ویژه نامه سراسری حمل و نقل

• حمل‌ونقل در ایران

• موتور محرک

  

  در جهان امروز، بخش حمل‌ونقل از جمله بخش‌های زیربنایی هر جامعه است که علاوه بر تحت تاثیر قرار دادن فرآیند توسعه اقتصادی، خود نیز در جریان توسعه دچار تغییر و تحول می‌شود. حمل‌ونقل، با ایفای نقش رابط در بازار مصرف، به مثابه پایه‌های پلی است که بخش‌های مختلف جوامع با عبور از روی آن، به سمت توسعه پایدار حرکت می‌کنند. به اعتقاد بسیاری از اقتصاددانان بین‌الملل، حجم مبادله جهانی خدمات در قرن میلادی آتی از ارزش مبادلات کالایی فراتر خواهد رفت.

• علامت عقب‌گرد

  

  شیوع ویروس کرونا در دنیا بر تمامی جوانب زندگی ظرف دو سال اخیر اثرگذار شده است؛ بخش حمل‌و‌نقل نیز از این قاعده مستثنی نبود و این صنعت در بخش حمل‌ونقل افراد و بار تحت‌الشعاع این پاندمیک قرار گرفت. تا پیش از شیوع کرونا استراتژی اصلی در بخش حمل‌و‌نقل عمومی بر گسترش حمل‌و‌نقل عمومی تاکید داشت، اما شیوع این پاندمیک تحقق افزایش اقبال عمومی نسبت به حمل‌و‌نقل عمومی را تحت‌الشعاع قرار داد. با وجود این با گذر زمان، افزایش واکسیناسیون عمومی در مقابل کرونا، رعایت سیاست‌های پیشگرانه در مقابله با شیوع کرونا باعث شد تا تمرکز بر حمل‌و‌نقل عمومی در دنیا دوباره به استراتژی اصلی در این صنعت تبدیل شود.

• بحران مطلوبیت

  

  در کشور ما به دلایل مختلفی نظیر زیان‌ده بودن بخش دولتی متولی این بخش از یک‌سو، مشکلات بودجه‌ای و نقدینگی این بخش از سوی دیگر و نیز مشکلات روزافزون اقتصادی بخش خصوصی سرمایه‌گذار در این حوزه، بخش حمل‌و‌نقل ریلی در ایران دچار بحران است. از این‌رو اگر نخواهیم بگوییم حمل‌و‌نقل ریلی گرفتار بحران هویت است، به ناگزیر باید بگوییم حمل‌و‌نقل ریلی گرفتار بحران مطلوبیت است. مطلوبیت این شیوه حمل‌و‌نقل از یک‌سو در نگاه سرمایه‌گذاران اندک است و از سوی دیگر از منظر مشتریان و کاربران آن. برای درمان این بیماری و بیرون رفتن از این بحران باید سراغ دو داروی ضروری رفت. داروی نخست، رشد و بالندگی از درون این بخش است و داروی دوم، پرورش و حمایت بیرونی.

• مصائب حمل‌ونقل

  

  صنعت حمل و نقل در شرایطی قرار دارد که به دلیل رکود موجود در اقتصاد کشور این صنعت نیز وارد رکود شده و از جنب و جوش افتاده است. این موضوع سبب شده میزان عرضه خدمات حمل و نقل در بخش‌های مختلف اقتصاد کشور بیشتر از تقاضای آن باشد. البته به طور کلی عرضه خدمات در حمل و نقل فراتر از نیاز کشور است که در دوره رکود این مساله موجب خواهد شد تا فعالان بخش حمل و نقل جاده‌ای و ریلی با کمترین ظرفیت خود مشغول به کار باشند.

• افق روشن

  

  در عصر حاضر صنعت حمل‌ونقل از جایگاه ویژه‌ای برخوردار شده و تاثیر بسزایی بر توسعه صنعتی و رشد اقتصادی کشور دارد. حمل‌ونقل در حوزه‌های مختلفی همچون تولید، توزیع و مصرف کالا و خدمات، نقش اثرگذاری را بر عهده دارد. نیاز صنایع به صنعت حمل‌ونقل یکی از دلایل توسعه این صنعت محسوب می‌شود. یا به بیانی دیگر پس از انقلاب صنعتی، توسعه صنعت حمل‌ونقل و دسترسی ساده به بازارهای ملی و بین‌المللی، اهمیت ویژه‌ای یافت و حتی به یکی از الزامات در مسیر توسعه صنایع بدل شد.

• بار گران

  

  در حال حاضر حمل‌و‌نقل از بخش‌های کلیدی اقتصاد بوده که تاثیر قابل توجهی بر توسعه اقتصادی و اجتماعی خواهد داشت. حمل‌و‌نقل علاوه بر اینکه ارتباط بین تولید و مصرف را برقرار می‌کند، جایگاه انکار‌ناپذیری در زنجیره تامین دارد. بنابراین با توسعه حمل‌و‌نقل کشور و به دلیل جایگاه آن بخش‌های اجتماعی و اقتصادی را به سمت توسعه پیش می‌برد. حمل‌و‌نقل ریلی به دلیل مزایای منحصر‌به‌فرد آن از جمله مصرف سوخت، آلودگی کمتر و حفظ محیط زیست در مقایسه با سایر روش‌های حمل ارزان‌تر به شمار می‌رود. اما به دلیل نیازمندی به سرمایه‌گذاری بیشتر، این نوع از حمل‌و‌نقل گران‌قیمت است.

• «راه» ما را از توسعه عقب انداخت

  

  کافی است یک بار نقشه راه‌های ایران را از بالا به پایین نگاه کنیم. آن‌وقت است که متوجه می‌شویم تمام راه‌های جاده‌ای و ریلی کشور به تهران ختم شده است. این موضوع سبب شده برخی از تحلیلگران اقتصادی کشور چنین تصویری از راه‌های کشور را نشانه‌ای بر تمرکزگرایی اقتصاد بدانند و چنین نتیجه بگیرند که صنعت حمل و نقل کشور بر پایه اقتصاد درون‌زا و درون‌نگر طراحی شده است چرا که اگر چنین نبود، راه‌های کشور باید تصویری متفاوت می‌داشت و به پایانه‌های صادراتی ختم می‌شد. حمید آذرمند، پژوهشگر اقتصادی و معاون سابق سازمان ملی بهره‌وری ایران معتقد است صنعت حمل و نقل کشور آن‌طور که باید رشد نیافته و نتوانسته نقش خود را در اقتصاد بازی کند، از این رو لازم است سیاستگذاران کشور یک بازنگری اساسی را در بخش‌های مختلف صنعت حمل و نقل کشور انجام دهند.

• آزاد راه‌ها

• فرمول تامین مالی

  

  همان‌گونه که مطلع هستید بر اساس قانون مصوب مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۶۶ به منظور توسعه ایجاد شبکه آزادراهی کشور و ضرورت و نیاز به آن قانونگذار مصوب نمود که آزادراه‌هایی که در اولویت قرار دارند و با توجه به میزان حجم ترافیک مسافر و بار و همچنین امکان کوتاه نمودن فواصل حمل بین ابتدا و انتهای آزادراه از طریق مشارکت و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و منابع بانک‌ها با دولت احداث و از روش B.O.T (ساخت - بهره‌برداری - و استهلاک اصل و فرع سرمایه از محل عوارض) بازگشت آورده سرمایه‌گذار مستهلک شود.

• حمل و نقل در جهان

• رفتن از در و بازگشت از پنجره

  

  احداث زیرساخت‌ها با استفاده از الگوی مشارکت بخش عمومی و خصوصی یکی از روش‌های متداول توسعه در اکثر کشورهاست و در ایران نیز خوشبختانه با تصویب قانون «احداث پروژه‌های عمرانی بخش راه و ترابری از طریق مشارکت بانک‌ها و سایر منابع پولی کشور» مصوب سال ۱۳۶۶ و آیین‌نامه اجرایی آن این امر شروع شد و تاکنون بیش از ۲۲۰۰ متر کیلومتر آزادراه با ارزش روز

• استهلاک سرمایه

  

  از مهم‌ترین عوامل طول عمر زیرساخت‌های حمل‌ونقل در دوره بهره‌برداری، «تعمیر و نگهداری» به‌موقع آنهاست. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد نگهداری آزادراه‌ها که راه‌های شریانی کشور بوده از حساسیت خاصی برخوردار است و به‌خصوص آزادراه‌هایی که در مسیر ترانزیت قرار دارند از لحاظ کیفیت جسم و رویه راه، علائم اطلاعاتی و استاندارد، خط‌کشی و نقوش افقی و منعکس‌کننده‌ها، چراغ‌های چشمک‌زن و علائم هوشمند، نرده‌ها و حفاظ‌های فلزی و بتونی، زه‌کش‌ها و کانال‌های کنار راه برای تخلیه سریع نزولات جوی، مبلمان و منظر راه و تمیز بودن سطح راه باید مورد توجه قرار گیرند تا از مزیت رقابتی نسبت به مسیرهای همسو برخوردار شوند.

• جریمه دیرکرد پرداخت عوارض

  

  الکترونیکی کردن رویه‌ها به‌ویژه نظام‌های ملی کشور، با وجود همه منافع و مزایای آن، مبانی و الزاماتی را می‌طلبد که اگر به آنها توجه کافی نشود، باعث دشواری‌هایی برای ذی‌نفعان خواهد شد. الکترونیکی کردن سیستم‌های پرداخت عوارض آزادراهی نیز از این رویه مستثنا نیست. اکنون که چند سالی از الکترونیکی شدن شیوه پرداخت عوارض آزادراهی در برخی از آزادراه‌های کشور می‌گذرد، کمبود ساختارهای قانونی جهت حمایت از اجرای این طرح به خوبی برای همگان مشهود شده است.

• عملیات سخت بهسازی

  به‌طور کلی، طرح‌های بهسازی آزادراه‌ها به منظور تحقق اهداف سه‌گانه «ارتقای ایمنی»، «افزایش ترابری روان» و «افزایش سطح سرویس و به‌تبع آن افزایش ظرفیت» اجرا می‌شوند. این اقدام با توجه به شناسایی وضعیت موجود آزادراه و بر اساس انواع مشخص‌شده بهسازی که شرح مفصل آن در نشریه «شرح خدمات همسان مطالعات طرح‌های بهسازی راه» آورده شده است، انجام می‌شود. شناسایی وضعیت آزادراه با مطالعات توجیه اولیه و بررسی شرایط موجود و نیازهای فعلی منطقه آغاز شده و خروجی آن، اخذ تصمیم برای بهسازی راه موجود یا احداث راه جدید خواهد بود. بدیهی است عملیات بهسازی باید بر اساس یکی از انواع مشروحه در نشریه «شرح خدمات همسان مطالعات طرح‌های بهسازی راه» انجام شود.

• سدِ راه

  

  پاندمی کرونا به تغییرات اجتماعی، اقتصادی و محیط‌زیستی بسیار زیادی منجر شد. یکی از بخش‌هایی که به شدت تحت تاثیر پاندمی قرار گرفت (در همه جای دنیا) صنعت حمل‌ونقل بود. یک نکته قابل توجه در مورد صنعت حمل‌ونقل در طی همه‌گیری کرونا، اشتغال در این صنعت است.

• راه دریا

  قدرت‌نمایی ابرقدرت‌های اقتصادی دنیا این بار میدان دیگری را برای رقابت پیدا کرده است. حالا دیگر کار از تعرفه و تعرفه‌گذاری آمریکا و چین بر سر واردات کالاهای یکدیگر گذشته است و موضوع در سطحی فراتر بر سر آب‌های آزاد بین رفت و برگشت است. حالا دیگر، کمتر کارشناس عرصه بین‌المللی می‌تواند چشم خود را بر این تحلیل ببندد که آن کشوری قدرت بیشتری در عرصه اقتصادی در دنیا خواهد داشت که بتواند سیطره خود را بر آب‌های قابل تردد گسترش دهد و به نوعی با حمل‌و‌نقل دریایی، اقتصاد جهان را درنوردد.

• رتبه‌بندی غول‌ها

  

  در این مقاله قصد داریم شش شرکت بزرگ حمل‌و‌نقل جهان را مورد بررسی قرار دهیم. صنعت حمل‌و‌نقل یا بخش حمل‌و‌نقل یکی از مهم‌ترین بخش‌های جهان است و برای پیشرفت و بهبود جهان کاملاً حیاتی بوده و صنایع مختلفی را در درون خود شامل می‌شود. به هر حال، این یک صنعت فراگیر است که شامل راه‌آهن، خطوط هوایی، کشتیرانی و حتی پست می‌شود. در جهانی که کاملاً بین‌المللی شده است، حمل‌و‌نقل مهم‌ترین بخش است که بدون آن حمل‌و‌نقل کالا و مسافر غیرممکن خواهد بود و تجارت جهانی آنطور که ما می‌شناسیم وجود نخواهد داشت.

• شروع یک انقلاب

  

  تغییرات ناوگان حمل‌ونقل در دهه آینده با اختراعات جدید رادیکال از طریق انرژی تجدیدپذیر، در پاسخ به نگرانی‌های مربوط به آلودگی و ازدحام جمعیت، قطع به یقین دستخوش تغییرات فراوانی خواهد شد. از زمان ظهور پروازهای تجاری در دهه ۱۹۵۰، حمل‌ونقل به‌طور اساسی تغییر نکرده است. ماشین‌ها، کشتی‌ها، قطارها، هواپیماها و حتی دوچرخه‌ها، ممکن است در طول سال‌ها عملکردشان بهبود یافته باشد، اما اساساً از زمان اختراع خود به همان شکل باقی مانده‌اند. اما در دهه آینده شاهد افزایش چشمگیر سرعت تغییرات خواهیم بود. به راحتی می‌توان فراموش کرد که اقدام هنری فورد «ماشین برای خیل عظیم جمعیت» چگونه زندگی روزمره مردم عادی را تغییر داد. حمل‌ونقل ارزان و قابل دسترس برای توده‌ها، جامعه را متحول کرد و انسان را آزاد کرد تا به معنای واقعی کلمه افق‌ها و فرصت‌های شغلی خود را گسترش دهد.