو مناظره برنامه‌ریزی‌شده در ۲۷ ژوئن (هفتم تیر) با یکدیگر دیدار خواهند کرد. این زودترین تاریخی است که چنین مناظره‌ای برگزار می‌شود - در واقع آنقدر زود که هیچ‌یک از آنها هنوز به‌طور رسمی نامزد نشده‌اند. از زمان اولین مناظره‌های تلویزیونی در سال ۱۹۶۰ بین جان اف. کندی و ریچارد نیکسون، همه این رویدادها در سپتامبر یا اکتبر برگزار شده است.

محمد‌حسین شاوردی: در واپسین روزهای تبلیغات انتخاباتی، بحث از کارآمدی دولت و نحوه عبور از مشکلات فعلی به وضعیتی بهتر مساله اصلی مناظرات است. نامزدها با ادراکات متفاوت از فضای اقتصاد ایران، تصاویری از آینده ارائه می‌دهند که بعضا غیرقابل باور است؛ مساله‌ای که بعضا ناشی از تمایل نامزدها به استفاده از رویکردهای پوپولیستی برای جذب رای برخی از اقشار است. در پرونده امروز باشگاه اقتصاددانان سعی شده از خلال تحلیل‌های کاربردی و عمیق، تصویری از اصلاحات ضروری و مدل درست حرکت دولت ارائه شود؛ ضمن اینکه به چالش‌های پیش‌روی دولت در مسیر اصلاحات اقتصاد پرداخته شده است. تصور اقتصاددانان و فعالان اجتماعی این است که فراتر از موضوع انتخابات، این آگاهی و فهم درست از واقعیت‌های اقتصاد کشور است که به طراحی و اجرای سیاست‌های اقتصادی مناسب کمک کرده و امکان حل برخی چالش‌های کلان را فراهم می‌کند.

در یک تعریف ساده و عمومی از علم اقتصاد، آمده است که: «اقتصاد، علم تخصیص منابع محدود میان نیازهای نامحدود است به طوری که به حداکثر کارآیی و رضایت‌مندی برسیم». در این تعریف سه نکته مهم نهفته است. نکته اول اینکه منابع اقتصادی موجود در جهان، محدود هستند و عقل، تاریخ و تجربه زیسته فردی و اجتماعی بشر، این موضوع را مورد تایید قرار می‌دهند. به عنوان مثال میزان زمین‌های کشاورزی، میزان آب‌های زیرزمینی، میزان مراتع و چراگاه‌ها، میزان نفت، معادن طلا، میزان درآمد هر خانوار و... همگی محدود هستند و بسیاری از جنگ‌ها و نزاع‌های بشری در طول تاریخ نیز بر سر گسترش قلمرو و دستیابی به منابع بیشتر و تولید ثروت افزون‌تر بوده است.

سلامت نظام بانکی و انضباط مالی دولت، سنگ بنای یک اقتصاد قدرتمند هستند. معمولا زمین‌لرزه‌هایی که در اقتصاد اتفاق می‌افتد، به دلیل لغزش این پایه‌هاست. در نیم قرن گذشته، بنای کج نظام بانکی و بودجه دولتی، زمین‌لرزه‌های پر از خسارتی را برای اقتصاد کشور به ارمغان آورده است. همچنین این دو بخش، وابستگی بسیار بالایی با یکدیگر دارند و فروریختن هر یک می‌تواند باعث سقوط دیگری شود. بنابراین وقتی قصد داریم در مورد چالش‌های اساسی اقتصاد یک کشور صحبت کنیم، نیاز است پیش از هر بحثی از سلامت این پایه‌ها مطمئن شویم.

اگر فهرستی از مشکلات اقتصاد ایران در دست داشته باشیم، بی‌هیچ شکی مسائلی نظیر تحریم، بحران سرمایه‌گذاری، چالش بهره‌‌‌وری و مشکلات اقتصاد دولتی در صدر آن قرار می‌گیرد؛ مواردی که همگی به‌سرعت باید مورد رسیدگی قرار گیرند و تعلل در بررسی و حل آنها می‌‌‌تواند اثرات جبران‌‌‌ناپذیری در پی داشته باشد. از آنجا که کشور در روزهای سرنوشت‌‌‌سازی به سر می‌‌‌برد و انتخابات پنجره بحث پیرامون این مسائل را گشوده است، «باشگاه اقتصاددانان» نیز میزبان تحلیل‌‌‌هایی پیرامون سیاست خصوصی‌‌‌سازی، مساله اصلاح بازار انرژی، چالش بهره‌‌‌وری و رشد اقتصادی و نیز مشکل فرار سرمایه است؛ شاید از خلال گفت‌وگو در این باره امکانی برای حل و فصل بهتر مشکلات کشور فراهم شود. بررسی این چهار مساله نشان می‌دهد که همه این موارد چالش‌‌‌هایی هستند که نیازمند تصمیم سخت دولت بوده و فارغ از مدل حل آنها، باید سریعا تعیین‌تکلیف شوند. بنابراین حل هر یک از آنها نیازمند فهم دقیق از هر مساله، شناخت زیر و بم کار و ارائه راه‌‌‌هایی کم‌‌‌هزینه و پرثمر برای کسب بهترین خروجی است. طبیعتا دولتی با سرمایه اجتماعی بالاتر قادر خواهد بود با این دست مشکلات به شکل جدی‌‌‌تری روبه‌رو شود.

در سال ۱۴۰۲، خالص حساب سرمایه ایران تحت‌تاثیر عوامل متعدد، از جمله سیاست‌های ارزی بانک‌مرکزی و شرایط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی حاکم بر کشور، به حدود منفی ۲۳میلیارد دلار رسید. این در حالی است که این رقم برای سال ۱۴۰۱ منفی ۱۵میلیارد دلار بود. این تغییر نشان می‌دهد که تراز منفی خالص حساب سرمایه به بیشینه ۲۵ساله خود (منفی ۲۵میلیارد دلار) نزدیک می‌شود. مقایسه خالص حساب سرمایه منفی ۲۳میلیارد دلاری با صادرات نفت ایران که بنا بر گزارش وزیر نفت در سال ۱۴۰۲ به حدود ۳۵میلیارد دلار رسیده، حاوی نکات مهمی است. در سال گذشته، فشارهای تورمی در آمریکا و نزدیکی به انتخابات این کشور موجب تسهیل شرایط برای فروش نفت و میعانات ایران شد. همچنین، در سال گذشته حدود ۵میلیارد دلار از ذخایر میعانات کشور به فروش رسید.

در این مقاله سعی داریم به تحلیل سیاست خصوصی‌سازی در ایران که دهه‌هاست یکی از مناقشه‌برانگیزترین مباحث بین کارشناسان و سیاستگذاران اقتصادی بوده است، بپردازیم. خصوصی‌سازی به‌عنوان یکی از راه‌های برون‌رفت از اقتصاد دولتی و افزایش بهره‌وری بنگاه‌ها و دستیابی به توسعه اقتصادی مطرح بوده است. در ایران خصوصی‌سازی از سال ۱۳۷۰ در دستور کار دولت سازندگی قرار گرفت و به یکی از محورهای مهم سیاست‌های تعدیل اقتصادی بدل شد؛ اما اکنون پس از سه‌دهه از آغاز خصوصی‌سازی در ایران، آمار و داده‌ها از عدم‌تحقق اهداف تعریف‌شده حکایت دارند. در مقاله پیش‌رو سعی داریم پس از تعریف این سیاست و بررسی سیر تاریخی آن در ایران تا به امروز، به بررسی برخی نمونه‌ها بپردازیم و با تکیه بر آمار و ارقام، وضعیت کلی واگذاری‌ها را توصیف و تحلیل کنیم.

مناظره‌های انتخاباتی شروع شده است و بازار وعده‌‌های نامزدها هر روز گرم‌‌تر می‌شود؛ از افزایش چشمگیر یارانه‌‌ها گرفته تا میلیاردها دلار اعتبار طلا! اما هیچ‌کدام از نامزدها توضیح نمی‌‌دهند که این اعتبارات و یارانه‌‌ها، از کدام محل درآمد باید پرداخت شوند. در زمانی که اکثر کارشناسان اقتصاد انرژی از لزوم افزایش قیمت بنزین صحبت می‌کنند، در مناظرات اقتصادی حرف از نصف کردن قیمت بنزین به میان می‌‌آید. این وعده‌‌های خلاف واقع و دور از ذهن، چه بر سر آینده اقتصاد ایران خواهد آورد؟ آیا این رویابافی‌‌ها امید مردم را تقویت می‌کند یا بیش‌‌ از پیش، سفره کوچک‌‌شده ملت را تضعیف می‌کند؟ «باشگاه اقتصاددانان» از کارشناسان اقتصادی خواسته است تا ‌‌نظرات نامزدها را از نظر اقتصادی بررسی و امکان‌‌سنجی کرده و از طرف دیگر پیامدهای تحقق این وعده‌‌ها بر سرنوشت اقتصاد ایران را بررسی کنند.