طی سالهای اخیر صنعت تهویه مطبوع در ایران چه مسیری را طی کرده است؟ صنعت تهویه در ایران جزو صنایع پیشرو و با قدمت نزدیک به ۷۰ سال بوده و هم اکنون بیشتر پروژههای بزرگ و سنگین کشور، توسط تولیدکنندگان داخلی به اجرا درآمده یا در حال اجراست. بررسیها نشان میدهد امروزه بیشترین نیازمندی بخشهای نفت، گاز، پتروشیمی و انرژی کشور در بخش تهویه مطبوع از تولیدات داخلی تامین میشود. روند خودکفایی و عدم وابستگی به تامین قطعات و مجموعهها در این صنعت در سالهای اخیر با سرعت بیشتری به پیش رفته و هماکنون، وابستگی صنعت تهویه مطبوع ما به قطعات و مجموعههای وارداتی به حداقل رسیده و تلاش برای به صفر رساندن این وابستگی با جدیت هرچه تمامتر در بین صنعتگران ایرانی در جریان است.
صنعت تهویه مطبوع یکی از بزرگترین و قدیمیترین صنایع داخلی ایران است و شرکتهای زیادی در این عرصه فعال هستند؛ صنایعی که بیش از ۵۰ سال سابقه فعالیت و قدمت در این صنعت را دارند. صنعت تهویه مطبوع از لحاظ حجم ارزآوری برای کشور به راحتی میتواند از صنعت خودرو پیشی بگیرد و با توجه به پتانسیل بالای صادرات سیستمهای تهویه مطبوع و نیز محصولات با کیفیتی که توسط صنعتگران ایرانی این حوزه تولید میشود، اگر این صنعت بیشتر مورد توجه قرار بگیرد به طور قطع میتواند کمک شایانی به رشد اشتغالزایی در کشور کند. صنعت تهویه مطبوع میتواند هم از خروج ارز جلوگیری کند و هم از طریق صادرات، ارزآوری زیادی را برای مملکت به دنبال داشته باشد. انجمن تولیدکنندگان سیستمهای تهویه مطبوع در راستای حمایت از تولیدکنندگان ایرانی این حوزه تاسیس شده است و هدف هیاتمدیره آن همواره تلاش برای حمایت از تولیدکنندگان بوده است. این انجمن تمام تلاش خود را کرده است که حمایتهای خود از تولیدکنندگان را به مرحله اجرایی و ملموسی برساند اما متاسفانه تاکنون نتیجه مناسبی حاصل نشده و صنعتگران این صنعت با مشکلات عدیده و متعددی روبهرو بودهاند.
یکی از مهمترین وظایف اقتصادی دولتها در هر کشوری، آماده کردن فضا و بستر اقتصادی کشورها جهت رشد و توسعه تولید انواع کالاها و خدمات در داخل کشور و بهتبع آن، افزایش خلق درآمد و ایجاد اشتغال برای نیروی کار در جامعه است. بر این اساس در همه کشورها دولتها برای دستیابی به اهداف مدنظر در قلمرو اقتصادی کشورشان، مطالعه، برنامهریزی و سیاستگذاری برای سوقدهی پساندازها برای سرمایهگذاری در تولید هرچه بیشتر انواع کالاها و خدمات جهت عرضه در بازار داخلی و جهانی را دنبال میکنند. به این ترتیب دولتها با سیاستگذاری در قالب برنامههای بلندمدت، میانمدت و کوتاهمدت، بستر و فضای اقتصادی کشور را برای تولید هرچه بیشتر کالاها و خدماتی که در تولید آنها مزیت نسبی وجود دارند، فراهم میکنند.
امروزه و در شرایط کنونی اقتصاد، چالشهای بیشماری مقابل صنایع مختلف، ازجمله صنعت تهویه مطبوع، قرار گرفته است. این چالشها و مشکلات باعث نارضایتی بسیاری از تولیدکنندگان و صنعتگران شده و فعالیتهای تولیدی آنها را با سختیهای زیادی مواجه کرده است. یکی از آنها رکود ساختمان در اقتصاد ایران است که تاثیرات منفی بر صنایع مختلف، مخصوصاً صنعت تهویه مطبوع، داشته است. بنا بر همین ضرورت در ادامه به بررسی تاثیرات رکود ساختمان در صنعت تهویه خواهیم پرداخت.
نگارنده در دهه ۷۰ با باور این حقیقت که فرزندان ایرانی دارای تواناییهای سرشار از توانستنهایی در همه زمینههای فرهنگی، علمی، ورزشی، صنعتی و... بوده، شعار «اگر بخواهیم میتوانیم» را در تبلیغ کالاهای ایرانی از طریق رسانه ملی، به کار گرفت. سالها بعد، با پیشرفتهای چشمگیر در صنایعی همچون خودرو، راه و ساختمان، انرژی، فولاد، هوافضا، نانوتکنولوژی، بیوتکنولوژی و... ادعای فوق در عمل اثبات شد.
امروزه شاهد آن هستیم که مشکلات اقتصادی موجود در کشور، بخش صنعت را کاملاً متاثر ساخته است. مشکلاتی که باعث نارضایتی بسیاری از تولیدکنندگان و صنعتگران شده و فعالیت آنها در عرصه تولید را کمرنگ کرده است. صنعت تهویه نیز از این روند مستثنی نیست.
از زمان معرفی آن در اوایل قرن بیستم بازار تهویه مطبوع رشد بسیار قابل ملاحظهای داشته است. با وجودی که در اواخر قرن بیستم رشد این صنعت روند آهستهتری به خود گرفت، اما دوباره شتاب گرفت و رشد چشمگیری از خود نشان داد. صنعت تهویه مطبوع در حال حاضر بزرگترین بخش بازار جهانی گرمایش و تهویه مطبوع HVAC را تشکیل میدهد. از سوی دیگر افزایش متوسط دمای کره زمین، نیاز به خنککنندهها را افزایش داده و این بازار همچنان به رشد خود ادامه خواهد داد. با این حال با توجه به تمرکز هرچه بیشتر کشورهای جهان بر محدود کردن گرمایش زمین بازار صنایع تهویه مطبوع به سمت تولید محصولاتی کارآمدتر، استفاده از مبردها با ایجاد گرمایش کمتر و امکان نظارت از راه دور واحدها و سیستمها حرکت خواهد کرد. افزایش تقاضا در بخشهای مسکونی و تجاری، کاهش مصرف انرژی و راهحلهای نوآورانهای که برای محصولات این صنعت تقاضا ایجاد میکنند، پیشرانهای رشد بازار محصولات تهویه مطبوع هستند. در ایالات متحده آمریکا، منطقه خاورمیانه و آسیا پاسیفیک تقاضا برای محصولات این صنعت در جنگ با تغییرات آبوهوایی به طور قابل ملاحظهای افزایش یافته است. لزوم انطباق با مقررات دولتی در ارتباط با کاهش مصرف انرژی و سازگاری با محیط زیست نیز از پیشرانهای افزایش تقاضا برای تجهیزات تهویه مطبوع در تمامی کاربریها محسوب میشود.
صنعت تبرید و تهویه مطبوع بخش گستردهای است که شامل نصب، راهاندازی، نگهداری، تعمیر، سرویس و غیرفعالسازی تجهیزات برودتی و تهویه مطبوع خانگی و تجاری است. نیروی کار شاغل در این بخش بسیار متنوع است و شامل مشاغلی مانند تکنسین تعمیر و نگهداری ساختمان، مالک کسبوکار، مهندس عمران، مهندس ساختمان، پیمانکار، مهندس برق، مهندس انرژی، نصاب، مهندس مکانیک، متخصص فناوری اطلاعات، تکنسین نگهداری، تولیدکننده، تکنسین برودتی، فروشنده و... است. بخش تبرید و تهویه مطبوع سهم عمدهای در رفاه و آسایش جمعیت جهانی و اقتصاد دارد. این بخش با طیف گستردهای از موضوعات از جمله حفظ غذا و ایمنی، سلامتی و آسایش انسان، مسائل پزشکی (مانند حملونقل و ذخیرهسازی واکسنها و خون)، کارایی انرژی و هزینههای مربوطه مالی، مسائل زیستمحیطی (مانند تغییرات آبوهوایی) و البته همچنین با بخشهای مربوط به استانداردها، گواهینامه برای تجهیزات و قوانین ملی در ارتباط است.