سمت و سوی خروج شرکت‌های خودروساز از ماده ۱۴۱ قانون تجارت؛
تلاش خودروسازی برای نجات از ورشکستگی
ظاهرا شرکت ایران خودرو برای خروج از شمول ماده ۱۴۱ لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت، از سازمان بورس تا پایان تیرماه سال آینده درخواست مهلت کرده و در این رابطه دو برنامه، جهت خروج از ماده قانونی مذکور به سازمان بورس ارسال کرده است .
برنامه شرکت ایران خودرو در ارتباط با این موضوع در دو سرفصل «راهبردهای سودآوری» و همچنین «افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی دارایی ها» تنظیم شده است .
آخرین تجدید ارزیابی دارایی این شرکت ۵ سال پیش یعنی سال ۹۸ انجام شد و طبق قانون این شرکت می‌تواند بعد از گذشت ۵ سال بار دیگر اقدام به تجدید ارزیابی کند. در آخرین تجدید ارزیابی، سرمایه ایران خودرو به حدود ۳۰هزار میلیارد تومان افزایش یافت، این در شرایطی است که با توجه به زیان انباشته فعلی که به حدود ۱۲۸هزار میلیارد تومان میرسد، برای خروج از ماده ۱۴۱، نیازمند سرمایه‌‌ای معادل حداقل دو برابر زیان انباشته است. بنابراین سرمایه موردنیاز برای خروج از این محدودیت، حدود ۲۴۰هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده است. اینکه حالا رئیس سازمان خصوصی‌سازی عنوان کرده افزایش سرمایه و تجدید ارزیابی خودروسازان و خروج از ماده ۱۴۱ با شرایط و مقررات کنونی امکانپذیر نیست و احتیاج به مصوبه سران سه قوه دارد، مشخص نیست که با استناد به چه ماده قانونی مورد تاکید قرار گرفته است. اما آنچه مشخص است این شرکت تا سوم تیرماه سال ۱۴۰۴ از سازمان بورس مهلت گرفته تا اقداماتی برای خروج از ماده ۱۴۱ انجام دهد. در این زمینه به گفته حسین تقدسی، معاون اقتصادی گروه ایرانخودرو، این شرکت فرآیند تجدید ارزیابی جامع داراییهای خود را آغاز کرده است.
به گفته وی هدف از این اقدام، تعیین دقیق ارزش داراییها و سهام شرکت و در نهایت، خروج از محدودیت‌های ماده ۱۴۱ قانون تجارت است. پیش‌بینی می‌شود نتایج این ارزیابی تا پایان سال‌جاری مشخص شده و با مشخص شدن ارزش گروه، این موضوع مبنایی برای تصمیم‌گیری در خصوص افزایش سرمایه و برنامه‌‌های آتی واگذاری سهام خواهد بود. اگر‌چه با توجه به زیان انباشته، تنها راه نجات این شرکت تجدید ارزیابی است با این حال مدیرعامل آن مسیر دیگری را نیز در کنار تجدید ارزیابی برای خروج از مشمولیت ماده ۱۴۱ به سازمان بورس اعلام کرده که همان راهبردهای سودآوری در این شرکت است.
ماده ۱۴۱ قانون تجارت تاکید دارد که اگر زیان انباشته یک شرکت از نصف سرمایه ثبت‌‌شده بیشتر باشد، شرکت مشمول انحلال می‌شود مگر اینکه سرمایه افزایش یابد. با این حال با توجه به اینکه زیان انباشته ایرانخودرو بسیار زیاد است (حدود ۱۲۸هزار میلیارد تومان)، حتی با انجام تجدید ارزیابی، ممکن است همچنان تحت محدودیت‌های ماده ۱۴۱ قانون تجارت قرار بگیرد.
در این زمینه یک کارشناس مالی عنوان می‌کند که برخی داراییها مانند زمین و ساختمان‌های متعلق به این شرکت ممکن است افزایش ارزش داشته باشند، اما سایر داراییها مانند ماشینآلات یا تجهیزات ممکن است ارزش واقعی پایین‌‌تری داشته باشند که باعث کاهش تاثیر مثبت تجدید ارزیابی می‌شود. وی در ادامه تاکید می‌کند که حتی داراییهای ارزیابی‌‌شده ممکن است نقدشونده نباشند، یعنی نمی‌توان از آنها برای تامین نقدینگی فوری یا بازپرداخت بدهی‌‌ها استفاده کرد. این موضوع توانایی ایرانخودرو را برای رفع مشکلات مالی محدود می‌کند.
همچنین انجام تجدید ارزیابی به مجوزهای لازم از سازمان حسابرسی، سازمان بورس و اوراق بهادار و سازمان امور مالیاتی نیاز دارد، این در شرایطی است که فرآیند دریافت این مجوزها ممکن است زمان‌بر باشد و موجب تاخیر در اجرای برنامه شود.
راهبردهایی سودآور؟
همان‌طور که عنوان شد بزرگ‌ترین شرکت خودروساز کشور برای رهایی از ورشکستگی، جدا از تجدید ارزیابی، مسیرهایی را برای جبران زیان یا خروج از ضرردهی و کسب سود، به سازمان بورس اعلام کرده است.
یکی از این مسیر‌ها به‌روز کردن قیمت فروش محصولات است .در نامه مدیرعامل ایران خودرو به هیات پذیرش شرکت بورس اوراق بهادار تهران تاکید شده که این شرکت امسال در ۵ مرحله اقدام به افزایش قیمت محصولات تولیدی خود کرده است. به‌طوری که در خردادماه سال‌جاری خودروی سورن پلاس دوگانه‌سوز را ۳۳درصد افزایش قیمت داده، این در شرایطی است که در مردادماه نیز ۶ محصول ارتقا یافته را با حدود ۴۰درصد افزایش قیمت به فروش رسانده است . همچنین ۱۶ محصول این شرکت نیز در آذرماه با افزایش حدود ۳۲ درصدی همراه بوده است .
ایران خودرو افزایش قیمت محصولات را با تمرکز بر کسب سود منصفانه عنوان کرده است .اما در بند دوم راهبردهای سودآور، این شرکت بر بهینه‌سازی ترکیب تولید و توسعه محصول تاکید کرده و ورود خودروهای جدید در سبد محصول را سودآور خوانده است. اما در این زمینه اقداماتی انجام شده است به‌طوری که مدیرعامل این شرکت اعلام کرده که ایران خودرو ارتقا و تغییر ۱۶ محصول تولیدی را که منجر به اخذ افزایش قیمت آن محصولات شده برای سودآور کردن، در دستور کار قرار داده است .
از سوی دیگر افزایش تولید خودروی سورن دوگانه‌سوز نیز در همین مسیر تعریف شده به‌طوری که این شرکت اعلام کرده که خودروی سورن دوگانه‌سوز به دلیل سابقه قیمت‌گذاری قبلی، از زیان کمتری نسبت به سایر محصولات تولیدی کلاس قدیمی برخوردار است. اما تولید محصول جدید ری را و قرار دادن آن در برنامه تولید سه‌ماهه پایانی سال‌جاری و همچنین حذف تولید محصولات زیان‌ده خانواده پارس در پایان سه‌ماهه ابتدایی سال‌جاری و جایگزین کردن محصولات گروه سورن توانسته این شرکت را در مسیر سوددهی قرار دهد.
اما در کنار برنامه‌ها و اقدامات برای سودآوری و کاهش زیان انباشته، این شرکت اقداماتی را نیز در راستای کاهش بهای تمام شده تولید انجام داده است.
به عنوان نمونه استفاده از قطعات با کیفیت و ارزان‌تر یا حذف هزینه‌های سربار و استفاده از ابزارهای مالی و همچنین جلوگیری از افزایش نرخ هزینه تامین مالی است .
استفاده از ظرفیت خودروی بورسی
خودروی بورسی دو سال پیش با حکم شورای رقابت به عنوان یکی از شیوه‌های عرضه خودرو، ممنوع اعلام شد .
بسیاری از دست اندرکاران صنعت خودرو عنوان می‌کردند که قیمت‌گذاری از طریق مکانیزم بورسی، به نفع مصرف‌کننده و تولیدکننده بوده چرا که قیمت محصولات خودرویی عرضه شده در بورس در میانه قیمت بازار و کارخانه قرار دارد.
با این حال اما شورای رقابت عرضه خودرو در بورس را ممنوع اعلام کرد و شیوه قرعه‌کشی را مسیر مناسب‌تری نسبت به بورس برای عرضه خودرو خواند. با این حال اما ایرانخودرو در برنامه راهبردی سودآوری خود اعلام کرده که در سال‌جاری با عرضه خودروی آریسان به بورس‌کالا از ظرفیت بورس برای فروش برخی از محصولات خود استفاده کرده است. اما ساماندهی و واگذاری شرکت‌های فرعی غیرمولد و مازاد و همچنین واگذاری سهام گروه در سه شرکت را از دیگر اقدامات در این زمینه عنوان کرده است .
آن‌طور که در این نامه به آن اشاره شده طی یک سال گذشته، سهام شرکت‌های گوهر فام و سرمایه‌گذاری سلیم به ترتیب در اردیبهشت ماه و مردادماه امسال در فرابورس عرضه و فروخته شده است کما اینکه دو شرکت دیگر نیز در نوبت عرضه سهام در بازار فرابورس قرار دارند. آن‌طور که این شرکت گزارش داده تمامی اقدامات سودآوری که به آنها اشاره شد به کاهش ۵۲ درصدی زیان خالص در دوره ۶ماه منتهی به شهریورماه نسبت به بازه زمانی مشابه سال گذشته منجر شده است.
همان‌طور که عنوان شد افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی داراییها نیز این شرکت را در کنار مسیر راهبردهای سودآوری از مشمولیت ماده ۱۴۱ قانون تجارت نجات خواهد داد ( البته طبق پیش‌بینی این شرکت).
تجدید ارزیابی داراییها معمولا در سرفصل‌های مربوط به زمین، ساختمان، ماشینآلات و سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت صورت می‌گیرد.این شرکت امید دارد که با تجدید ارزیابی داراییهای خود بتواند نسبت به خروج از ماده ۱۴۱ اقدام کند. خروج از ماده ۱۴۱ می‌تواند یکی از مسیرهای تسریع در واگذاری سهام دولتی خودروسازان باشد. بنابراین ایرانخودرو تلاش دارد با ترکیبی از تجدید ارزیابی داراییها و راهبردهای سودآوری از بحران کنونی یا ورشکستگی نجات پیدا کند . با این حال، به نظر میرسد که این اقدامات تنها در صورت حمایت قانونی و مصوبه‌‌های ویژه امکانپذیر خواهد بود. در عین حال، تجدید ارزیابی داراییها ممکن است تاثیر محدودی داشته باشد و به تنهایی برای خروج از زیان انباشته کافی نباشد.
