سلاطیــن فــــروش قسطـــی
هایپرهای فروش لوازم‌خانگی در دوران رکـود چگونه کالا می‌فروشند؟
اپیزود اول: آن روی سکه
بازار پر رکود و بی‌رونق لوازم‌خانگی که در پساکرونا هنوز نتوانسته جان تازه‌ای بگیرد این روزها به دست فروشگاه‌های بزرگ افتاده است. به‌غیراز وضعیت مالی خریداران و تب خرید قسطی، در حال حاضر تهیه کالاهای مصرفی خانوارها رنگ و لعاب دیگری به خود گرفته است و از سبک و سیاق سنتی خرید به فرایندی رسیده است که نشانه تغییر سبک زندگی و مصرف‌گرایی افراطی است تا جایی که امروزه کوچک‌ترین احتیاجات خانواده‌ها از فروشگاه‌های بزرگ عرضه کالا تامین می‌شود.
همه این ملاحظات، چنان بر شوری آش این مراکز فروش افزوده که به‌تازگی پای گرانی و تخفیف‌های توخالی این فروشگاه‌های متنوع به صداوسیما هم بازشده و داعیه نرخ‌گذاری، اقساط و سود و بهره اقساط با ادعای قیمت‌گذاری مصوب فروشگاه، به موضوعی داغ در فضای مجازی و رسانه‌ای تبدیل‌شده، به‌طوری‌که خرید نقد از بازار معمول به‌صرفه‌تر از تهیه لوازم‌خانگی از فروشگاه‌های مشهور است.
مراجعه حضوری به شعبه اصفهانی این فروشگاه نشان داد که در طرح ویژه خرید جهیزیه شرایط با چیزی که گفته‌شده متفاوت است. مشتری اجازه انتخاب هر کالا یا هر برندی را ندارد و تنها می‌تواند پک‌های ارایه شده فروشگاه را با شرایط خاص خریداری کند. در پک‌های پیشنهادی کالاهایی گنجانده‌شده که یا مدل آن قدیمی شده و یا به دلیل بی‌کیفیت بودن با اقبال خوبی از سوی خریداران روبرو نیست. هرچند کارشناسان از حذف برخی اقلام این پک‌ها به انتخاب مشتری سخن می‌گویند اما در عمل چنین موضوعی امکان ندارد چراکه اقساط و سود نهایی خرید با آنچه اعلام‌شده، تفاوت ماهوی خواهد داشت! هرچند سود تسهیلات بانکی۲۳درصد اعلام‌شده و اقساط کالاها هم از همین فرمول باید تبعیت کنند اما برآورد فاکتورهای ارایه شده نشان می‌دهد که سود این کالاها حداقل ۲۷ درصد است و در برخی موارد تا ۳۷ درصد نیز محاسبه می‌شود این در حالی است که فروشنده مدعی است این طرح با همکاری بانک‌ها انجام می‌شود.
از سوی دیگر شما با خرید از این فروشگاه‌ها بسته به طرح‌های مختلفی که ارایه می‌دهند باید۲۵تا۴۵درصد مبلغ خریداری‌شده را نقد بپردازید اما برخلاف معمول رویه بازار هیچ سودی به این پرداخت تعلق نمی‌گیرد. از سوی دیگر هرچند در تبلیغات تلویزیونی تاکید می‌شود که سود اقساط بر باقیمانده مبلغ اعمال می‌شود اما چنانچه دقت لازم را نداشته باشید، سود اقساط به‌کل مبلغ خرید شما تعلق می‌گیرد که در این صورت بهره‌ای که از شما دریافت می‌شود برخلاف گفته کارشناسان نه‌تنها۱۴درصد نیست که از۳۰درصد هم بالاتر است و به ماهی سه درصد هم می‌رسد! بدین ترتیب خریداران لوازم‌خانگی درصورتی‌که از بانک وام گرفته و کالای موردنظر خود را از برندهای معتبر خارجی موجود در بازار خریداری کنند، سود کرده‌اند چراکه طبق گفته خریداران که در پیج اینستاگرام این فروشگاه‌ها هم موجود است، آن‌ها پس از خرید، نه‌تنها از ارسال دیرهنگام کالاهای خود شاکی هستند که از گران بودن قیمت برخی از محصولات نسبت به بازار و سایت‌های فروشگاهی هم‌داستان‌ها نوشته‌اند.
فروش یخچال۶۴میلیون تومانی با اقساط دوساله به قیمت ۸۰میلیون تومان، خرید فرش دستباف۳۰میلیون تومان گران‌تر از بازار حکیم، فروش یخچال سوزوکی۴۵میلیون تومانی به قیمت۶۸میلیون تومان، پیشنهادهای خرید اجناس بی‌کیفیت که چند ماه بعد سوخته توسط کارشناسان فروشگاه، عدم‌حمایت و خدمات پس از فروش فروشگاه و نمایندگی‌ها و عدم پس دادن وجه و چک‌ها در صورت پشیمانی از خرید تنها گوشه‌ای از حاشیه‌های این فروشگاه‌هاست که در پیج آن‌ها موجود و قابل‌دسترسی است.
اپیزود دوم: خطای خرده‌فروشان
می‌گویند کاهش قدرت اقتصادی مردم و افزایش افسارگسیخته قیمت‌ها مهم‌ترین دلیل شکل‌گیری مراکز فروش اقساطی لوازم‌خانگی بوده است.
علیرضا قندی، رئیس اتحادیه فروشندگان و تعمیرکنندگان لوازم‌خانگی اصفهان به ایجاد این فروشگاه‌ها در اصفهان اعتراض دارد. او به یکی از خبرگزاری‌های شهر اصفهان گفته است : "نزدیک به سه هزار واحد صنفی لوازم‌خانگی در اصفهان فعالیت می‌کنند که از این تعداد دو هزار واحد لوازم‌خانگی می‌فروشند و بقیه تعمیرکنندگان لوازم‌خانگی هستند. در یک ماه گذشته نزدیک به ۱۰ واحد از این صنف به دلیل ایجاد یک فروشگاه بزرگ زنجیره‌ای و همچنین رکود ایجادشده در بازار اصفهان پروانه کسب خود را باطل کردند. توان خرده‌فروشی‌های این صنف به‌اندازه‌ای نیست که بتوانند سرمایه‌شان را به‌صورت اقساطی بفروشند. این در حالی است که فروش برخی فروشگاه‌ها با سرمایه کلان، به‌صورت اقساطی است؛ این اقساط با درصد بانکی نیست بلکه بر اساس درصد بازار است که نرخ بسیار بالایی است."
بازخوانی گلایه‌های سخنان این مقام مسوول، مهم‌ترین دلیل شکل‌گیری فروشگاه‌های زنجیره‌ای لوازم‌خانگی را رونمایی می‌کند. پشت شکل‌گیری هر ایده یک نیاز وجود دارد و بدون شک مهم‌ترین علت ایجاد این فروشگاه‌ها نیاز مردم بوده که فقط در ناتوانی مالی و خرید قسطی خلاصه نمی‌شود. نه‌تنها رئیس اتحادیه فروشندگان و تعمیرکنندگان لوازم‌خانگی اصفهان که همه۳۰۰۰عضو این اتحادیه و سایر فعالان صنفی لوازم‌خانگی هم باید این پرسش را از خود بپرسند که اصفهان باوجوداین تعداد فعال صنفی و تولیدکننده بزرگ لوازم‌خانگی چه نیازی به هایپرهای بزرگ فروش لوازم‌خانگی داشته است؟ چرا مردم از تبلیغات این فروشگاه‌ها استقبال کرده و باوجود اقساط کلان و گزاف و ارایه کالاهای نه‌چندان باکیفیت بازهم به خرید از این فروشگاه‌ها تمایل دارند؟
پاسخ را باید در خاطرات ناخوشایند مردم اصفهان از کوچه مرکزی خرید و فروش کالای خانگی جستجو کرد:"درزمانی که تحریم‌ها زیاد شده بود برای خرید جهیزیه از اول تا آخر این کوچه را زیرورو کردم و همشون می‌گفتن جنس نداریم درحالی‌که انبارهاشون پر بود و جنس‌ها را نگه‌داشته بودن که چند برابر بفروشن. من کم‌فروشی این کوچه را فراموش نمی‌کنم." دیگری از قیمت‌های متنوع و رفتار فروشنده‌ها گلایه دارد:"وقتی وارد این کوچه می‌شی، اصلا بهت تخفیف نمی‌دن. سراغ یکیشون که میری به بقیه خبر میده تا بهت جنس نفروشن و باهم هماهنگ میشن. کلاً گرون فروش هستند. قدرت خرید مردم پایین هست. دست از بی‌انصافی بردارند تا مردم هم ازشون خرید کنند." و رضا از قوانین فروش اقساطی این کوچه معروف می‌گوید:"این کسبه ببینند با مردم چه کردن که می‌رن اونجا خرید می‌کنند. وقتی برای خرید چکی میری کوچه مذکور، صدی پنج باهاش حساب می‌کنند و۳۰تا ضامن ازش می‌خوان. معلومه که مردم از این فروشگاه‌های جدید استقبال می‌کنن."
اپیزود سوم:مدرنیته و زنجیره فروش
درنهایت دلیل استقبال از هایپرها و مگا مال‌ها را باید در مدرنیته و تغییر روند توزیع و توجه ویژه به زنجیره تامین کالا جستجو کرد که این موضوع به کمرنگ شدن واحدهای صنفی منجر می‌شود؛ مگر اینکه خرده‌فروشان با ایجاد شهرک‌های صنفی خود را از ورطه حذف نجات دهند. در دهه اخیر در میان کانال‌های متعدد توزیع و خرده‌فروشی، فروشگاه‌های بزرگ و زنجیره‌ای به دلایل مختلفی همچون عوامل جمعیتی، در کانون توجه مصرف‌کنندگان و تأمین‌کنندگان کالا قرارگرفته‌اند چراکه صنعتی شدن، توسعه جمعیت و چگونگی تمرکز آن در شهرها، زمینه رشد فروشگاه‌های بزرگ و زنجیره‌ای و نیاز به استقرار بیشتر آن‌ها را فراهم نموده است. از سوی دیگر با افزایش نرخ رشد جمعیت و تمرکز آن در شهرها از طریق مهاجرت، روابط خویشاوندی و همسایگی و وابستگی‌های مربوط به آن، تا اندازه زیادی گسیخته شده و خرده‌فروشی سنتی که یکی از کانال‌های مهم توزیع و فروش است، فروریخته است. در این میان، فروشگاه‌های بزرگ، از فرصت به‌دست‌آمده بیش از همه منتفع شدند، زیرا دیگر، مسأله رابطه خویشاوندی و همسایگی، مانع از جذب مشتریان به مغازه‌های سنتی، به‌رغم مزیت‌های آن نمی‌شود.
بافت شهری نیز یکی دیگر از عوامل تاثیر گذار در رشد فروشگاه‌های بزرگ است. در محلات قدیمی شهرها، تراکم جمعیت کم بوده و در اغلب کوچه‌ها و محله‌ها، خرده‌فروشی‌های متعددی وجود دارند که نیاز خانوارهای آن محله‌ها را برآورده می‌کنند. اما امروزه شهرها شاهد رشد شهرک‌های مسکونی هستند که تراکم جمعیتی آن‌ها بسیار زیاد است. در این مناطق فروشگاه‌های بزرگ و زنجیره‌ای از شرایط بهتری برای رشد و توسعه برخوردارند و به همین دلیل اولین خاستگاه مال‌ها و هایپرها هم همین مجتمع‌های نوظهور شهری بوده است.
