ویژه نامه سراسری شیرینی و شکلات

• نوستالژی ایرانی

  

  شرکت ویتانا در سال ۱۳۳۷ از سوی آقای دکتر تهرانچی و برادرانش بنیانگذاری شد و فعالیت خود را به‌عنوان اولین شرکت فعال در زمینه تولید بیسکویت و نان صنعتی کشور آغاز کرد. البته آنها ابتدا در سال ۱۳۳۲ در کارگاه کوچکی در حوالی بهارستان کار را شروع کردند و با توسعه کارخانه در سال ۱۳۳۷ به محل فعلی نقل‌مکان می‌کنند.

• تمدن «گرجی»

  

  کارخانه بیسکویت گرجی امسال پنجاه و ششمین سال فعالیت خود را پشت سر می‌گذارد و از برندهای بسیار قدیمی است که در سال ۱۳۴۰ رسماً کار خود را با تولید بیسکویت در منطقه رباط کریم کنونی آغاز کرد و طی سال‌ها و دهه‌های اخیر توسعه پیدا کرده و به‌صورت تخصصی به تولید بیسکویت می‌پردازد. در سال‌های اخیر تولید ویفر و شکلات هم به مجموعه فعالیت‌های شرکت گرجی افزوده شده است.

• حفظ کیفیت در اولویت اول

  

  در سال ۱۳۴۶ دو دوست که از آشنایی حضوری‌شان بیش از یک سال نمی‌گذشت با خرید چند هزار لیبل با نام تجاری کام از شخصی به نام عباس‌زاده که او هم با شخص دیگری به نام باقری شریک شده بود و اختلاف هم داشتند تولید را در همان محل اجاره‌ای آغاز کردند. محمد پیروز‌حمیدی و محمد فروزان‌فر دورا‌دور همدیگر را می‌شناختند. هر دو یک‌بار طعم تلخ شکست را چشیده بودند، شکست نه از بی‌تجربگی که تجربه را داشتند، ولی در انتخاب شریک هنوز این هنر را نیاموخته بودند. در اندک زمانی چنان اعتمادی به هم پیدا کردند، و با تشریک مساعی که بینشان به وجود آمد پایه‌های یک دوستی و شراکت را بنا نهادند که در نوع خود بی‌بدیل است. راز پایداری و مشارکت نیم‌قرن با هم بودن را می‌شود در یک جمله خلاصه کرد: شکسته استخوان داند بهای مومیایی را. بعد از اندک زمانی متوجه شدیم نام تجاری کام به نام آقایان خسروشاهی به ثبت رسیده، این بود که نام تجاری کامبیز انتخاب شد و در کلیه طبقات به ثبت رسید.

• هیچ دستی در کار نیست

  

  اگرچه تصور غالب بر این است که نان صنعتی هنوز نتوانسته در مقابل نان سنتی عرض اندام کند و جایگاه مناسبی را در سبد مصرفی مردم به خود اختصاص دهد؛ اما باید بیان کرد سهم بازار این صنعت نوپا ظرف ۱۰ سال گذشته به میزان ۲۰ برابر افزایش یافته که رقمی قابل توجه است.

• به هر قیمتی نمی‌خواهیم خودکفا شویم

  

  یزدان سیف معاون وزیر جهاد کشاورزی و رئیس هیات‌مدیره و مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی ایران در بررسی وضعیت کنونی این شرکت و چشم‌انداز آینده دولت در تهیه و تامین کالاهای اساسی کشور می‌گوید: رویکرد شرکت بازرگانی دولتی ایران در دوره جدید که دوران گذار محسوب می‌شود، به سمت حضور پررنگ بخش خصوصی در این حوزه است. وی مسیر اصلی توسعه ابعاد این بخش در سیستم اقتصادی را در یکپارچه‌سازی زنجیره تامین و پیوستن بنگاه‌های کوچک به این زنجیره می‌داند. به اعتقاد وی، با گسترش زنجیره تامین کالاهای اساسی، هزینه‌های مبادلات تا حد زیادی کاهش یافته و بهره‌وری به سطح قابل قبولی خواهد رسید و تحت این شرایط تولیدات کشور توجیه اقتصادی خواهند داشت.

• بهره‌مندی توامان از تجربه و تکنولوژی

  

  شاید ایوب پایداری، بامسماترین نامی باشد که می‌شد برای بنیانگذار بستنی میهن برگزید. مردی که اگرچه به عنوان پیشکسوت صنعت بستنی می‌شناسندش اما خودش، هنوز خود را یک «بستنی‌فروش» می‌داند، حاج‌آقا چندان اهل مصاحبه نیست و از همین‌رو با پسرش ابوالفضل به گفت‌وگو می‌نشینیم که هم مهندس صنایع غذایی است و هم مدیریت خوانده و شاید همین راز موفقیت برند میهن باشد که تجربه و سنت را با تکنولوژی و علم روز آمیخته و به یک برند بین‌المللی بدل شده است. اگرچه دلمان می‌خواست پای صحبت‌های مردی بنشینیم که کارش را از دوره‌گردی با یک چرخ‌دستی حوالی میدان آزادی آغاز کرده، اما انگار حاج‌ایوب ترجیح می‌دهد دستاورد سختی‌هایش برای ما طعم خوش بستنی‌هایی باشد که از شیرش خوشمزه‌تر هستند. پای صحبت ابوالفضل پایداری عضو هیات‌مدیره میهن می‌نشینیم و با او از ایجاد اشتغال و صادرات یکی از برندهای برتر ایرانی سخن می‌گوییم.

• شناسایی فرصت‌های صادراتی

  

  تنوع، مواد اولیه مرغوب و بازاری وسیع، اینها را شاید بتوان شاخص‌ترین ویژگی‌های صنعت غذا در ایران دانست. صنعتی که از دیرباز نه‌تنها ارزآوری مناسبی برای ایران داشته، بلکه در کنار نام ایرانی، فرهنگ غنی ایران را هم به نمایش می‌گذارد. واقعیت آن است که صنعت غذا در ایران تنها صنعتی است که به گفته بسیاری از کارشناسان و صاحب‌نظران، اگر ایران به سازمان تجارت جهانی بپیوندد، آسیب جدی نخواهد دید؛ چراکه به گفته فعالان این صنعت، تولیدات بسیار غنی و با کیفیت و البته هنوز هم قابل رقابت هستند؛ اما به‌ شرط اینکه دولت هم، بسترهای لازم را فراهم کرده و در مذاکره با سایر کشورهای دنیا به‌خصوص همسایگان پرپتانسیل ایران، زمینه‌ساز صادرات با شرایط سهل و آسان‌تری برای صادرکنندگان شود. به‌خصوص اینکه، کالاهای ایرانی در کیفیت، گوی سبقت را از برخی اجناس پرطرفدار خارجی دیگر می‌ربایند، شاهرخ ظهیری، پیشکسوت صنعت غذا اما می‌گوید، بازار صنعت غذا، همیشه پررونق است؛ بازاری که همیشه برایش خریدار وجود دارد و می‌تواند حتی کشور را از بحران اشتغال‌زایی نجات دهد، کافی است دولت راه را باز کند تا بخش خصوصی بازار خود را بیابد.

• مشکلات ساختاری و عمومی

  

  صادرات به بیان ساده آن یعنی عرضه محصولات تولید داخلی به بازارهای هدف خارجی که برای آن تقاضایی وجود دارد؛ اینکه کالایی امکان حضور در بازارهای جهانی را دارد که بر اساس تقاضای بازار کشور خارجی باشد. سلایق و مطلوبیت مصرف‌کننده در نظر گرفته شود و استاندارد و کیفیت و بسته‌بندی مناسب داشته باشد. چرایی توجه به تقاضا و کیفیت و استاندارد و بسته‌بندی به این موضوع برمی‌گردد که تجارت خارجی به دلیل فضای رقابتی با رقبای زیادی روبه‌رو است و حضور پایدار در بازار جهانی مستلزم خلق مزیت است. در حوزه تجارت بین‌الملل به علت حضور کشورها و عرضه‌کنندگان مختلف با اهداف مختلف تلاش برای به دست آوردن بازارهای صادراتی قابل توجه است.

• پرخاصیتِ کم‌مصرف

  

  مسائل و مشکلات موجود در هر صنعتی را می‌توان به دو دسته اصلی و فرعی تقسیم کرد. تعداد مسائل اصلی کم و در عین حال پراهمیت هستند و در صورتی که به جای مسائل فرعی به آنها بپردازیم می‌توانیم سریع‌تر به راه‌حل برسیم.متاسفانه در حوزه لبنیات بیشتر به فرعیات اهمیت داده می‌شود و مسائل اصلی که تعدادشان هم زیاد نیست، کنار گذاشته شده، در صورتی که اگر آنها را مدنظر قرار دهیم، تمام مشکلات این صنعت حل خواهد شد. البته رسیدگی به مسائل اصلی برنامه‌ریزی دقیق‌تر، عمیق‌تر و بلندمدت‌تری را می‌طلبد.

• اسانس مشکلات

  

  صنعت آبمیوه با وجود جوان بودن بین دیگر صنایع، در سال‌های اولیه راه‌اندازی در ایران پیشرفت خوبی داشت. به وجود آمدن این صنعت و ساخت کارخانه‌های متعدد آبمیوه از سال ۶۴، ۶۵ شروع شد. اوج موافقت اصولی‌ها سال ۶۶ بود و کارخانه‌های آبمیوه‌سازی از سال ۶۷ یکی پس از دیگری راه افتادند. صنعت در عین جوان بودن اما بسیار پیشرفته است، زیرا کارخانه‌های آن پیشرفته‌ترین تکنولوژی‌ها را داراست.

• بازار پرکشش

  

  اختلاف آب و هوایی و سلیقه، نوشابه را به یکی از کالاهای پرمصرف تبدیل کرده است، این کالا از نیمه دوم اردیبهشت‌ماه تا نیمه اول شهریورماه بیشترین تقاضا را دارد که هر سال معمولاً در مدت یادشده تولید و توزیع این محصول با مشکلاتی مواجه می‌شود. بالاخص در مناطق محروم که فاقد واحد تولیدی هستند.

• بازار مالتی

  

  نوشیدنی‌های مالتی و ماءالشعیر با خواص بسیار زیادی که دارند، مدت‌هاست جای خود را در سبد غذایی خانوار ایرانی باز کرده‌اند. اکنون میزان مصرف این محصولات نسبت به سال‌های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱ که سرانه مصرف سالانه آن برای هر نفر تقریباً عدد ۵/ ۳ لیتر را نشان می‌داد، افزایش یافته و به عدد ۵/ ۴ لیتر نزدیک شده است.

• آینده زلال است

  

  در حالی که کل فروش آب بسته‌بندی در جهان، فراتر از ۲۵۰ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود، تنها بخش اندکی از این مقدار، سهم ایران است. ایران با تولید سالانه ۳/ ۱ میلیارد لیتر آب بسته‌بندی، از گردش مالی حدوداً برابر با ۷۸۰ میلیارد تومان‌ یا ۲۳۰ میلیون دلار برخوردار است.

• درگیر تعارض

  

  انتظار داریم راهکار جدیدی برای بالا بردن سرانه مصرف لبنیات ارائه شود. اکنون صنایع لبنی نمی‌توانند شیرخام را بیشتر از ۱۲۵۰ تومان بخرند. دامداران و صاحبان واحدهای صنایع لبنی نمی‌توانند سود و منفعت خود را از جیب مردم به دست بیاورند. بالا بردن قیمت شیرخام و محصولات لبنی منفعتی برای دامداران و صنایع لبنی نخواهد داشت و دولت ناچار به اتخاذ تدبیری جدید برای حل مشکلات است.

• دنیای نوشیدنی‌ها

  آیا نوشیدن شیر کاری غیرطبیعی است؟ در کدام کشورها مردم بیشترین میزان چای را می‌نوشند؟ جوامع مختلف چه نوشیدنی‌هایی مصرف می‌کنند؟ میزان مصرف شیر و آبمیوه در کشورهای مختلف چگونه است؟

• جغرافیای خوش‌نوش‌ها

  

  مصرف روزانه شیر و فرآورده‌های لبنی می‌تواند از بروز بسیاری از بیماری‌ها جلوگیری کند. هرچند سرانه مصرف این مواد غذایی در کشور ما پایین است، اما با این حال لبنیات و به ویژه نوشیدنی‌های لبنی در چند سال اخیر مورد استقبال بسیاری از مردم قرار گرفته است. البته این روزها تب تولید نوشیدنی‌های جدید، بازار تابستان را داغ‌تر کرده است. حتی برخی از شرکت‌های لبنی هم دست به تولید نوشیدنی‌های غیرلبنی زده‌اند. گویا بازار این محصولات نیز مورد استقبال بسیاری از مردم قرار گرفته است. اما صنایع نوشیدنی و لبنیات در کشورمان با چه مشکلاتی روبه‌رو هستند؟ چه موانعی بر سر صادرات این محصولات وجود دارد؟ اقتصاد لبنیات، آب معدنی، نوشیدنی‌های مالتی، نوشابه‌های خارجی و آبمیوه‌ها در ایران به چه صورت است؟ برای پاسخ به این سوالات در این فصل به شرح حال صنایع لبنی و نوشیدنی پرداخته‌‌ایم.

• به ۶۶ کشور دنیا محصول صادر می‌کنیم

  

  صنعت شیرینی و شکلات صنعتی نوپاست. به گفته دبیر انجمن بیسکویت، شیرینی و شکلات این صنعت از سال ۸۰ به بعد پا گرفته و با افزایش تقاضای داخل و جذب بازارهای جدید صادراتی در حال رشد است. جمشید مغازه‌ای می‌گوید این صنعت در مقایسه با دیگر صنایع فعال در حوزه مواد غذایی وضعیت خوبی دارد، صادرات آن از ۴۰ میلیون دلار در سال ۸۰ به ۶۰۰ تا ۷۰۰ میلیون دلار در یکی دو سال اخیر رسیده است. از مجموع دو میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار صادرات کل مواد غذایی حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد آن مربوط به شیرینی و شکلات بوده و حدود ۶۰ تا ۷۰ هزار اشتغال مستقیم ایجاد کرده و شیرینی و شکلات ایرانی به ۶۶ کشور جهان صادر می‌شود. با این همه اما این صنعت هم مانند دیگر صنایع دچار مشکلاتی است و همین مشکلات سبب شده این صنعت زیر ظرفیت واقعی خود تولید کند. مشکلاتی که به گفته مغازه‌ای بخش عمده آن به کمبود نقدینگی، بالا بودن نرخ تسهیلات و نبود مشوق‌های صادراتی بازمی‌گردد. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.

• جشنواره مشکلات

  

  خوشبختانه قدمت نسبی صنعت شیرینی و شکلات در ایران باعث شده بخش زیادی از زنجیره ارزش افزوده این صنعت از مواد و ماشین‌آلات تولید و بسته‌بندی تا امکانات توزیع و فروش و منابع انسانی در ایران خصوصاً در گروه‌های صنعتی که در این زمینه بستر‌سازی کرده‌‌اند به حد قابل قبولی برسد. به نحوی که در شرایط نرمال و استاندارد می‌توان امیدوار بود که این صنعت چنانچه در شرایط رقابتی قرار گیرد، فعالیتی سودآورتر خواهد داشت. صنعت شیرینی و شکلات ایران بر اساس آمارهای رسمی چهارمین ارزش افزوده را در میان صنایع غذایی کشور داشته و توانسته زمینه اشتغال بیش از ۳۰۰ هزار نفر را به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم در کشور فراهم کند.

• نفوذ خوشمزه

  

  حدود ۱۶ سال از آغاز سرمایه‌گذاری‌های جدی در صنعت شیرینی و شکلات کشور می‌گذرد؛ صنعتی که مبتنی بر مزیت‌های کشور توسعه ‌یافته و تقریباً کل آن در اختیار بخش خصوصی قرار دارد. سهم بالای این صنعت در صادرات صنایع غذایی کشور، اهمیت قابل توجهی را برای آن به وجود آورده و در عین حال برآوردها حاکی از ظرفیت فراوان این حوزه برای تداوم رشد و توسعه است.

• نان‌آوری برای اقتصاد ملی

  

  نان قوت لایموت مردم ایران است. ما در میان سایر کشورهای جهان جزو کشورهایی هستیم که بالاترین سرانه مصرف نان را دارند که بخشی از آن به علت مصرف حقیقی بالای نان است و بخش دیگر آن به دلیل بهره‌مندی آرد خبازی کشور از یارانه‌های دولتی است که سبب ایجاد حبابی در مصرف واقعی شده است؛ حقیقت این است که بخشی از یارانه‌های دولتی تولید نان به بخش‌های دیگر نشت پیدا می‌کند، در حالی که در مصرف مردم محاسبه می‌شود. به این صورت که بخشی از یارانه پرداختی برای نان در زنجیره تولید به مصارف غیرخبازی یا صنف و صنعت می‌رسد. اما در هر حال مصرف خبازی واقعی کشور ما نسبت به سرانه‌های دنیا عدد بالاتری است؛ سرانه مصرف نان در ایران هنوز هم بین ۱۱۰ تا ۱۲۰ کیلوگرم در سال است که این رقم در گذشته رقم بالاتری بوده و امروز بین آن فاصله افتاده است. قطعاً مدیریت صحیح می‌تواند این سرانه مصرف را نیز کاهش داده و مصرف نان کشور ما را به کشورهای دیگر دنیا نزدیک کند.

• چالش‌های بیسکویتی

  

  بیسکویت در اقتصاد ایران چه جایگاهی دارد و چطور می‌توان جایگاه و سهم آن را افزایش داد؟ در این مورد باید اشاره کرد اساساً بیسکویت در مقایسه با سایر سبد محصولات شیرینی و شکلات نقش جدی‌تری در سبد خانوار دارد و از جایگاه ویژه‌ای در تغذیه خانواده‌ها برخوردار است. خصوصاً در زندگی شهرنشینی با فرصت‌های محدودتر برای صرف وعده‌های غذایی، انواع محصولات بیسکویتی به‌عنوان صبحانه یا میان‌وعده در مسیر مدرسه یا محل کار مورد مصرف واقع می‌شوند.

• تلخی‌های شکلات

  

  «صنعت شیرینی و شکلات کشور در میان صنایع مختلف غذایی در ایران، رتبه اول را در زمینه صادرات به‌دست آورده است. به‌طوری که سالانه حدود ۶۰۰ میلیون دلار ارزآوری به همراه دارد.» این مطلب برگرفته از سخنان جمشید مغازه‌ای، دبیر انجمن صنفی شیرینی و شکلات کشور است که عمدتاً در خبرگزاری‌ها و رسانه‌های مطبوعاتی به چشم می‌خورد. آمارهای ارائه‌شده از سوی انجمن تولیدکنندگان شیرینی و شکلات کشور نشان می‌دهد در سال ۹۴، حدود ۱۳ درصد محصول تولید‌شده در کارخانه‌های صنعتی شکلات و شیرینی کشور صادر شده است؛ که این ۱۳ درصد معادل ۲۴۰ هزار تن شکلات به ارزش ۵۰۰ میلیون دلار بوده که به بیش از ۶۶ کشور جهان صادر شده است. صادرات شیرینی و شکلات در سال گذشته، ۲۵۰ هزار تن با ۶۰۰ میلیون دلار ارزآوری برای کشورمان بود.

• صادرات شیرین

  

  «کیفیت محصولات ایرانی در بیشتر کشورهای جهان مورد تایید است. ما بیشتر استانداردهای لازم برای حضور در کشورهای حتی اروپایی را دریافت کرده‌ایم. با این حال ترکیه بازار صادراتی شیرینی و شکلات ما را گرفته، توان رقابتی ما در بازار کشورهایی که حتی به لحاظ فرهنگی و مذهبی قرابت بیشتری با ما دارند نیز نسبت به محصولات ترک کاهش یافته است.»

• شکلات با زندگی ما چه کرده است؟

  خاطره کودکی‌های همه ما با طعم شیرین و بسته‌های رنگ به رنگ شکلات گره خورده است، مینو و اسمارتیز و آب‌نبات قیچی. اگرچه شکلات پدیده‌ای نسبتاً مدرن در ایران محسوب می‌شود، اما هزاران سال است که در کشورهای آفریقا، کاکائو کشت می‌شود. امروزه کاکائو در ۶۰ کشور دنیا کشت می‌شود که بخش اعظم تولید آن به غنا، ساحل عاج، اندونزی، نیجریه و برزیل تعلق دارد.

• نیاز روز صنعت غذا

  

  وضعیت بهره‌وری در صنایع غذایی کشور چگونه است و چگونه می‌توان وضعیت این شاخص را در صنعت غذایی بهبود داد؟ در این نوشته به دنبال تبیین مفهوم بهره‌وری و سپس تحلیل وضعیت بهره‌وری در صنایع غذایی ایران هستیم و سپس به چگونگی بهبود بهره‌وری در صنعت غذایی می‌پردازیم. آیا می‌توان بهره‌وری را در صنعت غذایی بهبود داد؟

• تلخ و شیرین

  

  ارزآوری ۶۰۰ میلیون دلاری در آخرین کارنامه تجارت سالانه و اشتغال‌زایی مستقیم ۶۵ هزار نفر تنها بخشی از کارنامه صنعت شیرینی و شکلات در اقتصاد ایران است. صنعتی که هم می‌تواند در بازار داخلی سهمی را برای خود تصاحب کند و هم بخشی از صادرات غیرنفتی کشور را به خود اختصاص دهد. اما آیا این صنعت ظرفیت بدون استفاده ندارد؟ آیا نمی‌توان ظرفیت‌های بیشتری از این صنعت را فعال کرد؟ سهم این اقلام در سبد هزینه خانوار چقدر است و مهم‌تر از آن نگاه مردم به این صنعت چگونه است؟ آیا صنعت شیرینی، شکلات و بیسکویت را تنها باید تنقلات دانست یا اینکه می‌توان برای آنها سهم قابل ملاحظه‌ای در سبد هزینه خانوار با کاربردهای مختلف در نظر گرفت؟ تولیدکنندگان این صنعت از چه مشکلاتی گلایه دارند؟ بالا بودن قیمت تمام‌شده، بهره‌وری پایین، نبود تجهیزات و ماشین‌آلات به‌روز به میزان کافی، دخالت در قیمت‌گذاری و سیاستگذاری‌های نادرست از جمله مسائلی است که بخش عمده‌ای از صنایع کشور را درگیر کرده است، اما آیا صنعت شیرینی و شکلات توانسته از این مشکلات مصون بماند یا اینکه فهرست مشکلاتش حتی از این موارد هم بیشتر است؟